1-4-اهداف پژوهش.5
1-4-1- هدف کلی 5
1-4-2- اثر4هفته تمرین استقامتی- مقاومتی و مصرف مکمل آهن بر برخی از شاخص­های هماتولوژیک خون دختران فعال5
1-4-3- اهداف ویژه.5
1-5-فرضیه ­های پژوهش5
1-5-1-فرضیه 15
1-5-2-فرضیه 25
1-6-محدودیت­های تحقیق.5
1-6-1- قلمرو تحقیق. .5
1-6-2-محدودیت­های غیر قابل کنترل .6
1-7-پیش فرض­های پژوهش6
1-8-تعریف واژه­های عملیاتی.6
1-8-1-یک تکرار بیشینه((1RM6
1-8-2-ماکروسیتوز.7
1-8-3-ضربان قلب بیشینه.7
1-8-4-همودیلوشن.7
1-8-5-مکمل آهن7
1-8-6- هموگلوبین.8
1-8-7-فریتین8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1-مقدمه10
2-2-مبانی نظری پژوهش .10
2-3-مکمل آهن.10
2-3-1-توزیع آهن در بدن. .10
2-3-2-علل کاهش آهن بدن.10
2-3-3-توصیه­های مصرف آهن.11 2-3-4-تنظیم هموستاز آهن11
2-4-فریتین.12
2-4-1-تغییرات فریتین هنگام افزایش نیاز به آهن12
2-4-2-عوامل موثر بر فریتین12
2-4-3-تغییرات فریتین به دنبال تمرینات ورزشی.12
2-5-هموگلوبین14
2-6-کمبود ( فقر ) آهن14
2-7-کم خونی14
2-7-1-کم خونی کاذب.14
2-7-2-کم خونی ناشی از کمبود آهن.15
2-7-3-تاثیر مکمل آهن بر کم خونی .15
2-8-تغییرات انطباقی ناشی از تمرین در خون. .15
2-9-تغییرات انطباقی متابولیسم آهن در طی تمرین17
2-10-پیشینه تحقیقی موضوع.18
2-10-1-تحقیقات انجام شده در ایران.18
2-10-2-تحقیقات انجام شده در خارج از ایران.19
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3-1-مقدمه.25
3-2-روش و طرح پژوهش. .25
3-3-مراحل تحقیق25
3-4-جامعه آماری26
3-5-نمونه آماری و روش انتخاب آن26
3-6-متغیرهای پژوهش.26
3-6-1-متغیر مستقل.26
3-6-2-متغیر وابسته.26
3-7-روش گردآوری اطلاعات27
3-8-ابزارها و روش­های اندازه ­گیری.27
3-9-روش­های اندازه ­گیری.27
3-10-برنامه تمرینی28
3-10-1-برنامه تمرینی هر دو گروه.28
3-11-نحوه مصرف مکمل و دارونما.33
3-12-طرح تحقیق33
3-13-روش­های آماری مورد استفاده.34
3-13-1-آمار توصیفی34
3-13-2-آمار استنباطی.34
فصل چهارم : نتایج و یافته های پژوهش
4-1- مقدمه.36
4-2- نتایج و یافته های پژوهش.36
4-2-1- ارائه نتایج توصیفی36
4-2-2- ارائه نتایج امار استنباطی.38
4-3- آزمون فرضیات.38
4-3-1- فرضیه صفر 38
4-3-2- فرضیه صفر 2.40
فصل پنجم: بحث و بررسی و نتیجه گیری
5-1-مقدمه43
5-2-خلاصه پژوهش43
5-3-بحث و نتیجه گیری. .44
5-3-1-در فرضیه اول:44
5-3-2-در فرضیه دوم:45
5-4-نتیجه گیری کلی پژوهش.49
5-5-پیشنهادات49
5-5-1-پیشنهادات آموزشی49
5-5-2-پیشنهادات پژوهشی.49
منابع52
مقدمه
کمبود آهن و کم­خونی، میلیاردها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. بررسی­های اخیر نشان می­دهد که کمبود آهن بر بیش از 50 درصد جمعیت جهان تاثیر دارد(8). اگرچه مردم کشورهای در حال توسعه در بیشترین خطر کم­خونی و کمبود آهن هستند، داده­هایی از آمریکا و انگلیس نشان می­دهد که زنان پیش از یائسگی در بیشترین خطر ابتلا به کمبود آهن قرار دارند(34). برد و توبین[1](2000) نشان داده­اند که شیوع کم­خونی و فقر آهن، به احتمال زیاد در ورزشکاران، بخصوص ورزشکاران زن جوان، نسبت به افراد سالم کم­تحرک بالاتر است(63٫9). علت قرارگیری زنان در خطر بیشتر ابتلا به کمبود آهن، مصرف کمتر از حد مطلوب آهن بوده و گفته شده که به خاطر قاعدگی٫ زنان بیشتر در معرض کاهش هموگلوبین٫آهن و فریتین هستند که این امر موجب تعادل منفی آهن می­شود(77٫34). حتی زنان یائسه با فعالیت جسمانی منظم نیز ممکن است بیشتر در معرض فقر آهن باشند چون فعالیت٫ تاثیر منفی بر ذخایر آهن اعمال می­ کند(34). فقر آهن یکی از مهمترین اختلالات متابولیک و از شایعترین کمبودهای تغذیه­ای مشاهده شده در میان [2]ورزشکاران بخصوص زنان است(17٫4). عملکرد ورزشی به حمل و نقل اکسیژن و کارآیی میتوکندری و تعادل مطلوب آهن بستگی دارد(17). در ورزشکارانی که کمبود آهن دارند تشکیل هموگلوبین و توانایی بدن برای حمل و نقل اکسیژن از ریه­ها به بافت­ها دچار اختلال می­شود. گزارش شده است که این امر ممکن است تاثیری بر عملکرد داشته و یا نداشته باشد(75). همچنین این ورزشکاران ممکن است علائمی مانند تهوع، عفونت­های مکرر، تنگی نفس، خستگی و ضعف، ظاهر رنگ­پریده و کمبود انرژی داشته باشند(35). فرض بر آن است که فعالیت جسمانی شدید موجب فقر آهن در ورزشکاران نخبه می­شود(17). البته بروز این شرایط به نوع ورزش و مقدار تمرین بستگی دارد(77). شیوع کمبود آهن در ورزشکاران مرد تا 10٪ و در زنان ورزشکار تا 20٪ گزارش شده است(76). نشان داده شده است که 13٪( 3 مورد از 23 مورد) بازیکنان والیبال زن بالغ٫ دچار کم­خونی و فقر آهن بوده ­اند(33). دابنو و همکاران[3] (2004)، در بررسی شیوع فقر آهن و کم­خونی در بازیکنان سطح بالای بسکتبال 8 تیم ملی دریافتند که در 22 درصد از بازیکنان (به ترتیب، 15 و 35 درصد در مردان و زنان )، فقر آهن (فریتین کمتر از g/Lµ20) وجود داشت. در 25 درصد از ورزشکاران (18 درصد مردان، 38 درصد زنان) نیز کم­خونی مشاهده شد. کم­خونی ناشی از کمبود آهن در میان زنان بیشتر از مردان بود و در کل شیوع بالایی از فقر آهن، کم­خونی، در میان بازیکنان هر دو جنس یافت شد(18). در بررسی دوندگان استقامتی، 82 درصد ورزشکاران زن دارای فقر آهن شناخته شده ­اند(35). دستیابی به اطلاعات در مورد تغییرات سیستم سلول­های خونی و سوخت و ساز آهن در ورزشکاران زن سخت بوده(77) و به دلیل تعاریف متعدد ارائه شده برای فقر آهن، و در نظر گرفتن سطوح مختلف برای فریتین در تعریف فقر آهن، ارزیابی شیوع این عارضه در ورزشکاران جوان، دشوار است(33). فالون[4](2004) تاکید کرد که زنان باید بیشتر مورد توجه قرار گرفته و از لحاظ متغیرهای خونی، در فواصل 6 ماهه بررسی شوند(38).
بر اساس تغییرات مشاهده شده در محتوای خون و مقدار آهن سرم، نیاز به مکمل آهن در طول دوره­های تمرینی شدید پیشنهاد شده است(33).
1-2-بیان مساله و سوال­های اصلی پژوهش
نشان داده شده است که ترکیبات خون در نتیجه فعالیت بدنی تغییر می­ کند و برخی از این تغییرات موجب کم­خونی می­شوند(49). به دلیل افزایش سنتز آهن، تغییر جذب روده، افزایش تعریق، تخریب سلول­های قرمز خون، افزایش دما، فعالیت طحال و آسیب­های مکانیکی حاصل از تمرینات ورزشی و از دست رفتن هموگلوبین و آهن در روده و کلیه، در ورزشکاران، آهن و بخصوص فریتین، کاهش می­یابند(3،77). نیاز به آهن برای ورزشکاران استقامتی، به عنوان مثال دوندگان استقامتی، تقریبا 70 درصد بیشتر است(4). تحقیقات نشان داده­اند که در مقایسه با افراد غیر­فعال، استقامتی­کاران هموگلوبین و فریتین کمتری دارند(77). در مقابل، غلظت گلبول قرمز و هموگلوبین در ورزشکاران قدرتی در مقایسه با ورزشکاران استقامتی و کسانی که تمرینات ترکیبی انجام می­ دهند، بالاتر گزارش شده است(48). در بررسی متابولیسم آهن در 20 ورزشکار نخبه قایقران و 10 بازیکن فوتبال در ابتدا و انتهای فصل رقابتی با یک دوره استراحت کوتاه­مدت، در پایان فصل، 27 درصد از کل ورزشکاران، فقر آهن مطلق و 70 درصد آنان فقر آهن عملکردی داشته و در 10 درصد از ورزشکاران نیز کم­خونی خفیف مشاهده شده است(17).
در بررسی متغیرهای خونی در میان غیر ورزشکاران و ورزشکارانی که با توجه به سطح عملکرد به سه گروه استقامتی، مقاومتی، وترکیبی( استقامتی- مقاومتی) تقسیم شده بودند، ورزشکاران در مقایسه با افراد غیر فعال، بدون اینکه تفاوت معناداری در هموگلوبین داشته باشند، از گلبول قرمز بالاتری برخوردار بودند. ورزشکاران، نسبت به افراد غیر فعال، به طور معناداری سطح فریتین پایینتری نشان دادند. در این بررسی، تفاوتی در مقدار هموگلوبین افراد ورزشکار و غیر ورزشکار دیده نشد(77). کلارکسون[5](1991) عنوان کرده است که در عین حال که بررسی­های

 

(22/8±68/33سال) از زنان مبتلا به MS با 4>EDSSبه طور تصادفی به دو گروه گواه (7 نفر) و آزمایش (8 نفر)تقسیم شدند. بیماران گروه آزمایش به مدت 8 هفته تمرین هوازی روی نوارگردان 3 روز در هفته و هر روز که شامل 5-10 دقیقه گرم کردن و سپس20-40 دقیقه با شدت 60-80 درصد حداکثر ضربان قلب اجرا شد؛ درحالی­که،گروهگواهبه زندگیمعمولخودادامهدادند.از نمونه­های خونی و تست­های عملکردی در هر دو گروه به ترتیب جهت اندازه ­گیری برخی فاکتورهای بیماری شریان کرونری و عملکرد آزمودنی­ها استفاده شد.تمامی عملیات آماری با بهره گرفتن از نرم افزار19SPSS انجام شد.تجزیهوتحلیلیافته­هانشاندادکه 8 هفته تمرین هوازی، منجر به کاهش معنادار عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری (تری­گلیسرید، کلسترول­تام، LDL و HDL به ترتیب 01/0p=، 21/0p=، 00/0p= و 02/0p=)، کاهش فشارخون (سیستولیک و دیاستولیک، به ترتیب 45/0p= و 03/0p=)، کاهش شاخص هزینه فیزیولوژیکی (01/0p=)، کاهش درصد چربی بدن (00/0p=) و افزایش معنادار ظرفیت­های عملکردی (استقامت راه رفتن، سرعت راه رفتن، تعادل و حداکثر اکسیژن مصرفی به ترتیب 00/0p=، 00/0p=، 00/0p= و 00/0p=) در بیماران مبتلا به MS­شد(05/0p≤).باتوجهبهیافته­هایاینپژوهشمی­توانبیان کردکه تمریناتورزشی هوازی می ­تواند به عنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی، عامل موثری در بهبود بیماری­های ثانویه و توانایی انجام فعالیت­های روزانه زندگی با صرف انرژی بهینه­تری خواهد شد که می ­تواند در کنار مصرف دارو به بیماران مبتلا به MS توصیه شود.

 

واژه­های کلیدی: تمرین هوازی، مولتیپل اسکلروز، بیماری شریان کرونری، عوامل خطرزا،زنان.

 

  مقدمه

 

تربیت بدنی به عنوان یک علم، ارتباط و همکاری تنگاتنگی با سایر علوم دارد و در سایه همین ارتباط است که پویایی خود را حفظ کرده است و روز به روز گسترده­تر و پیشرفته­تر شده و در نهایت زیر شاخه­های جدیدتری نیز در این حیطه، موجودیت خود را اعلام داشته اند. یکی از زمینه ­های جالب و بسیار مهم که امروزه نیز توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است؛ تحقیقات در زمینه طب ورزشی می­باشد. روش زندگی امروزه سبب شده تا افراد، خواسته و ناخواسته، زمان قابل توجهی از اوقات خود را بدون فعالیت بدنی سپری کنند. بنابراین، برای جبران این کم­تحرکی، گنجاندن فعالیت بدنی مناسب در زندگی مردم یک ضرورت است. در این راستا، تشویق به شرکت در فعالیت­های بدنی می ­تواند در ارتقای سطح سلامت جامعه و مدیریت بیماری­های مرتبط با کم­تحرکی سودمند باشد. همگام با کاهش روزافزون فعالیت ورزشی در جوامع بشری، شیوع بسیاری از بیماری­های مزمن جسمی و روانی مربوط به شیوه زندگی رو به افزایش است. افراد با عدم فعالیت جسمانی با خطرات جدی سلامتی مواجه هستند.

 

بیماری­های سیستم عصبی دارای شیوع بالا، زیان­های هنگفت اقتصادی بوده و باعث بروز اختلالات و عوارض مختلف می­شود. شدت و تنوع اختلالات در این بیماران وابسته به محل و وسعت ضایعه است. حوزه تحقیقاتی علوم ورزشی به عنوان یکی از متولیان سلامت و بهداشت جامعه، با توجه به توسعه و پیشرفتی که بدست آورده است؛ امروزه، همگام با علوم دیگر در یافتن روش­های درمانی برای بهبود اختلالات ناشی از بیماری­ها و آسیب­های ورزشی و همچنین بهبود وضعیت سلامتی افراد جامعه می­کوشد. به طوری که ورزش و فعالیت بدنی یک شیوه درمانی مهم و غیردارویی جهت کمک به بهبودی بیماران مولتیپل اسکلروز (MS)[1]  است (1و3). این بیماری غیر قابل پیش بینی و یکی از مهم­ترین بیماری­های تغییر دهنده زندگی فرد می­باشد؛ زیرا، معمولا به بهترین دوران زندگی فرد صدمه می­زند و در واقع این بیماری اغلب افرادی را مبتلا می­ کند که در مرحله مولد زندگی خود قرار دارند و به تدریج به سمت ناتوانی پیش می­برد که متاسفانه درمان قطعی ندارد. تحقیقات نشان دادند که فعالیت بدنی از جمله تمرین هوازی باعث پیشگیری از بیماری­های ثانویه از جمله بیماری شریان کرونری در افراد مبتلا و همچنین جلوگیری از عواقب این بیماری می­شود (99و104). امید است از این رهگذر وسعت دامنه دید تربیت بدنی و علوم ورزشی و به خصوص شاخه فیزیولوژی ورزشی به عنوان یک رشته تاثیر گذار بر درمان بسیاری از اختلالات ناشی از بیماری­ها آشکارتر گردد.

 

بیان مسئله
 

مولتیپل اسکلروز (MS) یک بیماری مزمن دمیلیناسیون[2] سیستم اعصاب مرکزی و غیر قابل علاج است که عوارض و مشکلات فراوانی برای بیماران مبتلا ایجاد نموده و آن­ها را به سوی ناتوانی حرکتی سوق می­دهد. (2،5و58).  MSاز یک کلمه یونانی اسکلروزیس[3] به معنی سخت­شدن استحکام گرفته شده است، در جایی که بافت زخم جایگزین میلین متلاشی شده می­شود، منجر به ماده­ی سفیدی در مغز و طناب نخاعی به ضخامت 1 سانتی متر می­شود (192و197). بیماری MS با توجه به نوع و شدت آن می ­تواند جنبه­های بسیاری از زندگی افراد از قبیل ارتباط بین فردی، عملکرد شغلی، باورهای معنوی و شیوه معاشرت را متاثر سازد (5و49). علائم MS نامشخص است و همان­طور که بیان شد میلین سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع) را تخریب می­ کند و به دنبال آن به تدریج بخشی از عضلات بدن توانایی خود را از دست می­ دهند (2،4و193). اختلال راه رفتن در افراد مبتلا به MS با بهره گرفتن از عملکرد فیزیکی و اندازه ­گیری­های متعدد حرکتی بالینی ثبت شده است. علائم مشاهده شده در MS ممکن است به راه رفتن غیر عادی یا بی­حرکتی منجر شود و اثرات منفی بر فعالیت بدنی داشته باشد (156).

 

با توجه به اینکه مبتلایان به MS حتی با سطح پایین بیماری، معمولا یک زندگی کم­تحرک را پیش می­گیرند (179)، این کم­تحرکی می ­تواند باعث افزایش بیماری­های ثانویه مثل دیابت، استئوپروز و بیماری شریان کرونری در این افراد ­شود (104و174)؛ چراکه، بیماری شریان کرونری در اثر افزایش تری­گلیسریدها، کلسترول و کلسترول لیپوپروتئین کم چگال خون حاصل از کم­تحرکی رخ می­دهد (102)؛ پس، می­توان انتظار داشت که سطح پایین آمادگی قلبی- عروقی به کاهش کیفیت زندگی و کاهش توان هوازی و در نهایت افزایش خستگی و بد خوابی در افراد مبتلا به MS منجر شود (17، 102و156).

 

کم تحرکی یکی از عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری است. بیماری کرونری قلب، بیماری است که در آن دیواره شریان­هایی که عضلات قلب را خون­رسانی می­ کنند، ضخیم می­شوند. این ضخیم شدگی که به علت تشکیل ضایعات در دیواره عروق ایجاد می­شود، آترواسکلروز[4] نامیده می­شود؛ به این ضایعات جدار عروق، پلاک[5] گفته می­شود. آترواسکلروز می ­تواند خون­رسانی به عضله قلب (میوکارد) را محدود کند (6). علاوه براین، در کنار عوامل شناخته شده­ای مانند سیگار، سن، جنس، پرفشارخونی، چاقی، افزایش کلسترول، تری­گلیسرید و غیره عدم تحرک و نداشتن فعالیت بدنی مناسب نیز از عوامل خطر قابل کنترل بیماری­های عروق کرونری است که سال­هاست توجه فیزیولوژیست­ها، پزشکان و متخصصین قلب را به خود جلب کرده است. از طرفی، توانایی فرد در اجرای فعالیت­های ورزشی به کارایی و عملکرد دستگاه­های مختلف بدن از جمله دستگاه قلبی – عروقی بستگی دارد. بنابراین، با تمرینات ورزشی منظم و طولانی مدت، قلب دستخوش تغییراتی می­شود. چنین تغییراتی را پدیده سازگاری قلب در پاسخ به تمرینات ورزشی یا تغییرات فیزیولوژیک می­نامند (72).

 

در این میان، محققان فیزیولوژی ورزشی همواره در صدد توسعه مؤثرترین و اجرایی­ترین شیوه ­های فعالیت ورزشی در راستای کارآمد نمودن و به روز کردن توصیه­های فعالیت ورزشی، به عنوان بخش مهمی از سبک زندگی سالم و بهداشتی و بخش مکمل در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری­های مرتبط با کم­تحرکی، از جمله بیماری­های قلبی – عروقی بوده ­اند. از بین شیوه ­های تمرینی، بیشتر مطالعات انجام شده فعالیت ورزشی هوازی تداومی را مورد تایید قرار داده­اند (6). آشکار است که یک رابطه ما بین احتمال خطر بیماری شریان کرونری و فعالیت بدنی وجود دارد. تغییرات احتمالی در ساختمان لیپوپروتئین در طول تمرینات ورزشی ممکن است یک تغییر مهمی باشد که بتواند رابطه ­بین ورزش و کاهش احتمال خطر بیماری شریان کرونری را توضیح بدهد. لیپوپروتئین با دانسیته بالا (HDL)[6] به عنوان یک عامل اصلی احتمال خطر بیماری شریان کرونری تصور شده است و سطح پایین این لیپوپروتئین با افزایش احتمال خطر بیماری شریان کرونری مربوط می­باشد. کسانی که به صورت پایدار و دایمی ورزش می­ کنند نسبت به همتای بدون تحرک ورزشی، سطح HDL را به صورت زیادی دارا می­باشند. از این رو پیشنهاد این­که ورزش این تغییرات سودمند را ترغیب می­ کند، را می­توان توجیه کرد (100).

 

در گذشته پزشکان به بیماران خود توصیه می­کردند که از انجام تمرینات ورزشی خودداری کنند آن­ها بر این عقیده بودند که خستگی و افزایش دمای بدن از عوارض این تمرینات است که به بدتر شدن بیماران مبتلا به MS خواهد شد (126و152). اخیرا مطالعات زیادی نشان دادند که تمرینات ورزشی به صورت صحیح و یا دیگر تکنیک­های توانبخشی می­توانند در بهبود این بیماران موثر باشد. اگرچه ورزش نمی­تواند روند از بین رفتن میلین را متوقف یا آن را بازسازی کند؛ اما، با روش­های دیگر فرد مبتلا به MS را حمایت و به آن­ها کمک می­ کند (6و100). از آنجا که توانایی حرکتی این افراد پایین است و زود خسته می­شوند، خستگی یکی از علل تشدید بیماری محسوب می­شود و به کاهش توانایی حرکتی و حسی می­انجامد (66و196).

 

تا به امروز هیچ درمان قطعی برای MS وجود نداشته است و شواهد کمی وجود دارد که راه حل­های دارویی بتوانند به ضعف عضلانی و مشکلات راه رفتن که به طور معمول توسط این افراد تجربه شده ­اند، کمک کند. با وجود این، تحقیقات نشان دادند که فعالیت بدنی از جمله تمرین هوازی باعث کاهش بیماری شریان کرونری افراد مبتلا به MS و جلوگیری از عواقب این بیماری می­شود. همچنین، پژوهشگران نشان داده­­اند که یک ارتباط مستقیم و اولیه بین قدرت عضلانی و عملکرد بسیاری از فعالیت­های روزمره مثل پیاده­روی در افراد مبتلا به  MS وجود دارد (46و63). بدون شک عادت به تمرینات بدنی مناسب و سطح آمادگی جسمانی بالا می ­تواند عامل مهمی در پیشگیری و کاهش شدت امراض مختلف بین مردم مخصوصا بیمارانی همانند بیماران مبتلا به MS که بیشتر به کم­تحرکی روی می­آورند و باعث مبتلا به بیماری­های ثانویه­ای مانند بیماری شریان کرونری می­شود، باشد (100).

 

به طور کلی، مطالعات مختلف اثرگذاری فعالیت بدنی را به شکل تمرینات هوازی بر برخی از فاکتورها مانند کیفیت زندگی، خستگی، تعادل و EDSS[7] نشان داده­اند. همچنین، با توجه به خطر شریان کرونری و سایر اختلالات سیستم قلب و عروق هدف پژوهش حاضر این است که نشان دهد آیا تمرین هوازی بر برخی از عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری در بیماران MS تاثیر دارد؟

 

ضرورت و اهمیت پژوهش
 

MS یکی از شایع­ترین اختلالات عصبی است که متاسفانه تعداد زیادی از مردم جهان بدان مبتلا هستند و روز به روز بر تعداد مبتلایان افزوده می­شود؛ به طوری­که، این بیماری در حدود 5/3 میلیون نفر را در سطح دنیا گرفتار نموده است. بالاترین میزان شیوع شناخته شده این بیماری، بیش از 250 مورد در هر 100 هزار نفر در جزایر اورکنی، در شمال اسکاتلند می­باشد (3و37). در حدود 300 هزار نفر در امریکا بدان مبتلا هستند و بیشترین میزان بروز آن در افراد جوان می­باشد (5). رئیس انجمن متخصصین مغز و اعصاب ایران، از وجود 50 هزار مبتلا به MS در کشور خبر دادند و ایران را از جمله کشورهایی اعلام کردند که شیوع بالایی از این بیماری را دارد. هم اکنون در کشور ایران 9/52 نفر در هر 100 هزار نفر مبتلا به MS هستند. در کل حدود 15 تا 30 نفر از هر 100 هزار نفر در ایران گزارش شده است (3 و37). به طوری­که، در شهرستان سنندج 614 نفر به بیماری MS مبتلا هستند که 416 نفر زن و 198 نفر مرد به این بیماری مبتلا هستند. این بیماری اغلب در سنین جوانی آشکار می­شود که بیش از 85 درصد از این بیماران از مشکلات راه رفتن رنج می­برند (59و193). شروع بیماری در سنین 15 تا 40 سالگی و اوج آن در سنین 20 تا 30 سالگی است و به ندرت قبل از 10 سالگی و بعد از 60 سالگی دیده می­شود. MS در زنان شایع­تر از مردان می­باشد به طوری که در زنان 3/1 تا 4/1 برابر مردان است (4و150).

 

از آنجایی که مصرف داروهای مختلف، همواره با عوارض جانبی همراه است و امروزه در نظام پزشکی جهانی تلاش­ها بیشتر در جهت پیشگیری و درمان بیماری­ها بدون استفاده از دارو می­باشد؛ اگرچه، دارو می ­تواند تعداد و شدت عود بیماری را کاهش دهد به نظر می­رسد شرکت در یک برنامه منظم و مدون ورزشی بتواند سهم عمده­ای در کاهش عوارض بیماری MS، بهبود سلامتی روانی و هم­چنین بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد (44و119). با افزایش تمرینات هوازی از بیماری­های ثانویه­ای مانند بیماری شریان کرونری که در اثر رسوب چربی­های داخل رگ­های خونی و سختی این رگ­ها به علت بی تحرکی این بیماران به وجود می­آید، کاسته می­شود و افزایش عملکرد قلبی- عروقی را به همراه دارد و ممکن است تاثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی این بیماران داشته باشد (104و134)؛ چراکه، نشان داده شده که ظرفیت هوازی در افراد مبتلا به MS کاهش یافته و دیگر پارامتر­های قلبی عروقی مثل ضربان قلب استراحت و فشار خون دیاستولیک در افراد مبتلا به MS بالا رفته است. انواع تمرینات می ­تواند شامل ارگومتر دستی، پایی، راه رفتن روی تردمیل، تمرینات مقاومتی، تمرینات ورزشی وابسته به آب جایی که وزن بدن حمایت می­شود که به تعادل و ضعف انتشاری کمک می­ کند.

 

اگرچه تدابیر و روش­های زیادی در جهت کاهش مشکلات بیماری MS و ارتقاء سطح فعالیت­های روزمره زندگی در این بیماران صورت گرفته است؛ اما، هر کدام از این راهکارها، خود دارای عوارض و مشکلات زیادی می­باشند. یکی از روش­های رایج درمان بیماری MS، درمان دارویی می­باشد که با عوارض بی­شماری همراه است (5). در سال­های اخیر، روش­های غیر دارویی توجه کلیه بیماران و از جمله بیماران مبتلا به MS را به خود جلب کرده است که تحت عنوان درمان­های تکمیلی شناخته می­شوند. برای جلوگیری از عوارض این بیماری شاید بتوان از ورزش به عنوان روش درمانی بدون عوارض جانبی دارویی برای بیماران MS سود برد (104و134). درمان­های مکمل و از جمله تمرین درمانی می ­تواند روند و سیر بیماری MS را کند سازد، تعداد حملات را کاهش دهد و شروع ناتوانی همیشگی را به تاخیر اندازد. با توجه به افزایش این بیماری در میان افراد و تاثیری که بیماری MS بر افراد به ویژه قشر جوان می­گذارد و همچنین نقش انکار ناپذیر زنان در محیط خانواده و این­که زنان نسبت به مردان بیشتر تحت تاثیر قرار می­گیرند، از سوی دیگر عوارضی که در اثر مصرف داروها و کم­تحرکی افراد مبتلا وجود دارد و همچنین زیان­های اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم این بیماری در افراد مبتلا، ضرورت را در آن دیدیم که راه حلی مناسب با هزینه کمتر و بدون عوارض برای افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا ارائه دهیم. با توجه به این­که، معالجه و مداوا با ورزش از قرن­ها پیش به عنوان یک شیوه پذیرفته شده علمی در پزشکی به کار گرفته می­شود و در میان مردم به صورت تجربی رواج داشته است و این­که تمرین هوازی یکی از کم هزینه­ترین و بی­خطرترین ورزش­هاست. بنابراین، ضروریست که اثرات فعالیت بدنی در قالب تمرین هوازی بر عوامل دخیل در بیماری­ها از جمله بیماری شریان کرونری در مبتلایان به MS انجام گیرد.

 

اهداف پژوهش
 

1-4-1- هدف کلی

 

اثر تمرینات هوازی بر برخی از عوامل خطرزای بیماری شریان کرونری در بیماران مبتلا به MS متوسط.

 

1-4-2- اهداف اختصاصی

 

آزمون گروهی تصاویر پنهان شده در بین 112 دانشجوی دختر سالم راست دست دانشگاه ارومیه در دامنه سنی 26-24 سال که تجربه­ای در مهارت پرتاب دارت نداشتند، توزیع شد. براساس نمرات بدست آمده از آزمون، 48 نفر به صورت تصادفی در 4 گروه 12 نفری مستقل از زمینه با دستورالعمل کانون توجه درونی، وابسته به زمینه با دستورالعمل کانون توجه درونی، مستقل از زمینه با دستورالعمل کانون توجه بیرونی و وابسته به زمینه با دستورالعمل کانون توجه بیرونی، قرار گرفتند. شرکت­­کنندگان تکلیف پرتاب دارت را به مدت سه جلسه و هر جلسه پنج دسته کوشش 6 تایی، با دستورالعمل کانون توجهی مربوط به گروه خود تمرین کردند. . بلافاصله پس از مرحله اکتساب همانند پیش آزمون (یک دسته کوشش 10 تایی)، پس آزمون اجرا شد و سپس با فاصله 48 ساعت بی­تمرینی و بدون ارائه هرگونه دستورالعملی آزمون یادداری و انتقال انجام شد. آزمون انتقال شامل یک دسته کوشش ده­تایی در شرایط مشابه پیش­آزمون، به این صورت که نیم متر به فاصله استاندارد دیوار تا محل ایستادن آزمودنی اضافه شد. نتایج آزمون فرضیه ­های پژوهش با بهره گرفتن از آنووای دوطرفه، نشان داد که اثرهای اصلی و همچنین اثرهای اصلی ساده در پس­آزمون معنادار نبود (05/0 P>). مقایسه میانگین­های آزمون یادداری گروه­ها با بهره گرفتن از آنووای دوطرفه تفاوت معناداری را نشان داد (05/0 P<)  برای بررسی اثرات اصلی ساده از آزمون تی مستقل با تصحیح بونفرونی استفاده شد. نتایج اختلاف معنی­داری را بین دو گروه مستقل/وابسته به زمینه با دستورالعمل­های کانون توجه درونی همچنین اختلاف معنی­داری در دو گروه وابسته به زمینه که با دستورالعمل­های متفاوت کانون توجه درونی و بیرونی آموزش دیده بودند، نشان داد (012/0P<).  نتیجه کلی این پژوهش را می­توان به صورت زیر بیان کرد که کانون توجه بیرونی مزیتی برای یادگیرندگان وابسته به زمینه و کانون توجه درونی مزیتی برای یادگیرندگان مستقل از زمینه محسوب می­شود.

 

واژگان کلیدی: کانون توجه ، سبک­های شناختی، مستقل از زمینه، وابسته به زمینه، یادگیری، مهارت حرکتی

 

 

 

فهرست

 

عنوان                                                                                                                                 صفحه

 

فصل اول: کلیات پژوهش

 

1-1-مقدمه 1

 

1-2-بیان مسئله 2

 

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 5

 

1-4- اهداف 6

 

1-5- فرضیه ها 6

 

1-6- پیش فرض های تحقیق 6

 

1-7- متغیرهای تحقیق 7

 

1-8- تعریف واژههای کلیدی و اصطلاحات تحقیق 8

 

1-8-1- سبک شناختی. 8

 

1-8-2-سبک شناختی وابسته به زمینه. 8

 

1-8-3-سبک شناختی مستقل از زمینه 8

 

1-8-4- توجه. 8

 

1-8-5-کانونی کردن توجه. 8

 

1-8-6-دستورالعمل آموزشی. 8

 

1-8-7- دستورالعمل کانون توجه درونی. 9

 

1-8-8– دستورالعمل کانون توجه بیرونی. 9

 

1-8-9-اجرا. 9

 

1-8-10-یادگیری حرکتی. 9

 

فصل دوم:  مبانی نظری و پیشینه پژوهش

 

2-1-مقدمه 10

 

2-2- شناخت گرایی 10

 

2-3-یادگیری 11

 

2-3-1-تعاریف یادگیری. 11

 

2-3-2-یادگیری و آموزش. 11

 

2-3-3-یادگیری و تفاوتهای فردی. 11

 

2-4-توجه 12

 

2-4-1-ویژگیهای توجه 13

 

2-4-2-کانون توجه 14

 

2-4-3-تداخل به مثابه سنجشی از توجه 14

 

2-4-4-توجه انتخابی 15

 

2-4-5-تمرکز توجه و فرایند یادگیری مهارت های حرکتی 16

 

2-5- نظریهها و فرضیه های مربوط به توجه 16

 

2-5-1- نظریههای تک کانالی، فیلتر 16

 

2-5-2-نظریههای تخصیص منعطف 17

 

2-5-3-نظریههای منابع چندگانه 17

 

2-5-4- دیدگاه های انتخاب عمل مربوط به توجه 18

 

2-6- نظریهها و فرضیه های مربوط به  کانون توجه 18

 

2-6-1- نظریه ایده حرکتی 18

 

2-6-2-نظریه کدگذاری مشترک 19

 

2-6-3-فرضیه عمل محدود شده 19

 

2-6-4-فرضیه اختلال در خودکاری مهارت 20

 

2-7-سازه سبک 21

 

2-7-1-اساس سبکها 21

 

2-7-2-سبکهای شناختی/یادگیری 22

 

2-7-3-تعاریف سبکهای شناختی 23

 

2-7-4-انواع سبکهای شناختی 24

 

2-7-5- تئوری تمییز گذاری روانی (تمایز روانشناختی) 24

 

2-7-6-ویژگیهای افراد مستقل از زمینه (FI) 25

 

2-7-7-ویژگیهای افراد وابسته به زمینه FD)) 25

 

فصل اول: کلیات طرح تحقیق. 2

 

1-1. مقدمه. 3

 

1-2. بیان مسئله. 5

 

1-3. اهمیت و ضرورت تحقیق. 7

 

1-4. اهداف تحقیق. 9

 

1-4-1. هدف کلی   9

 

1-4-2. اهداف اختصاصی   9

 

1-5. فرضیه ­های تحقیق. 10

 

1-6. تعریف واژه­های تحقیق. 10

 

1-6-1. تمرینات اصلاحی موضعی   10

 

1-6-1-1. تعریف مفهومی   10

 

1-6-1-2. تعریف عملیاتی   10

 

1-6-2. تمرینات عصبی­عضلانی   10

 

1-6-2-1. تعریف مفهومی   10

 

1-6-2-2. تعریف عملیاتی   11

 

1-6-3. راستای زانو   11

 

1-6-3-1. تعریف مفهومی   11

 

1-6-3-2. تعریف عملیاتی   11

 

1-6-4 زانوی پرانتزی   11

 

1-6-4-1. تعریف مفهومی   11

 

1-6-5. حرکت برشی   12

 

1-6-5-1. تعریف مفهومی   12

 

1-6-5-2. تعریف عملیاتی   12

 

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق. 10

 

2-1. مقدمه. 11

 

2-2. مبانی نظری. 11

 

2-2-1. وضعیت بدنی   11

 

2-2-2. زانو. 12

 

2-2-2-1. آناتومی مفصل زانو   12

 

2-2-2-2. عضلات زانو   14

 

2-2-2-3. کینماتیک زانو   17

 

2-2-3. ناهنجاری زانوی پرانتزی. 17

 

2-2-3-1. علل تغییر شکل زانوی پرانتزی   18

 

2-2-3-2. عوارض ناشی از زانوی پرانتزی   18

 

2-2-3-3. روش اندازه ­گیری زانوی پرانتزی   19

 

2-2-4. تمرینات اصلاحی موضعی. 20

 

2-2-5. تمرینات عصبی­عضلانی. 21

 

2-3. پیشینه تحقیق. 22

 

2-4. جمع­بندی پژوه­شهای انجام شده. 29

 

فصل سوم: روش شناسی تحقیق. 29

 

3-1. مقدمه. 30

 

3-2. نوع تحقیق. 30

 

3-3. طرح تحقیق. 30

 

3-4. محدوده تحقیق. 32

 

3-4-1. معیارهای ورود   32

 

3-4-2. معیارهای خروج   32

 

3-4-3. معیارهای حذف   32

 

3-5. متغیرهای تحقیق. 33

 

3-5-1. متغیر مستقل   33

 

3-5-2. متغیر وابسته   33

 

3-6. جامعه آماری. 33

 

3-7. نمونه­های تحقیق و روش گزینش آن­ها. 33

 

3-8. روش و ابزار گردآوری اطلاعات. 34

 

3-8-1. دستگاه تجزیه و تحلیل حرکت   34

 

3-8-2. نرم افزار SIMI Motion   34

 

3-8-3. مارکر   34

 

3-8-4. فریم کالیبراسیون   34

 

3-8-5. سکوی پرش   34

 

3-8-6. اسفنج فشرده   35

 

روش شناسی: به روش تصادفی جفت شده، 20 والیبالیست زن ماهر 14 تا 27 ساله در دو گروه تمرینی با و بدون مانع قرار گرفتند. برنامه تمرینی دو گروه مشابه و شامل سه جلسه تمرین 5/1 ساعته در هفته برای 8 هفته بود. در هر جلسه تمرینی، 30 دقیقه از وقت به تمرینات پلایومتریک اختصاص می­یافت. گروه با مانع این تمرینات را با بهره گرفتن از یک مانع (3 در 3 در 60 سانتیمتری) مقوایی توپر انجام می­دادند. وجود مانع موجب می­شدکه انجام پیش پرش اجباری شده و پرش در محل دقیق­تری صورت پذیرد. میزان کوفتگی عضلانی تأخیری و تقلای آزمودنی­ها توسط مقیاس­های تخصصی هفته­ای یک بار اندازه ­گیری شد تا اطمینان حاصل شود که فشار تمرینات دو گروه مطالعه همسان است. میزان پرش توسط آزمون پرش سارجنت اصلاح شده و کیفیت مهارت اسپک و سرویس با آزمون­های تخصصی در دو مرحله پیش و پس از دوره­ی تمرین اندازه ­گیری شد. تحلیل آماری از طریق تحلیل واریانس برای داده­های مکرر انجام شد.

 

یافته ها: در سه آزمون­ پرش عمودی، مهارت اسپک، و مهارت سرویس تفاوت بین گروهی و تعاملی گروه­ها غیر معنادار بود (05/0 ≤ P). این به معنای همسانی دو گروه تجربی و شاهد از ابتدا تا انتهای تحقیق است. به هرحال، تفاوت­های درون گروهی هر سه آزمون مهارتی معنادار و به معنای پیشرفت معنادار دو گروه بود. در پرش عمودی، گروه با مانع 9/2 و گروه بدون مانع 9/1 سانتیمتر پیشرفت نمود (006/0=P و 66/9=(18و1)F). در انواع اسپک، گروه با مانع حدود 40% و گروه بدون مانع حدود 22% پیشرفت نمود (032/0≥P و 41/5≤(18و1)F). در مهارت سرویس، گروه با مانع 47% و گروه بدون مانع 31% پیشرفت نمود (000/0=P و 96/27=(18و1)F). در طول 8 هفته تمرین، هر دو گروه از حیث تقلا مشابه بودند و تقلایی در حدنسبتاً سخت انجام داده بودند. هیچ یک از مقایسه­های بین گروهی، درون گروهی، و تعاملی برای عامل تقلا معنادار نبود (05/0 ≤ P). از حیث کوفتگی، دو گروه در طول 8 هفته تمرین حداقل کوفتگی ممکن را داشتند. برای این عامل، فقط  مقایسه درون گروهی معنادار بود (006/0=P و 66/9=(18و1)F) و نشان می­داد که در طول تمرینات کوفتگی هر دو گروه کاهش معناداری داشته است.

 

بحث و نتیجه­گیری: غیر معنادار بودن تفاوت­های بین گروهی و تعاملی دو گروه نشان از موفقیت محقق در معادل سازی دو گروه شاهد و تجربی در ابتدای تحقیق دارد. بالا بودن سطح تقلا و پایین بودن سطح کوفتگی نیز دلالت بر موفقیت محقق در تنظیم بار جلسات تمرینی دارد. نتایج نشان داد که، در هر سه عامل مهارتی، هر دو گروه پیشرفت معنادار داشتند. بنابراین، هر دو سبک تمرینی برای مربیان قابل توصیه است. در هر سه عامل مهارتی اندازه ­گیری شده، گروه تمرین با مانع پیشرفت بیشتری داشت، ولی این تعامل در سطح 50/0 معنادار نبود. بنابراین، هنوز نمی­توان با قاطعیت گفت که استفاده از  مانع کم ارتفاع مطلوب­تر است. افزایش حجم نمونه و یا حجم و دوره تمرینی در مطالعات بعدی ممکن است صحت و سقم این مدعا را بهتر نشان دهد.

 

واژه های کلیدی: والیبال، پیش­پرش، عملکرد ورزشی، کوفتگی عضلانی تأخیری، تقلای درک شده.

 

 

فهرست مطالب

 

 

 
 

عنوان                                              صفحه

 

فصل اول: طرح پژوهش

 

مقدمه. 1

 

1-1 شرح و بیان مسئله­ پژوهش 2

 

1-2 ضرورت و اهمیت پژوهش. 4

 

1-3 اهداف پژوهش. 5

 

1-3-1 هدف کلی پژوهش. 5

 

1-3-2 اهداف جزئی پژوهش 5

 

1-4 فرضیه ­های پژوهش 5

 

1-5 پیش فرض­های پژوهش 6

 

1-6 محدودیت­های پژوهش 6

 

1-6-1 محدودیت­های محقق خواسته 6

 

1-6-2 محدودیت­های غیر قابل کنترل 6

 

1-7 تعریف واژه­ها و اصطلاحات کلیدی 7

 

1-7-1 تعاریف نظری. 7

 

1-7-1-1پیش پرش 7

 

1-7-1-2 پرش عمودی. 7

 

1-7-1-3 کوفتگی عضلانی تأخیری 7

 

1-7-1-3-1تقلا 7

 

1-7-2تعاریف عملیاتی. 7

 

1-7-2-1 پیش پرش. 7

 

1-7-2-2 پرش عمودی. 7

 

1-7-2-3 کوفتگی عضلانی تأخیری. 7

 

1-7-1-3-1 تقلا. 7

 

1-8 قلمرو تحقیق. 8

 

 

 

 

أ
 

 

 

عنوان                                                                                                                 صفحه

 

 

 

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات پیشینه

 

مقدمه .9

 

2-1 مبانی نظری پژوهش . 10

 

2-1-1 دستگاه­های انرژی 10

 

2-1-2 انواع انقباض عضلانی در فعالیت­های ورزشی 11

 

2-1-2-1 انقباض هم­ طول 11

 

2-1-2-2 انقباض هم تنش 11

 

2-1-3 توان . 12

 

2-1-4 پرش عمودی 12

 

2-1-5 عوامل مؤثر بر پرش عمودی 13

 

2-1-6 روش­های بهبود توان عضلانی. 13

 

2-1-7 عوامل مؤثر بر بهبود پرش عمودی 14

 

2-1-8 تمرینات پلایومتریک 15

 

2-1-9 ویژگی فیزیولوژیکی تمرینات پلایومتریک 16

 

2-1-10 ویژگی مکانیکی تمرینات پلایومتریک 21

 

2-1-11 طراحی تمرینات پلایومتریک 22

 

2-1-11-1  نوع تمرین 22

 

2-1-11-2 حجم تمرین . 22