مفهوم معنویت از ارتباط با مهارت های تفکر و تأمل و تنها وابسته به ارتباط با خدا،گسترده تر است. (بیگر، ۲۰۰۳، ص۱۶) اگر تربیت را از ریشه (ر ب ب) به معنای اصلاح و تدبیر و سرپرستی کردن، به تمام رساندن و کامل کردن و همچنین از ریشه دیگر آن یعنی (ر ب و ) به معنای رشد و نمو، افزودن و پرورش جسم بدانیم، (باقری ،۱۳۹۰ ، ص۵۲) تربیت معنوی را می توان اینگونه تعریف کرد: کوششی است برای رشد و شکوفایی و رسیدن به یک معنا و حقیقت متعالی.و همچنین تربیت معنوی آموزش برای زندگی است . اگر به بچه ها چگونه زندگی کردن و چگونه عشق ورزیدن را آموخت آنهادر زندگی مادی هنگامی که با فعالیت های منفی از قبیل نفرت ، جنگ ، جنایت و … برخورد می‌کنند آن ها قادر به کنترل اوضاع می‌باشند . انسان های کامل در چنین چالش های دنیوی عملکرد موفق تری دارند و تربیت معنوی می‌تواند موفقیت بیشتری ر ا برای انسان ها- فارغ از دین و مذهب – حتی در امور دنیوی تضمین کند.

همچنین مطالعه مفهوم معنویت در دنیای معاصر حکایت می‌کند که در رویارویی با مفهوم معنویت طیفی از دین باوری تا معنویت باوری فارغ از دین وجود دارد. در یک سوی این طیف ،متفکران دینی قرار دارند که معتقدند اصولا مفهوم معنویت تنها در چارچوب گفتمان دینی معنا پیدا می‌کند و غیر از ادیان آسمانی (حتی ادیان زمینی) نمی توانند از معنویت – به مفهومی معنادار-سخن به مبان آورند(باغگلی و همکاران، ۱۳۹۲) در سوی دیگر این طیف متفکران سکولار قرار دارند که معنویت را نیاز عاطفی و روانشناختی انسان تلقی می‌کنند و الزامی به هویت بخشی دینی برای حل نیاز های معنوی نمی بینند . گرایش به سوی معنویت به عنوان گرایش نو در عرصه های تربیتی و فرهنگی به دو دلیل اتفاق افتاده است: نخست آنکه حوزه تربیت بهترین موقعیت و فرصت را برای تبلور معنویت در انسان فراهم می‌کند، دوم آنکه موضوع معنویت ذاتاً موضوعی تربیتی است. هدف از این پژوهش بررسی اهمیت و جایگاه چالش برانگیز و مغفول تربیت معنوی و سپس بررسی مفهوم و جایگاه تربیت معنوی و رابطه ی آن با دین است از این روست که در این پایان نامه به بررسی تطبیقی مفهوم و اهداف تربیت معنوی علامه محمد حسین طباطبایی به عنوان فیلسوف و دانشمند مسلمان و با دیوید کار ^[۱] که یک فیلسوف تربیتی غربی و صاحب نظر در موضوع اخلاق و تربیت معنوی و استاد دانشگاه ادینبورگ اسکاتلند است ، می پردازیم.

۱-۳- اهداف پژوهش

الف: هدف کلی

مقایسه کلی( تبیین شباهت ها و تفاوت ها) تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید کار ب: اهداف جزئی:

۱-مفهوم تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار.

۲-اهداف تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار.

۳-اصول تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید کار .

۴-روش های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیوید کار .

۱-۴- پرسش­های پژوهش

این پژوهش در صدد ‌پاسخ‌گویی‌ به سوال های زیر می‌باشد:

۱-مفهوم تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار چیست؟

۲-اهداف تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار کدامند؟

۳-اصول تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار کدامند؟

۴-روش های تربیت معنوی از دیدگاه علامه طباطبایی و دیویدکار چه می‌باشد؟

۱-۵- تعریف مفاهیم و اصطلاحات

تربیت:

تربیت^[۲] عبارت است از فراهم کردن زمینه ها و عوامل براى به ‌فعلیت رساندن همه‏استعدادهاى بالقوّه انسان (تقى پور ظهیر، ۱۳۷۳،ص۲۸).

معنویت:

معنویت^[۳] نیاز ذاتی(فطری و درونی) انسان برای ارتباط باچیزی فراتر از ماست ،( ویگل فورس به نقل از محمد نژاد و همکاران ،۱۳۸۸،ص۹۸) و همچنین معنویت بیانگر تلاش همیشگی بشر برای پاسخ دادن به چرا های زندگی است (صمدی ،۱۳۸۵). شهیدی معنویت را ناظر ‌بر استفاده از قوه ی خلاقیت و کنجکاوی برای یافتن دلایل موجود و مرتبط با زنده ماندن و زندگی کردن دانسته اند . ‌بنابرین‏ آن را برای زندگی فرد لازم و ضروری می‌داند .(شهیدی ، ۱۳۷۹)

تربیت معنوی^[۴]

فرایند کمک رسانی و یاری رسانی به متربی برای ایجاد تغییر تدریجی در گستره زمان در یکی از ساحت های بدنی ، روحی و رفتاری که به واسطه عامل انسانی دیگر به منظور دستیابی وی به کمال انسانی و شکوفا سازی استعداد های او یا بازدارندگی و اصلاح صفات و رفتار های او صورت گیرد (اعرافی ،۱۳۸۷،ص۲۷).

۱-۶-روش پژوهش

این پژوهش یک مطالعه کیفی با روش تطبیقی است که تقریبا به کمک الگوی بردی انجام شده است. الگوی بردی^[۵] شامل چهار مرحله ی توصیف، تفسیر، همجواری و مقایسه است. (یمینی، ۱۳۸۹،ص۳۱) که از طریق فیش برداری و یادداشت برداری ابتدا اطلاعات و داده های لازم گردآوری و سپس به تفسیر داده ها پرداخته می شود. در مرحله ی بعد، داده های گردآوری شده جهت ایجاد چهارچوبی برای مقایسه ی شباهت ها و تفاوت ها، طبقه بندی و خلاصه می‌شوند. آنگاه تشابهات و تفاوت ها مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به آن ها به پرسش های پژوهش پاسخ داده می شود.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

مبانی نظری پژوهش

۲-۱- مقدمه

بررسی جامع و کامل ادبیات مربوطه و در ادامه تدوین چارچوب نظری، شالوده و بنیان مراحل بعدی هر کار پژوهشی را تشکیل می‌دهد و اگر این مرحله به‌ درستی انجام پذیرد، فعالیت پژوهشی به ‌صورت دقیق، علمی و هدفمند انجام شده و منجر به تکمیل و غنای پژوهش‌های پیشین در زمینه مربوطه و هموار کردن راه برای انجام پژوهش‌های بعدی می­ شود. در فصل دوم پژوهش حاضر، بعد از ذکر مقدمه­ای کوتاه، به مواردی چون تربیت ،معنای لغوی تربیت ، دیدگاه های اندیشمندان در باب تربیت ،اهداف تربیت معنویت ،معنای لغوی معنویت ،تربیت معنوی و در نهایت بررسی مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور پرداخته می­ شود.

۲-۲-۱- تربیت

معنای لغوی تربیت:

در فرهنگ فارسی معین واژه تربیت را این گونه تعریف شده است:

(تَ یَ) [ ع . تربیه ] (مص م .) ۱ – پروردن . ۲ – ادب و اخلاق را به کسی آموختن . ؛ ~بدنی سازمانی که برنامه ریزی و اجرای امور ورزشی را بر عهده دارد. ؛ ~معلم مرکزی که دانشجویان را برای تدریس در مدارس یا دانشگاه ها آموزش می‌دهد، (معین ،۱۳۶۳)

و همچنین در فرهنگ فارسی دهخدا تربیت چنین تعریف شده است:[ تربیت . [ ت َ ] (ع مص ) پروردن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (از المنجد): چون ‌به‌قدرت بیچون ترتیب تربیَت و تربیت و تزتیت عالم امکان ‌به‌درجه رابع رسند. (دره نادره چ شهیدی ص ۱۲). || دست نرم بر انزلی بچه زدن تا بخواب رود. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد).]