جمعیت نسبتا زیاد مردود شدگان اهمیت موضوع و ضرورت اتخاذ تدابیر مناسب برای رفع تنگناهای موجود در این زمینه را روشن می‌کند. این تعداد حدود یک چهارم از کل جمعیت کشور را شامل می شود. لذا بررسی عوامل دخیل در امر تحصیل دانش آموزان، می‌تواند راه گشای حل معضلاتی باشد که مانع رشد و تعالی فردی و اجتماعی است. همان گونه که در بیان مسئله اشاره شد، کاراتزیاس و همکاران (۲۰۰۲) نشان ‌دادند که، هیجانات تحصیلی منفی از جمله استرس تحصیلی به طور قابل ملاحظه ای کیفیت زندگی تحصیلی و اثربخشی مدرسه را به چالش می کشد. نتایج نشان داد که استرس تحصیلی با کیفیت زندگی تحصیلی رابطه منفی دارد و همچنین ۹/۱۶ درصد از واریانس کیفیت زندگی تحصیلی از طریق تجربه استرس تحصیلی تبیین می‌گردد ( کاراتزیاس، پاور، فلمینگ، لنان و اسوانسون^[۴۵]. ۲۰۰۲).

همچنین همان گونه که در بیان مسئله آمد یکی از متغییرهایی که رابطه ای منفی با استرس تحصیلی دارد خودکارآمدی تحصیلی است (کالاسن و همکاران، ۲۰۰۷). از این رو تلاش برای بالا بردن احساس خودکارآمدی نیز به طور غیرمستقیم باعث کاهش استرس تحصیلی خواهد شد. لذا با توجه به جمع کثیر دانش آموزانی که در مقطع دبیرستان تحصیل می‌کنند و با توجه به اینکه در کشور ما کنکور سدی است برای ارضای میل به یادگیری و ادامه تحصیل و با توجه به احساس نیاز فزاینده دانش آموزان برای ادامه تحصیل و پیشرفت، مطالعه عوامل منفی مربوط به امر تحصیل ازجمله هیجانات منفی تحصیلی و تلاش برای بالا بردن احساس خودکارآمدی تحصیلی ضرورت می‌یابد.

سئوالات پژوهش:

پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی ‌به این سئوالات می‌باشد.

1. آیا دوره ی آموزشی مهارت های زندگی باعث کاهش استرس تحصیلی در دانش آموزان می شود؟

فرعی: آیا بین مهارت های زندگی و استرس تحصیلی رابطه وجود دارد؟

1. آیا دوره ی آموزشی مهارت های زندگی باعث بالا رفتن خودکارآمدی در دانش آموزان می شود؟

فرعی: آیا بین مهارت های زندگی و خودکارآمدی رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین خودکارآمدی و استرس تحصیلی رابطه وجود دارد؟

1. 1. آیا بین نمرات خودکارآمدی دانش آموزان با ویژگی های جمعیت شناختی متفاوت، تفاوت معنی داری وجود دارد؟

1. آیا بین نمرات استرس تحصیلی دانش آموزان با ویژگی های جمعیت شناختی متفاوت، تفاوت معنی داری وجود دارد؟

متغیرها:

این پژوهش در زمره ی پژوهش های تجربی حقیقی قرار می‌گیرد. ‌بنابرین‏ دو نوع متغیر مستقل و وابسته قابل شناسایی خواهد بود.

متغیر مستقل: در این پژوهش متغیر مستقل که نوع ویژه ای از آموزش است آموزش مهارت های زندگی است.

متغیر وابسته: در پژوهش جاری متغیرهای وابسته شامل خودکارآمدی و استرس تحصیلی است.

متغیر تعدیل کننده: در پژوهش حاضر پژوهشگر سعی دارد که نقش جنسیت و رشته ی تحصیلی را در رابطه با استرس تحصیلی و خودکارآمدی و تاثیر آموزش مهارت های زندگی بر آن ها را مورد مطالعه قرار دهد. ‌بنابرین‏ جنسیت و رشته ی تحصیلی متغیرهای تعلیل کننده ی این پژوهش هستند.

متغیر های کنترل:

در پژوهش جاری متغیر های کنترل شامل موارد زیر می‌باشند.

سال تحصیلی: شامل سال انجام پژوهش (۸۸-۱۳۸۷) است.

مقطع تحصیلی: دانش آموزان سال سوم دبیرستان.

هوش: در این پژوهش با بهره گرفتن از گزینش و گمارش تصادفی هوش دانش آموزان کنترل شده است.

تعریف مفاهیم

استرس تحصیلی

تعریف نظری: استرس تحصیلی به احساس نیاز فزاینده به دانش و به طور همزمان، ادراک فرد مبنی بر نداشتن زمان کافی برای دستیابی به آن دانش اشاره می‌کند (شکری، کدیور، نقش و دانشور پور، ۱۳۸۵).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر استرس تحصیلی مقدار نمره ای است که دانش آموزان در آزمون AESI، کسب می‌کند.

خودکارآمدی

تعریف نظری: خودکارآمدی به اعتقاد فرد در اینکه می‌تواند فعالیت لازم جهت رسیدن به نتایج ویژه را انجام دهد اشاره دارد (بندورا^[۴۶]، ۱۹۹۷). بندورا (۱۹۹۷) اذعان می‌دارد که خودکارآمدی ادراک شده به اعتقاداتی مربوط به توانایی‌های فردی در سازمان دادن یا اجرای دوره هایی از فعالیت که برای ایجاد پیشرفت های معین لازم است اشاره دارد (بیز^[۴۷] و سالانووا^[۴۸]، ۲۰۰۴).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر خودکارآمدی مقدار نمره ای است که دانش آموزان در پرسشنامه خودکارآمدی عمومی شرز و همکاران (۱۹۸۲) کسب می‌کنند.

مهارت های زندگی

“مهارت های زندگی” عبارت اند از مجموعه ای از توانایی ها که زمینه ی سازگاری و رفتار مثبت و مفید را فراهم می آورند. این توانایی ها، فرد را قادر می‌سازند مسئولیت های نقش اجتماعی خود را بپذیرد و بدون لطمه زدن به خود و دیگران، با خواست ها، انتظارات و مشکلات روزانه، به ویژه در روابط بین فردی، به شکل مؤثری روبه رو شود (طارمیان، ۱۳۸۳).

خودآگاهی

خودآگاهی، یعنی آگاهی یافتن و شناخت اجزای وجود خود؛ شناخت اجزایی همچون خصوصیات ظاهری، احساسات، افکار، باورها، ارزش ها، اهداف، گفتگوهای درونی و نقاط قوت و ضعف خود و یابه تعبیری ساده تر توانایی شناخت خود و آگاهی از خصوصیات، نقاط ضعف و قدرت، خواست ها، ترس ها و انزجارها (غیاث فخری، ۱۳۸۵و نیک نژاد، ۱۳۸۵؛ نقل از البرز، ۱۳۸۶).

جرئت مندی

فرهنگ دانشگاهی مری یم وبستر^[۴۹] (۱۹۹۳)، جرئت مندی را به عنوان گرایش برای یک حالت یا اظهار نظرات، عقاید و تمایلات مثبت و اغلب به طور مؤثر یا تجاوزکارانه تعریف می‌کند (توماکا^[۵۰] و همکاران، ۱۹۹۹).

حل مسأله

«حل مسأله» عبارت است از فرایندی شناختی- رفتاری که توسط فرد هدایت می شود و فرد سعی می کند که با کمک آن راه حل های مؤثر یا سازگارانه ای برای مسائل زندگی روزمره ی خویش پیدا کند (دوزوریلا ^[۵۱]و نیزو^[۵۲]، ۲۰۰۴).

کنترل استرس

منظور از کنترل استرس نیز تلاش هایی است که فرد برای کنترل و اداره کردن موقیت هایی که به نظر خطرناک و استرس زا می‌رسند، به عمل می آورد (فولکمن و لازاروس، ۱۹۸۳، نقل از گوارتز و گرگوری، ۲۰۰۴؛ فولکمن و لازاروس، ۱۹۸۴؛ نقل از کلینکه، ترجمه ی محمد خانی، ۱۳۸۶).

متغیرهای جمعیت شناختی

جمعیت شناسی