• یک بردار و یک حرکت براونی - بعدی با ماتریس کواریانس وجود دارد به طوری که

که در آن
سه تایی را سه تایی مشخصه یا سه تایی فرایند می نامند.[۲۴]
در هر بازه ی زمانی متناهی، فرایند در (۱)، فقط تعداد متناهی پرش با اندازه ی بزرگتر از واحد دارد. مجموع این تعداد متناهی پرش ها را می توان به صورت نوشت. به همین ترتیب مجموع پرش های با اندازه ی بزرگتر از و کمتر از یک، عبارت است از امّا حد این عبارت هنگامی که ، ممکن است واگرا باشد. استدلال لوی آن بود که تمایز بین تجمع تعداد بسیار زیادی از پرش های با اندازه ی کوچک و حرکات تعینی بسیار شدید، دشوار است. به این دلیل لازم است عبارت
را به جای ، در نظر گرفت که در آن دنباله ای از مارتینگل های انتگرال پذیر با میانگین صفرهستند این دنباله در میانگین مربعی همگرا به یک مارتینگل به صورت است، و اندازه تصادفی پواسون جبران شده است، که در بخش ۱-۷ تعریف شد.
حال با شناخت از ساختار فرایند لوی می توان تابع مشخصه ی آن را به دست آورد.
۲-۱-۱۰ قضیه (نمایش لوی – خینچن^[۳۰]): اگر یک فرایند لوی روی با سه تایی مشخصه ی باشد، آن گاه
وقتی
اثبات: با توجه به تجزیه ی لوی-ایتو داریم که متغیر تصادفی (تقریباً همه جا) به ، وقتی که به صفر میل می کند، همگراست و از همگرایی (تقریباً همه جا) همگرایی در توزیع را نتیجه می گیریم. بنابراین با توجه به قضیه ی ۱-۵-۲، نتیجه می گیریم که تابع مشخصه ی به تابع مشخصه ی همگرا است . چون مستقل هستند وبا توجه به ۲-۱-۵، ۲-۱-۶ و ۲-۱-۷ داریم:

اگر برای هر را به سمت صفر میل دهیم، اثبات کامل می شود( . ضرب داخلی است).
برای فرایندهای لوی حقیقی مقداریک بعدی، فرمول لوی- خینچن به صورت زیر است:
۲-۲ ارتباط بین فرایندهای لوی وفرایندهای مارکوف^[۳۱]:
۲-۲-۱ (فرایند مارکوف): به فرایندی یک فرایند مارکوف گویند که داشتن حال آینده را از گذشته مستقل کند، به عبارت دیگر اگر یک فضای احتمال، مجهز به فیلتراسیون باشد و همچنین
یک فرایند سازگار باشد. را یک فرایند مارکوف می نامند اگر برای همه ی
و هر ۰
[۸].
۲-۲-۲ قضیه : فرض کنیم یک فرایند لوی باشد، آن گاه یک فرایند مارکوف است .
اثبات : [۸].
۲-۲-۳ قضیه (خاصیت قوی مارکوف): اگر یک فرایند لوی و یک زمان توقف باشند، آن گاه روی ، فرایند با تعریف (به ازای هر ) : ۱) یک فرایند لوی مستقل از است. ۲) برای هر ، دارای توزیع یکسان با می باشد. ۳) دارای مسیرهای نمونه ای کادلاگ است وهمچنین – سازگار می باشد.
اثبات: ( قضیه ی (۲٫۲٫۱۱) [۸]).
۲-۲-۴ تعریف(هسته ی انتقالی^[۳۲]): هسته ی انتقالی از فرایند به صورت زیر تعریف می شود:

در واقع تعریف بالا احتمال انتقال از نقطه ی در زمان به مجموعه ی ، در زمان است.[۸]
۲-۲-۵ قضیه(معادله ی چپمن- کلموگورف^[۳۳]): اگریک فرایند مارکوف باشد،آن گاه برای هر و :
با توجه به تعریف هسته ی انتقالی به آسانی می توان نتیجه گرفت که هسته ی انتقالی فرایندهای لوی در زمان و فضا همگن است، یعنی
۲-۲-۶ تعریف: خانواده دو پارامتری از عملگرهای خطی روی به صورت زیر تعریف می شود، وقتی یک فرایند مارکوف است:
[۸].
از ویژگی های مارکوف نتیجه می شود که این خانواده یک دستگاه تحولی^[۳۴] تشکیل می دهد، به این معنی که برای هر ، معادله ی برقرار است. حال اگر تعریف شود ، آن گاه ویژگی تحولی به ویژگی نیم گروهی^[۳۵]، ، تبدیل می شود.[۸]
۲-۲-۷ تعریف(فرایندهای فلر^[۳۶]): یک فرایند مارکوف همگن را یک فرایند فلر گویند، اگر
وقتی فضای باناخ مرکب از توابع پیوسته روی است که در بی نهایت صفرند.[۸]
۲-۲-۸ قضیه: اگر نیم گروه در خاصیت فلر صدق کند، آن گاه مولد بی نهایت کوچک^[۳۷] برای این نیم گروه وجود دارد که به صورت زیر تعریف می شود:
جایی که همگرایی در حالت نرم سوپریمم روی C₀ است و نیز باید وجود داشته باشد. [۸]
۲-۲-۹ قضیه: فرایند لوی یک فرایند فلر است.
اثبات: [۸].
حال می توان یک مولد بی نهایت کوچک برای فرایندهای لوی ارائه داد.
۲-۲-۱۰ قضیه(مولد بی نهایت کوچک فرایندهای لوی): اگر یک فرایند لوی با سه تایی مشخصه ی روی باشد، آن گاه مولد بی نهایت کوچک ، ، به صورت زیر به دست می آید:
عبارت بالا برای با محمل فشرده خوش تعریف است. که در آن فضای توابع دو بار مشتق پذیر و پیوسته که در بی نهایت صفرند، می باشد.[۲۴]
۲-۲-۱۱ نتیجه: فرض کنیم شرایط قضیه ی بالا برقرار باشند و همچنین به ازای هر ، آن گاه مولد بی نهایت کوچک یعنی به صورت زیر است:
۲-۳ فرایندهای لوی و مارتینگل ها
یکی از مفاهیم تئوری احتمال و ریاضیات مالی ، مفهوم مارتینگل است که در بخش ۱-۴ به آن پرداخته شد.
۲-۳-۱ قضیه: اگر یک فرایند لوی با سه تایی مشخصه ی باشد: الف) یک مارتینگل است،اگر و فقط اگر ،
ب) مارتینگل است، اگر و فقط اگر،
[۲۴].
۲-۳-۲ تعریف(فرایندهای تبعی^[۳۸]): هر فرایند لوی یک بعدی که با احتمال یک غیرنزولی باشد ، یک فرایند تبعی نامیده می شود . برای این فرایندها ، تبدیل فوریه ی تعریف کننده ی تابع مشخصه را می توان ادامه ی تحلیلی داد تا تبدیل لاپلاس آن به صورت
به دست آید. که در آن

(جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۵)
۲-۴-۱-۱- استراتژی اول: (توسعه محصول-توسعه ارتباطات)
استراتژی توسعه برای فروش محصولات استاندارد، با همان نوع استراتژی ارتباطات در سراسرجهان به کار می رود. به عبارت دیگر، محصول داخلی بدون هیچ گونه تغییر و تبدیل به بازارهای هدف، بدون زمینه سازی فرهنگی-اجتماعی ارائه می شود. گرچه این استراتژی به علت اثر بخشی هزینه اش، جاذبه قابل توجهی دارد، به ندرت برای کالاهای مصرفی مورد استفاده قرار می گیرد، به جز صنعت نوشابه های غیرالکلی و برخی شرکت های سازنده کالاهای لوکس و تجملی. کالاهای صنعتی دارای تجانس بیشتری از نظر خریداران بین المللی بوده و موقعیت های بیشتری برای این استراتژی دارند، باز هم استراتژی توسعه دور از هنجار نمی باشد. (جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۶-۱۱۵)

اثر بخشی هزینه این استراتژی را نباید دست کم گرفت. گرچه تطابق محصول مستلزم تحقیقات بیشتر و هزینه های توسعه ابزار می باشد، ولی صرفه جویی ناشی از مقیاس اجازه نمی دهد تا به قلمرو ممکن تحت یک استراتژی توسعه برسد. در هر صورت، اگر کالا مطابق سلیقه یا ترجیحات محلی نیست، یک تصمیم باید جنبه پیش بینی تقاض در بازار خارجی را مانند پس انداز بالقوه، در نظر بگیرید. تجربه گذشته نشان می دهد، که تاکید برتولید کالا و خط مشی توسعه ارتباطات می تواند منجر به نارضایتی شود و اگر تمام نیازها، با توجه به عملکرد محصول، شرایط استفاده و قدرت خرید برآورد شود، باید این سیاست را اصلاح نمود. (جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۶-۱۱۵)
۲-۴-۱-۲- استراتژی دوم:(توسعه محصول- انطباق ارتباطات )
هنگامی که وقایع فرهنگی و اجتماعی در مورد مصرف کالا، از کشوری به کشور دیگر تفاوت داشته باشد، اما شرایط استفاده به عنوان قسمتی از وقایع فیزیکی یکسان باشد، همان کالا را می توان با تغییر در استراتژی ارتباطات به فروش رساند؛مانند تولید دوچرخه و موتور سیکلت. در کشورهای در حال توسعه آسیا، افریقا و امریکای لاتین، دوچرخه یا موتور سیکلت عمدتاً به عنوان وسیله حمل ونقل مورد استفاده قرار می گیرد. در حالی که، چنین محصولی در ایالات متحده و اروپا برای ورزش یا اهداف تفریحی به کار می رود. از آنجا که انطباق ارتباطات یک روش کم هزینه برای تولید کالا در بازار محلی است، هنوز اثر بخشی هزینه را به طور کامل داراست. (جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۶)
۲-۴-۱-۳- استراتژی سوم: (انطباق محصول – توسعه ارتباطات)
این استراتژی زمانی است، که واقعه فیزیکی در اطراف محصول متنوع باشد. اما وقایع فرهنگی و اجتماعی، همانند بازار داخلی شرکت باشد. اگرچه تغییرات در یک محصول پر هزینه تر از تغییرات در روش ارتباطات است. یک شرکت زمانی که نمی تواند محصول خود را به صورت دیگری در یک بازار خارجی به فروش رساند، این استراتژی را دنبال می کند.
در برخی موارد ممکن است. بدون این که مصرف کننده بداند، فرمول بندی محصول تغییر کند؛مانند مواد پاک کننده و بنزین. بنابراین، محصول تحت شرایط محیطی متفاوت عمل می کند.
(جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۷)
۲-۴-۱-۴- استراتژی چهارم: (انطباق محصول – انطباق ارتباطات)
هنگامی که وقایع فیزیکی و فرهنگی- اجتماعی، هر دو تغییر کند، عموماً یک استراتژی انطباق دو گانه مطلوب خواهد بود. گرچه برای سودمند ساختن این استراتژی، بازار یا بازارهای خارجی حجم بالایی ازتقاضا را برای توجیه انطباق دو گانه می طلبد.
شریک نایک تولید کننده عمده کفش های دو میدانی امریکایی، دریافت که رشد مداوم آن در اروپا نمی تواند تنها با تولید کفش های مزبور فراهم شود. در اروپا دو میدانی به اندازه امریکا توسعه نیافته بود. تا مدت ها بیشترین تعداد کفش های ورزشی در اروپا، کفش فوتبال بود و کفشی را مختص این بازار طراحی نمود. (جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۷)
۲-۴-۱-۵- استراتژی پنجم: (ابداع محصول)
هنگام که قدرت خرید برای کالایی وجود نداشته باشد، بعضی از شرکت ها برای ابداع یک محصول جدید اقدام می نمایند ویا طراحی مجدد محصول اصلی با پیچیدگی کمتر، آن را به بازار جدید عرضه می کنند، در نتیجه، کالای ارزان تر موجب خرید بیشتر می شود.
(جاویدی زرگری، ۱۳۸۳: ۱۱۷)

از ترکیب محصول و ارتباطات در بعد عمودی و انطباق و توسعه در بعد افقی ۴ نوع استراتژی مرتبط با ورود به بازار جهانی حاصل می گردد که باید با توجه به شرایط موجود بهترین و مناسب ترین استراتژی را برگزید . لازم به ذکر است که در توسعه محصول ، محصول بدون هیچ تغییر کلی وارد بازار جهانی می گردد. در توسعه ارتباطات نیز همان تبلیغات و بازاریابی داخلی در مورد محصول در بازار خارجی اعمال می گردد. در انطباق محصول و ارتباطات نیز با توجه به شرایط حاکم بر محیط بازار یک سری تغییرات جزئی و کلی اعمال می شود تا به بهترین ترکیب و استراتژی برای صدور کالا و گسترش بازار هدف دست یافت.

۳-۵-۱-۶- تعداد دانه (برای آفتابگردان)

برای اندازه‌گیری تعداد دانه هر بوته پس از جدا کردن دانه‌ها از طبق، تعداد دانه (دانه‌های پر+پوک) هر بوته اندازه‌گیری و سپس میانگین آن برای هر تیمار ثبت گردید.
۳-۵-۱-۷- تعداد دانه پر (برای آفتابگردان)
تعداد دانه پر هر بوته پس از جدا کردن دانه‌های پر از بین کل دانه‌های هر بوته، شمارش و سپس میانگین آن برای هر تیمار ثبت گردید.
۳-۵-۱-۸- درصد پوکی دانه (برای آفتابگردان)
درصد پوکی دانه از نسبت تعداد دانه پوک (اختلاف تعداد کل دانه از تعداد دانه پر) به تعداد کل دانه بر حسب درصد در هر تیمار بدست آمد.
۳-۵-۱-۹- عملکرد دانه
پس از جدا کردن تمام بذور از بوته‌های کف‌بر شده هر گیاه، وزن دانه آنها در هر تیمار با ترازو توزین و سپس مقدار عملکرد دانه به کیلوگرم در هکتار تعمیم داده شد.
۳-۵-۱-۱۰- شاخص برداشت (HI)^[1]
شاخص برداشت از نسبت عملکرد دانه به عملکرد بیولوژیک بر حسب درصد در هر تیمار برای هر یک از گیاهان بدست آمد.
۳-۵-۱-۱۱- وزن صد دانه
پس از شمارش ۳ نمونه ۱۰۰ تایی بذور (بطور تصادفی) هریک از گیاهان هر کرت و توزین آنها با ترازوی با دقت ۰۱/۰ گرم، وزن صد دانه هر گیاه در هر تیمار بر حسب گرم ثبت شد.
۳-۵-۲- صفات علف‌های‌هرز
به هنگام رسیدگی فیزیولوژیک گیاهان زراعی با درنظر گرفتن یک کوآدرات ۶۰×۲۰۰ سانتیمتر در سه ردیف میانی هر کرت‌، علف‌های‌هرز داخل کوآدرات کف‌بر شدند و صفات زیر مورد ارزیابی قرار گرفتند.
۳-۵-۲-۱- تعیین گونه‌های علف‌های هرز
نام فارسی، نام علمی علف‌های هرز و پهن برگ و باریک برگ بودن هر گونه با مراجعه به منابع مصور معتبر و مشورت با افراد صاحب نظر تعیین گردید.
۳-۵-۲-۲- تراکم علف‌های هرز
با شمارش تعداد هر گونه علف‌هرز در کوآدرات و مشخص بودن مساحت کوآدرات، تراکم علف‌های‌هرز پهن برگ و باریک برگ و تراکم کل بر حسب تعداد در متر مربع در هر تیمار تعیین گردید.

۳-۵-۲-۳- وزن خشک علف‌های هرز
هریک از گونه‌های کف‌بر شده علف‌هرز هر کرت پس از شمارش و کف بر شدن و قرار گرفتن در آون ۶۰ درجه سانتیگراد و ثابت شدن وزن خشک آنها با ترازو توزین و سپس وزن خشک تراکم کل علف‌های‌هرز پهن برگ و باریک برگ و وزن خشک کل علف‌های‌هرز بر حسب گرم در متر مربع در هر تیمار تعیین گردید.
۳-۶- شاخص‌های ارزیابی کشت مخلوط
برای ارزیابی تیمارهای کشت مخلوط از شاخص‌های نسبت برابری زمین (LER)^[2] (رابطه ۳-۱، ویلی، ۱۹۷۹)، شاخص غالبیت (A)^[3] (رابطه ۳-۲، چیتی و ریدی، ۱۹۸۷)، نسبت رقابت (CR)^[4] (رابطه ۳-۳، ویلی و رائو، ۱۹۸۰)، ضریب ازدحام نسبی (RCC)^[5] (رابطه ۳-۴، ویلی و رائو، ۱۹۸۰)، افزایش یا کاهش عملکرد واقعی (AYL)^[6] (رابطه ۳-۵، بانیک، ۱۹۹۶)، شاخص بهره‌وری سیستم (SPI)^[7] (رابطه۳-۶، اودو، ۱۹۹۱)، شاخص سودمندی کشت مخلوط (IA)^[8] (رابطه ۳-۷، واندرمیر، ۱۹۹۰) مجموع ارزش نسبی (RVT)^[9] (رابطه ۳-۸، واندرمیر، ۱۹۹۰)‌ و شاخص مزیت مالی (MAI)^[10] (رابطه ۳-۹، دهیما و همکاران، ۲۰۰۷) استفاده شد.
رابطه (۳-۱) 
که LER_S و LER_W، به‌ترتیب LER جزئی گونه اول و دوم؛ Y_SW و Y_WS، به‌ترتیب عملکرد گونه اول دوم در کشت مخلوط؛ و Y_SS و Y_WW، عملکرد گونه اول و دوم در کشت خالص می‌باشند.
رابطه (۳-۲) 
که A_S، ضریب غالبیت جزئی گونه اول؛ Z_SW و Z_WS، به‌ترتیب سهم گونه اول و دوم در کشت مخلوط می‌باشند. A_W، ضریب غالبیت جزئی گونه دوم نیز به روشی مشابه قابل محاسبه است.
رابطه (۳-۳) 
که CR_S، نسبت رقابت جزئی گونه اول می‌باشد. CR_W، نسبت رقابت جزئی گونه دوم نیز به روشی مشابه قابل محاسبه است.
رابطه (۳-۴) 
که RCC_S و RCC_W، به‌ترتیب ضریب ازدحام نسبی جزئی گونه اول و دوم می‌باشند.
رابطه(۳-۵) 
که AYL_S و AYL_W، به‌ترتیب افت عملکرد واقعی جزئی گونه اول و دوم می‌باشند.
رابطه (۳-۶) 
رابطه (۳-۷) 
که P_S و P_W، به‌ترتیب قیمت محصول گونه اول و دوم در کشت مخلوط می‌باشند.
رابطه (۳-۸) 
رابطه (۳-۹) 
۳-۷- محاسبات آماری
تجزیه و تحلیل آماری داده های حاصله با بهره گرفتن از نرم افزار SAS (نسخه ۱/۹) و محاسبات شاخص‌های ارزیابی کشت مخلوط با نرم‌افزار Exel انجام شد. همچنین میانگین داده ها با آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار (LSD) در سطح پنج درصد انجام شد. نمودارهای مقایسات میانگین نیز با Excel ترسیم شدند.
فصل چهارم
نتایج
۴-۱- آفتابگردان
۴-۱-۱- عملکرد دانه
نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات بررسی شده آفتابگردان نشان داد که عملکرد دانه آفتابگردان تحت تأثیر الگوهای کشت مخلوط (p<0.01) قرار گرفت (جدول۴- ۱).
نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد دانه (۴۴۰۴ کیلوگرم در هکتار) در تیمار کنترل تمام فصل علف‌های هرز در کشت خالص آفتابگردان و کمترین مقدار عملکرد (۳۴۰۲ کیلوگرم در هکتار) در تیمار ۵۰٪ لوبیا چشم بلبلی در تیمارهای افزایشی کشت مخلوط آفتابگردان- لوبیا چشم بلبلی مشاهده شد که البته تفاوت معنی‌داری با مقدار عملکرد در تیمار تداخل تمام فصل علف‌های هرز در کشت خالص آفتابگردان (۳۴۰۶ کیلوگرم در هکتار) نداشت (شکل ۴-۱).

قرب خود دیدی اوّل و کردی قتل و قربان نفس شوم لئیم؟
گفت «نی» گفتمش «چو می رفتی در حرم اهل کهف و رقیم»
باز پرچین شودت روی و بخندی به فسون چون بخوانم ز قرآن قصه اصحاب رقیم
سنایی غزنوی می گوید :
امروز خفته ایم، چو اصحاب کهف، لیک فردا ز گور باشد کهف و رقیم ما
چون ز دقیانوس خود رستند، هست اندر رقیم به ز بیداری شما، خواب جوانمردان غار
چون طعامش پاک دادی پس مسلّم باشدت چون سگ اصحاب کهف او را نگهبان داشتن
تو ای ظالم! سگی می کن که چون این پوست بشکافند
در آن عالم سگی خیزی، نه کهفی بلکه کهدانی
منوچهری دامغانی می گوید :
حلم او چون کوه و اندر کوه او کهف امان طبع او چون بحر و اندر بحر او درّ فطن
جمال الدین اصفهانی۱ می گوید :
«رابعهم کلبهم» اگر تو نگویی خادمت این هر سه شخص راست چهارم
عطاتر نیشابوری می گوید :
ز آستان تو صد شیر چون تواند کرد به سنگ چون سگ اصحاب کهف دور مرا
کرده از بهر رهبری شش میر گربه ای را نبی، سگی را پیر
خاقانی می گوید :
مغان را خرابات کهف صفا دان در آن کهف بهر صفا می گریزم
در کهف نیاز شیر مردان جان را سگ آستان ببینم
چون پای در کند ز سر صفه ی صفا سر برکند به حلقه ی اصحاب کهف شام
رابعه زهدی که پیشش پنج وقت هفت مردان را مجارا دیده ام
پیشت آرم هفت مردان را شفیع کز دو عالمشان تبّرا دیده ام
بر دعای دولتش در شش جهت هفت مردان یک زمان بینی به هم
رسته دندان نیاز آنجا و پیر هشت خلد از بن دندان طفیل هفت مردان آمده
من آن هشتم هفت مردان کهفم که از سرنوشت جفا می گریزم
عشق بر کرده به مکه آتشی کز شرق و غرب کعبه را هر هفت کرده ی هفت مردان دیده ام
شیر مردان از شبستان گر نشان آورده ام من سگ کهفم نشان از آستان آورده ام
تا همه بر فال عید جان ملک فعل را داغ سگی بر نهیم بر در کهف الامم
در قلاده ی سگ نژادان گرچه کمتر مهره ام در طویله ی شیرمردان قیمتی تر گوهرم
نه سگ اصحاب کهفم نه خر عیسی ولیک هم سگ وحشی نژادم هم خر وحشت چرم
به هفت مردان بر کوه جودی و لبنان همه سفینه ی بی رخت و بحر بی پایان
دمید در شب آخر زمان سپیده ی صبح پس از تو خفتن اصحاب کهف نیست روا
دقیانوس پادشاه ظالمی است که مردان غار یا اصحاب کهف از دست ظلم و ستم های او و بی دینیش دستور داد که آنها را به قتل برسانند و سرانجام آنها به غار پناه آورده بودند، نظامی در خسرو و شیرین می‌گوید :
نگویم زرّ پیشین نو نیرزد چو دقیانوس گفتی جو نیرزد
قوم یأجوج و مأجوج ۱و سد ذوالقرنین
قرآن به خوبی گواهی می دهد که این دو نام ، متعلق به دو قبیله ی وحشی خونخوار بوده است که مزاحمت شدیدی برای ساکنان اطراف مرکز سکونت خود داشته اند ، چنانکه در تورات آمده یأجوج و مأجوج، گروه های بزرگی بودند که در دور دست ترین نقطه ی شمال آسیا زندگی داشتند مردمی جنگجو و غارتگر بودند. همان قبایل وحشی بوده اند که مردم قفقاز به هنگام سفر اسکندر به آن منطقه تقاضای جلوگیری از آنها را از وی نمودند، و او نیز اقدام به کشیدن سدّ ذوالقرنین نمود.۲ واین چنین در آثار شاعرا ن انعکاس پیدا کرده است :

چنانکه انوری می گوید :
نه بس دیر مدّت براند که بینی سپاه تو سدّ سکندر گرفته
تو که صد سدّ سکندر کنی از گرد سپاه خویشتن را سزد از صد چو سکندر شمری
رو که از یأجوج بهتان رخنه هرگز کی فتد خاصه در سدّ ی که تأییدش کند اسکندری
قصد آن کردم که ذوالقرنین ثانی گویمت عقل گفت ای خاطرت آسیب نقصان یافته
جسم بد دور از تو خود دورست کز بس بأس تو فتنه اکنون خمچو یأجوج از پس سد می رود
ناصرخسروقبادیانی می گوید :
سوراخ شده ست سد یأجوج یک چند حذر کن ای برادر
بیلفنج ملک سکندر کنون که جانت در این سدّ اسکندریست
یک فوج قوی لاجرم بر آن مرز از لشکر یأجوج مرزبانست
ز یأجوج و مأجوج مان باک نیست که ما بر سر سدّ اسکندریم
مسعودسعدسلمان می گوید :
دیوار بست امنش اندر سرای ملک پاینده تر ز سدّ سکندر هزار بار

سخن نیکو گفت وفذلک آن بود که بودنی بوده است.(همان: ۹)
ج)گاه ماضی نقلی به جای مضارع به کار می رود.
ومقدمی به خدمت درگاه خواهد آمد وما بنشابور چندان مانده ایم.(همان: ۷۱۵)
مانده ایم (می مانیم)
د) ماضی نقلی از مصدر مرکب
و بومحمد و ابراهیم گذشته شد ه اند.(همان: ۲۰۶)
ه) ماضی نقلی مجهول
وبا رسول ابوالقاسم مشافهه ای که اندران مشافهه سخن گشاده تر بگفته آمده است.(همان: ۲۵۸)
و) ماضی نقلی مجهول در وجه شرطی
اگر بودی که بدان دیار من یک چند بماندمی تا بغداد گرفته آمدستی.(همان: ۴۱۲)
ماضی نقلی درجهانگشا در موارد ذیل به کار می رود:
الف)گاه فعل معین از ماضی نقلی حذف می شود.
« ودر قصبۀ ارس در مزارات آن چند سال ساکن شده واز احوال با خبر بهر وقت به جانب خجند می رفت چون پسر را دیده است که با سیور غامیشی روی به نزدیک پسر نهاده است وگفته اگر تو پدر خود را بینی باز شناسی؟»
ب)ماضی نقلی از مصدر مرکب
« و اکثر لشکر و اعیان و وجوه حشم را در قلاع و بقاع پراکنده کردست.»(همان :۱/ ۱۱۳)
ماضی نقلی عطف به ماضی ساده یا بعید می آورد یا به عکس
« هر وقت به جانب خجند می رفت چون پسر را دیده است که با سیور غامیشی از حضرت با تو، املاک واسباب پدرش بدو مفوض فرموده اند…»(عطاملک۱/ ۷۳)
ماضی نقلی به صیغه ی وصفی یعنی اسم مفعول را بیش از متقدمان استعمال کرده است وعلت آن حذف ضمایر فعل مزبور در جمله های عطفی به قرینه فعل نخستین از ماضی های نقلی است.
« اطراف عالم از یشان معمور شده است ودل ها خراب گشته.»(همان: ۱۵۴)
۶-۱-۳- ماضی نقلی مستمر در بیهقی و تاریخ جهانگشا
ماضی نقلی مستمر معمولاً بدین گونه ساخته می شده است، می + صفت مفعولی + فعل اسنادی است
تقدیر چنان کرده است که ملک را انتقال می افتاده است.(همان: ۱۵۱)
ماضی نقلی مستمر درجهانگشا در موارد ذیل به کار می رود:
« وآن روز نیز سخن خادم حبشی می رفته است فرمودست که این شخص را بپرسید که او را استطاعت آن باشد که جهت ما خادمان حاصل کند.»(عطاملک :۱/ ۱۷۹)
« هذیاناتی که نه حدّ امثال او باشد بر زبان می رانده واز غایت حماقت وفرط جهالت سخن هایی که مادّه ی وحشت وسرمایه ی مقالت بوده می گفته .»( همان:۱/ ۲۱۸)
« غایر خان بدین سبب متغیر می شده است وبر خویش می پیچیده وطمع در مال ایشان می کرده»
(عطاملک۱/ ۶۱)
۶-۱-۴- ماضی نقلی پیشین در بیهقی و تاریخ جهانگشا
طریقه ساخت ماضی نقلی پیشین این گونه است، صفت مفعولی + ماضی نقلی سوم شخص مفرد
بونصرمشکان گفت روز آدینه بوده است ودانسته بوده است.(خطیب رهبر:۲۱۱)
درتاریخ جهانگشا برای ماضی نقلی پیشین ،موردی یافت نگردید.

ماضی بعید دربیهقی و تاریخ جهانگشا
الف) بیان فعلی که درگذشته دور اتفاق افتاده است.
وامیر عادل را پیشنماز بوده بود.(خطیب رهبر : ۷۱۳)
به حکم آن که بوطاهر خویشاوندش بوده بود.(همان: ۷۵۱)
ب) گاهی فعل معین از ماضی بعید به قرینه حذف می شود.
شارهای آن دو صف از در باغ شادیاخ بدور جای رسیده(بود).(همان: ۳۸)
موارد کاربرد ماضی بعید در جهانگشا بدین گونه می باشد:
فعل