1-4-1. هدف کلی 9
1-4-2. اهداف اختصاصی 9
1-5. فرضیه ­های پژوهش 10
1-6. تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها 10
فصل دوم: پیشینه پژوهش
2-1. مقدمه 14
2-2. زیر­مجموعه­های اختلال وسواسی- اجباری 18
2-2-1. شستشو و پاکیزگی 19
2-2-2. وارسی 21
2-2-3. وسواس فکری خالص 22
2-2-4. تقارن 21
2-2-5. کندی 23
2-2-6. تردید 24
2-2-7. احتکار 25
2-2-8. سایر اشکال وسواس 25
2-3. همه­گیری­شناسی 26
2-4. هم ابتلایی. 28
2-5. سبب شناسی اختلال اختلال وسواسی- اجباری 28
2-5-1. عوامل زیست شناختی اختلال وسواسی- اجباری 29
2-5-1-1. ناقل­های عصبی 29
2-5-1-1. مطالعات تصویرگیری از مغز 29
2-5-1-3. ژنتیک 30
2-5-1-4. سایر داده­های زیست شناختی 30
2-5-2. عوامل رفتاری 31
2-5-3. عوامل روانی- اجتماعی 32
2-5-3-1. عوامل شخصیتی 32
2-5-3-2. عوامل روان پویایی 32
2-6. مدل های مفهومی اختلال وسواسی- اجباری 33
2-6-1. مدل رفتاری وسواس 33
2-6-2. نظریه­ های شناختی اختلال وسواسی- اجباری 35
2-6-2-1. نظریه شناختی سالکوسکیس 36
2-6-2-2. نظریه شناختی راچمن 39
2-6-3. نظریه فراشناختی 40
2-7. درمان فراشناختی 44
2-8. مدل فراشناختی اختلال وسواسی- اجباری 47
2-9. درمان فراشناختی اختلال وسواسی- اجباری. 52
2-9-1. دو نوع تغییر فراشناختی 53
2-10. پیشینه تجربی 54
2-11. خلاصه و نتیجه­گیری 57
فصل سوم: روش­شناسی پژوهش
3-1. مقدمه 59
3-2. طرح کلی پژوهش 59
3-3. جامعه پژوهش 59
3-4. نمونه و نحوه­ انتخاب آن 59
3-6. ابزارهای پژوهش 60
3-6-1. مصاحبه بالینی ساختار یافته برای اختلا لهای محور IدرDSM-IV-TR 60
3-6-2. پرسشنامه وسواسی- اجباری مادزلی. 60
3-6-3. پرسشنامه اضطراب بک 61
3-6-4. پرسشنامه افسردگی بک، ویرایش دوم 61
3-6-5. پرسشنامه نگرانی اهواز 62
3-6-6. پرسشنامه نگرش مسئولیت 62
3-6-7. پرسشنامه در آمیختگی افکار 63
3-6-8. پرسشنامه کنترل فکر 63
3-5. روش اجرا 64
3-7. روش تجزیه و تحلیل داده­ ها 66
3-8. ملاحظات اخلاقی 67
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده­ ها
4-1. مقدمه 69
4-2. ویژگی­های جمعیت شناختی آزمودنی­ها 69
4-3. شرح حال آزمودنی­ها 69
4-4. آزمون فرضیه ­های پژوهش 71
4-4-1. فرضیه اول 65
4-4-2. فرضیه دوم 75
4-4-3. فرضیه سوم 77
4-4-4. فرضیه چهارم 79
4-4-5. فرضیه پنجم 81
4-4-6. فرضیه ششم 83
4-4-7. فرضیه هفتم 85
فصل پنجم: بحث و نتیجه­گیری
5-1. مقدمه 88
5-2. بحث 88
5-3. نتیجه­گیری 97
5-4. محدودیت­های پژوهش 97
5-4. پیشنهادهای پژوهش 98
فهرست منابع و مآخذ
منابع فارسی 100
منابع انگلیسی 104
پیوست­ها
مقدمه
اضطراب[1] یک حالت خلقی منفی است که با علائم جسمی مانند تنش عضلانی، اندیشناکی[2] نسبت به آینده مشخص می­شود. مطالعه اضطراب بسیار دشوار است. در انسان­ها، نشانه­ های اضطراب می ­تواند به صورت احساس ذهنی ناراحتی، مجموعه ­ای از رفتارها (نگران به نظر رسیدن و بی قراری) و پاسخ­های روانشناختی، تپش سریع قلب و تنش ماهیچه­ای نمود پیدا کند (انجمن روانشناسی امریکا ([3]APA)، 1994؛ بارلو[4]، 2002). اضطراب یک علامت هشدار دهنده است که خبر از خطری قریب الوقوع می دهد و شخص را برای مقابله آماده می­سازد ترس علامت هشدار دهنده­ی مشابه، از اضطراب با خصوصیات زیر تفکیک می­شود: ترس واکنش به تهدیدی معلوم، خارجی و از نظر منشأ بدون تعارض است اضطراب واکنش در مقابل خطری نامعلوم، درونی، مبهم و از نظر منشأ همراه با تعارض است (سادوک و سادوک، 1386). اختلال‌های اضطرابی[5] شامل گروهی از اختلال‌هاست که اضطراب یا نشانه­ی­ اصلی آن­ها زمانی است که شخصی می­خواهد رفتارهای غیرانطباقی خاصی را کنترل کند (اتکینسون، اتکینسون، اسمیت، بم و هوکسما، 1385).
اختلالات اضطرابی هنگامی تشخیص داده می­شود که تجربه ذهنی احساس اضطراب به وضوح وجود داشته باشد. متن تجدید نظر شده ویراست چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلال روانی (DSM-IV-TR)[6] شش طبقه­ی عمده برای اختلالات اضطرابی ارائه کرده است (دیویسون، نیل و کرینگ[7]، 1390). اختلالات اضطرابی معمول­ترین یا رایج­ترین اختلال روانی هستند که شامل اختلال هراس[8]، گذر­هراسی[9]، فوبی[10] خاص یا اجتماعی، اختلال اضطراب منتشر[11] (GAD)، اختلال وسواس- اجبار[12]، اختلال استرس پس از سانحه[13] می­باشد (APA، 2000). یکی از شایع­ترین اختلالات اضطرابی اختلال وسواسی- اجباری است.
اختلال وسواسی- اجباری یک اختلال اضطراب ناتوان­کننده است که خصیصه اصلی آن وجود وسواس­ها و اجبارهایی مکرر و چنان شدید است که رنج و عذاب قابل ملاحظه­ای را برای فرد به بار می­آورند. این وسواس­ها یا اجبارها سبب اتلاف وقت می­شوند و اختلال قابل ملاحظه­ای در روند معمولی و عادی زندگی، کارکرد شغلی، فعالیت­های معمول اجتماعی، یا روابط فرد ایجاد می­ کند. وسواس در برگیرنده فکر، احساس، اندیشه یا حسی عود­کننده و مزاحم و اجبار رفتاری آگاهانه و عود کننده نظیر شمارش، وارسی یا اجتناب است. وسواس باعث افزایش اضطراب در فرد می­شود، حال آنکه هر چند عمل اجباری در تلاش برای کاستن اضطراب همراه با وسواس انجام می­شود، همیشه به کم شدن اضطراب منجر نمی­ شود. ممکن است بعد از کامل شدن عمل اجباری، اضطراب فرقی نکرده باشد و یا حتی بیشتر شده باشد. وقتی فرد در مقابل انجام عمل اجباری مقاومت به خرج می­دهد نیز اضطراب افزایش پیدا می­ کند (سادوک و سادوک، 1386). در واقع اختلال وسوسی- اجباری (OCD) از خیلی وقت پیش به عنوان اختلال اضطرابی پیچیده تشخیص داده شده است که عمدتاً به دلیل ناهمگنی بسیار زیاد و ماهیت ویژه وسواس­ها و اجبارها می­باشد (آبراموویچ، دیسون، الاتونجی، ویتون، برمان و لستاردو[14]، 2010).
1-2. بیان مسئله
اختلال وسواسی- اجباری (OCD) یک اختلال شدید روانی بسیار ناتوان­کننده است و تاثیر زیادی بر کیفیت زندگی می­گذارد (ال-سایق، بعا و اگلپلوس[15]، 2003). شیوعOCD در ایالات متحده آمریکا در طول زندگی 2 تا 3 درصد تخمین زده شده است و شیوع آن در 12 ماه 2/1 درصد با توجه به معیارهای DSM- IV-TR می­باشد (روسکیو ، استین، چیو و کسلر[16]، 2010).
اختلال وسواسی اجباری (OCD)یکی از اختلال­های اضطرابی، با مشخصه افکار، ایده­ها، تصاویر یا تکانه­های مزاحم، نامناسب و تکراری است که اضطراب و مقاومت ذهنی (وسواس­ها) را بر می­انگیزد و بنابراین فرد را برای خنثی کردن ترس وسواسی یا عمل بر پایه قواعد انعطاف­ناپذیر، مجبور به انجام رفتارهای آشکار یا پنهان (تشریفات اجباری) می­ کند (فوآ، هاپرت، لی­برگ، لنجنر، کایچک، هاجک و سالکوسکیس[17]، 2002؛ مک­کی[18] و همکاران، 2004). شایع­ترین ویژگی­های بالینی افکار وسواسی شک و دو­ دلی، ترس مفرط از چرک و آلودگی، و یا نگرانی درباره نظم­بخشی[19] یا تقارن[20] است. دو تا از شایع­ترین رفتارهای اجباری رفتارهای شستشو[21] و وارسی[22] است (هندرسون و پولارد[23]، 1988؛ راسموسن و ایسن[24]، 1992؛ به نقل از ایلم و زار، فینبرگ و هرمش[25]، 2012) که شامل میل مقاومت ناپذیر برای شستن (به خصوص دست­ها) و یا تمیز کردن، وارسی کردن درها برای تایید اینکه آنها قفل هستند، یا برگشتن مکرر به لوازم خانگی برای اطمینان یافتن از این که آنها خاموش هستند، لمس کردن، تکرار کردن، شمردن، مرتب کردن و یا ذخیره کردن. پژوهشی در خصوص شیوع نشانه­ های اختلال وسواسی- اجباری در ایران (دادفر، بوالهری، ملکوتی و بیان زاده، 1380) نشان می­دهد که شایع­ترین وسواس­ها شامل آلودگی و نگرانی­های مذهبی؛ و اجبارها شامل شستشو و نظافت، تشریفات تکرار کردن و وارسی است. این رفتارهای اجباری، که به عنوان “تشریفات[26]” به آنها اشاره شد، ممکن است ساعت­ها انجام شوند و در موارد شدید ممکن است مانع از این شود که شخص بخوابد و یا خانه