۳-۲ انواع حسابرسی

حسابرسی را میتوان بر مبناهای مختلف طبقه بندی نمود (سلیمانی،۱۳۷۹، ۱۱- ۹ )^۱:

1. 1. بر اساس محتوا

1. 1. بر اساس چگونگی انجام کار

1. 1. بر اساس تابعیت سازمانی

1. بر اساس دلیل ارجاع کار

۱-۳-۲ انواع حسابرسی از نظر محتوا

الف- حسابرسی صورت های مالی

حسابرسی صورت های مالی^[۳۲]۲ فرایند رسیدگی بی طرفانه و موشکافانه به اسناد و دیگر شواهد پشتوانه صورت های مالی که از داخل یا خارج واحد مورد رسیدگی گردآوری می شود به منظور اطمینان یافتن از درستی گزاره های صریح یا ضمنی مدیریت و دستیابی به مبنایی معقول برای ارائه نظر حرفه ای درباره ی این که صورت های مالی به طور مطلوب ارائه شده است و از تمام جنبه‌های با اهمیت با اصول پذیرفته شده حسابداری انطباق دارد.

ب- حسابرسی جامع

حسابرسی جامع^[۳۳]۳ فرایند رسیدگی همه جانبه ( شامل کنترل های داخلی حسابداری و اداری، امور مالی و اداری، مدیریت و عملیات) با دامنه ای به مراتب گسترده تر از حسابرسی صورت های مالی به تمام یا بخشی از فعالیت های مدیریت ( یا یک واحد عملیاتی از سازمان ) به منظور ارزیابی عملکرد آن از لحاظ توجیه اقتصادی ، کارایی و اثر بخشی می‌باشد.

برای اجرای حسابرسی جامع عموماً از ‌گروه‌های رسیدگی مرکب از تحلیل گران سیستم، مهندسان، متخصصان تحقیق در عملیات، متخصصان مدیریت و سایر تخصص های حرفه ای استفاده می شود.

در گذشته این وظیفه به عهده حسابرسان داخلی واگذار می شد ولی اکنون از حسابداران حرفه ای به شکل قابل ملاحظه ای استفاده می شود. جنبه‌های گوناگون حسابرسی جامع به شرح زیر است :

– حسابرسی رعایت

حسابرسی رعایت^[۳۴] فرایند رسیدگی به منظور اطمینان یافتن از رعایت قوانین و مقررات مربوط، شرایط و مفاد قراردادها، رویه ها و روش های مقرر و نظایر آن؛ مانند رسیدگی ممیز مالیاتی به منظور تشخیص رعایت قوانین مالیاتی یا حسابرسی مراکز خدمات کامپیوتری به منظور تشخیص رعایت سیستم کنترل داخلی آن می‌باشد. حسابرسی رعایت اغلب در دستگاه های دولتی متداول است.

– حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی^[۳۵] فرایند رسیدگی جامع ( ساختار سازمانی ، سیاست ها و روش ها، سیستم ها و روش های مورد عمل و چگونگی استفاده از منابع انسانی ، مالی و … ) به یک فعالیت یا قسمت عملیاتی خاص واحد اقتصادی به منظور ارزیابی عملکرد آن در مقایسه با هدف های تعیین شده توسط مدیریت می‌باشد. حسابرسی عملیاتی بیشتر با کارایی و توجیه اقتصادی عملیات مدیریت ارتباط دارد و اثر بخشی برنامه های اجرا شده توسط مدیریت را مورد توجه قرار نمی دهد. به حسابرسی عملیاتی، حسابرسی مدیریت نیز گویند.

– حسابرسی برنامه

حسابرسی برنامه^[۳۶] فرایند رسیدگی به فعالیت های مدیریت به منظور ارزیابی اثربخشی ‌و کارایی برنامه های اجرا شده توسط مدیریت می‌باشد .

– حسابرسی داخلی

حسابرسی داخلی^[۳۷] فرایند بررسی وارزیابی مستقل عملیات حسابداری وسایر کنترل های مربوط به فعالیت های واحد اقتصادی توسط کارکنان آن واحد می‌باشد.

برای حصول اطمینان از بیطرفی حسابرسان داخلی در بررسی ارزیابی هایشان، حسابرسان داخلی باید از استقلال ودانش و تجربه حرفه ای دارا باشند. دستیابی به هدف های حسابرسی داخلی متضمن آن است که حسابرس داخلی، نتایج کار خود را به بالاترین رده ممکن مدیریت، همانند هیئت مدیره، مدیر عامل و دیگر سطوح مدیریت ارشد واحد اقتصادی گزارش کند تا از دسترسی حسابرسان به کلیه قسمت ها ‌و مدارک واحد اقتصادی، اطمینان حاصل شود و پیشنهاد های اصلاحی آنان، مورد توجه رؤسای قسمت ها قرارگیرد .

۲-۳-۲ انواع حسابرسی از لحاظ چگونگی انجام کار

الف – حسابرسی مستمر

حسابرسی مستمر^[۳۸] ، حسابرسی صورت های مالی است که رسیدگی های تفصیلی آن به طور دایمی درطول سال مالی واحد مورد رسیدگی یا در فصول زمانی کوتاه (برای مثال، به طور ماهیانه) انجام می پذیرد و هدف آن، کشف واصلاح اشتباهات و عملکردهای نامناسب، پیش از پایان سال مالی و همچنین ، کاهش حجم کار حسابرسی، پیش از پایان سال مالی است.

ب – حسابرسی ضمنی

آن گروه از روش های رسیدگی که در طول سال مورد رسیدگی و پیش از تاریخ ترازنامه، اجرا می شود. هدف آن، تسهیل در صدور به موقع گزارش حسابرسان ، توزیع یکنواخت کارهای حسابرسی در طول سال و پیشگیری از تراکم کارها در یک مقطع خاص از سال است.

درانگلستان،حسابرسی صورت های مالی نیمسال را حسابرسی ضمنی می‌گویند. در آمریکا، حسابرسی صورت های مالی سه ماهه، شش ماهه و نه ماهه را حسابرسی ضمنی می‌گویند. در ایران، مطالعه و ارزیابی سیستم کنترل داخلی را در طول سال مورد رسیدگی، حسابرسی ضمنی^[۳۹] می‌گویند که ناشی از برداشتی است نادرست. ‌به این نوع حسابرسی، حسابرسی میان دوره ای ‌نیز گفته می شود.

ج – حسابرسی نهایی

حسابرسی نهایی^[۴۰] فرایند حسابرسی صورت های مالی سالانه است که رسیدگی های تفصیلی آن درتاریخی نزدیک به تاریخ ترازنامه یا پس از آن، شروع می شود و در پایان کار حسابرسی، گزارش حسابرسی نسبت به آن صورت ها، صادر می‌گردد.

۳-۳-۲ انواع حسابرسی از لحاظ تابعیت زمانی

الف – حسابرسی مستقل

این نوع حسابرسی(حسابرسی مستقل^[۴۱]) توسط افرادی مستقل از شرکت صورت می‌گیرد که کارکنان واحد مورد رسیدگی نمی باشند و انتخاب آن ها به عهده واحد مورد رسیدگی نیست.

ب – حسابرسی داخلی

معمولاً این نوع حسابرسی در مؤسسات بزرگ مشاهده می شود. این حسابرسان از ارکان مؤسسات مورد حسابرسی هستند و در چارت سازمانی مؤسسه تعریف شده اند و حدود و وظایف و اختیارات آن در مؤسسه روشن است.

۴-۳-۲ انواع حسابرسی از لحاظ دلیل ارجاع کار

الف – حسابرسی الزامی – مانند حسابرسی شرکت های سهامی عام مطابق مقررات بورس اوراق بهادار.

ب – حسابرسی اختیاری – در چنین حالتی انجام حسابرسی یک کنترل اختیاری است و می‌تواند توسط صاحبان سهام مورد درخواست واقع نشود.

ج – حسابرسی ویژه – نوعی خاص از حسابرسی ، حسابرسی ویژه است که موضوعی مشخص و از پیش تعیین شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و ممکن است به درخواست صاحبان سهام مؤسسه مورد رسیدگی و یا غیر ازآن صورت پذیرد. از جمله مواردی که در این نوع حسابرسی مورد بررسی قرار می‌گیرد عبارت است از:

– کشف تقلب و سوء استفاده کارکنان یا مدیریت در شرکت

– مطابقت صورت های مالی با قراردادهای منعقد

۴-۲ اهداف حسابرسی