استاد راهنما:
 

دکتر حسین عابدی
 

استاد مشاور:
 

دکتر امیر سیدی
 

تابستان 1393

فهرست مطالب:
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه. 2
1-2- بیان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق 7
1-4- اهداف پژوهش 8
1-4-1- اهداف علمی. 8
1-4-2- اهداف کاربردی. 8
1-5- پرسش های پژوهش 8
1-6- فرضیه های پژوهش 9
1-7- روش شناسی. 9
1-7-1- نوع روش پژوهش 9
1-7-2- قلمرو پژوهش 10
1-8- جامعه و نمونه آماری. 10
1-9- روش گردآوری اطلاعات. 11
1-10- ابزار گردآوری اطلاعات. 11
1-11- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات. 11
1-12- مراحل انجام پژوهش 12
1-13- چهارچوب نظری و مدل مفهومی پژوهش 13
1-14- تعاریف و اصطلاحات.14
1-14-1- تعریف مفهومی. 14
1-14-2- تعریف عملیاتی. 15
1-15- ساختار کلی گزارش. 16
فصل دوم: مروری بر ادبیات پژوهش
2-1- مقدمه 18
2-2- بخش اول : مبانی نظری. 20
2-2-1- بورس اوراق بهادار 20
2-2-2- مالی رفتاری. 21
2-2-2-1- نقش دانش مالی رفتاری برای سرمایه گذاران. 22
2-2-3- عدم اطمینان محیطی. 22
2-2-3-1- استراتژی های کاهش عدم اطمینان 25
2-2-3-2- عوامل اثرگذار بر میزان عدم اطمینان 25
2-2-4- مشخصات شناختی سهامداران 26
2-2-4-1- تعصب توهم کنترل 26
2-2-4-2- تعصب اعتماد 28
2-2-4-3- تعصب اسناد به خود یا خود اسنادی. 29
2-2-4-4- مغالطه 31
2-2-4-5- مغالطه سرمایه گذاری. 32
2-2-5- تبادل اطلاعات. 32
2-2-5-1- اطلاعات عمومی. 33
2-2-5-2- نقش اطلاعات در بازارهای سرمایه 34
2-2-5-3- کاربرد اطلاعات در بازار 35
2-2-5-4- انواع اطلاعات موجود در بازار سهام 36
2-2-5-5- شفافیت و افشاء. 37
2-2-6- تئوری بازار کارا. 38
2-2-6-1- الگوی بازارهای کارا. 39
2-2-6-2- انواع کارایی. 40
2-2-6-3- سطوح مختلف کارایی. 40
2-2-7- تصمیم گیری. 41
2-2-7-1- عوامل روانی تاثیر گذار در تصمیمات سرمایه گذاران. 42
2-2-8- تورش های رفتاری. 42
2-2-8-1- واکنش کمتر از حد 43
2-2-8-2- نماگری یا نماینده بودن 43
2-2-8-3- اتکا (‌لنگر اندازی ). 44
2-2-8-4- ناهماهنگی شناختی. 45
2-2-8-5- در دسترس بودن 46
2-2-8-6- محافظه کاری یا دیرپذیری. 47
2-2-8-7- توان پنداری. 47
2-2-8-8- واکنش بیش از حد 48
2-2-8-9- خوش بینانه نگری. 48
2-2-8-10- حسابداری ذهنی. 49
2-2-8-11- تایید و تصدیق. 50
2-2-8-12- ابهام گریزی. 50
2-2-8-13- داشته بیش نگری. 51
2-2-8-14- رویدادگرایی. 52
2-2-8-15- تازه گرایی (‌توجه به رویدادهای اخیر). 52
2-2-8-16- پشیمان گریزی. 53
2-2-8-17- دگرگون گریزی. 54
2-2-8-18- زیان گریزی. 54
2-2-9- رفتار توده وار 55
2-2-9-1- رفتار توده وار در بازارهای مالی. 57
2-2-9-2- طبقه بندی رفتارهای توده ای. 58
2-3- مدل مفهومی پژوهش 63
2-4- بخش دوم پیشینه تحقیق 64
2-3-1- مطالعات انجام شده در داخل کشور 64
2-4-2- مطالعات انجام شده در خارج کشور 66
فصل سوم : روش شناسی پژوهش
3-1- مقدمه 70
3-2- روش تحقیق 71
3-3- جامعه آماری. 73
3-4- نمونه آماری و روش نمونه گیری. 74
3-5- متغیرهای پژوهش 75
3-6- روش جمع آوری اطلاعات. 75
3-6-1- پرسشنامه 76
3-6-1-1- روایی پرسشنامه 77
3-6-1-2- روش اعتبار محتوا. 77
3-6-2- پایایی پرسشنامه 79
3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها (روش آماری). 79
3-7-1- پیش فرض های رگرسیون 80
3-8- خلاصه فصل 81
فصل چهارم : اجرای تحقیق و تحلیل نتایج
4-1- مقدمه 83
4-2- اطلاعات جمعیت شناختی. 83
4-2-1- جنسیت. 84
4-2-2- سطح تحصیلات. 84
4-2-3- سن 85
4-2-4- شغل 86
4-2-5- تجربه معامله 87
4-2-6- نحوه معامله 88
4-2-7- مکان معامله 89
4-3- توصیف سوالات پرسشنامه در راستای متغیرهای پژوهش 90
4-3-1- عدم اطمینان محیطی. 91
4-3-2- تعصب توهم کنترل 91
4-3-3- تعصب اعتماد 92
4-3-4- تعصب اسناد به خود 93
4-3-5- مغالطه سرمایه گذاری. 94
4-3-6- تبادل اطلاعات. 95
4-3-7- تورش رفتاری. 95
4-3-8- رفتار توده وار 96
4-4- انجام پیش فرض های رگرسیون 97
4-4-1- آزمون کولموگروف اسمیرنوف. 97
4-4-2- آزمون استقلال خطاها. 98
4-5- آزمون فرضیات پژوهش 99
4-5-1- فرضیه اول پژوهش 99
4-5-2- فرضیه دوم پژوهش 100
4-5-2-1- فرضیه فرعی اول پژوهش 101
4-5-2-2- فرضیه فرعی دوم پژوهش 103
4-5-2-3- فرضیه فرعی سوم پژوهش 104
4-5-2-3- فرضیه فرعی چهارم پژوهش 106
4-5-3- فرضیه سوم پژوهش 107
4-5-4- فرضیه چهارم پژوهش 109
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
بحث در نتایج تحلیلی (فرضیات پژوهش). 111
5-1- مقدمه 112
5-2- خلاصه فرآیند تحقیق 112
5-3- بحث در نتایج پژوهش 113
5-3-1- بحث در نتایج توصیفی. 113
5-3-2- بحث در نتایج تحلیلی (فرضیات پژوهش). 113
فرضیه اصلی 1: عدم اطمینان محیطی و تبادل اطلاعات 118
5-4- جمع بندی و نتیجه گیری. 118
5-5- پیشنهادات تحقیق 119
5-5-1- پیشنهادات بر اساس فرضیات. 119
5-5-2- پیشنهادات کاربردی. 120
5-5-3- پیشنهادات به محققان 121
5-6- محدودیت ها و مشکلات تحقیق 121
فهرست منابع و ماخذ
مراجع فارسی.123
مراجع لاتین 126
پیوست ها
پیوست الف – پرسشنامه 129
پیوست ب – خروجی های نرم افزار SPSS
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر تبادل اطلاعات و تورش های رفتاری در توضیح رفتار توده ای می باشد. در این پژوهش سعی بر این شده است تا عواملی که منجر به ایجاد رفتار توده وار و تورش های رفتاری بین سهامداران در بازار اوراق بهادار می شود توسط پژوهشگر شناسایی شود تا با کاربردی کردن نتایج این پژوهش از ضررهای متناوب سهامداران بورس اوراق بهادار کاسته شود. منظور از تورش رفتاری، انحراف از تصمیم گیری های درست و بهینه است به طوری که اشخاص در فرآیند تفکر و تصمیم گیری دچار خطا شوند و منظور از رفتار توده ای آن دسته رفتارهای سرمایه گذاران در بازار می باشد که منجر به نادیده گرفتن پیش بینی­ها و عقاید خود در رابطه با قیمت سهام و اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری تنها بر پایه رفتار کل بازار می شود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل دو بخش می باشد، بخش اول کارگزاران بورس اوراق بهادار استان زنجان که تعداد آنها محدود بوده و بخش دوم سرمایه گذاران و خریداران و فروشندگان سهام می باشند که به کارگزاری ها مراجعه کرده اند، که نهایتاً تعداد 384 نفر به عنوان اعضای نمونه پژوهش انتخاب شدند. پژوهش حاضر از نظر بیان و چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز، یک پژوهش توصیفی؛ از لحاظ نوع ارتباط، دارای همبستگی است؛ از لحاظ روش اجرا، پیمایشی؛ از نظر ماهیت داده ها، کمی و از نظر زمان اجرا نیز پیمایشی می باشد.
در این پژوهش هم از آمار توصیفی و هم از آمار استنباطی جهت تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS استفاده شده است. از آمار توصیفی جهت تعیین ویژگی های جامعه آماری مانند فراوانی های مشخصات پاسخ دهندگان و متغیرهای مستقل و وابسته ی پژوهش استفاده شد. در قسمت آمار استنباطی از آنجایی که هر یک از فرضیه ها دارای یک متغیر مستقل می باشد در نتیجه از آزمون رگرسیون تک متغیره برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که تبادل اطلاعات و تورش های رفتاری در توضیح رفتار توده ای تاثیر مثبت و مستقیمی دارد که مؤید نتیجه پژوهش بآتریز فرناندز و همکاران آن در سال 2010 تحت عنوان ” بررسی نقش تعامل بین اطلاعات و تعصب رفتاری در توضیح رفتار توده وار می باشد.
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه
اقتصاد و مالی رفتاری، برآیندی از دستاوردهای روانشانسی شناختی در حوزه شناخت انسان و دستاوردهای اقتصاد متعارف در حوزه شناخت پدیده های اقتصادی است. این حوزه بین رشته ای، پیش فرض های غیر واقعی اقتصاد نئوکلاسیک در مورد انسان اقتصادی را با پیش فرض های مبتنی بر دستاوردهای اخیر روانشناسی شناختی تعدیل کرده است. این دستاوردها به ویژه در خصوص خطاهای انسانی در مواجهه با پدیده ها جلوه یافته است. نکته مهم آن است که با وجود تورش ها و خطاهای حسی یا ادراکی انسان، وی قادر به انتخاب و تصمیم گیری کاملاً عقلایی و با شرایط آرمانی نیست و نخواهد بود. در نتیجه بهتر است پیش فرض های نامحدود بودن منبع عقلانیت، اراده و خودخواهی در اقتصاد مورد تجدید نظر قرار گیرند. با این تغییر بسیاری از نظریه ها و رویکردهای اقتصاد نئوکلاسیک مورد انتقاد قرار خواهند گرفت و باید در آن ها تجدید نظر صورت گیرد تا نتایج الگوها مقرون به واقعیت شود (سعیدی و فرهانیان، 1390، ص102).
البته هنوز با وجود گذشت بیش از نیم قرن از جرقه های اولیه تشکیک در فرض انسان عقلایی توسط سایمون، بین طرفداران اقتصاد و مالی رفتاری وحدت نظری در خصوص این که رویکرد جدید منجر به یک پارادایم نوین شده و یا اینکه مکتبی در دل جریان اصلی اقتصاد متعارف شکل گرفته، وجود ندارد. ما نیز قضات در این مورد را به آینده می سپاریم، اما لازم است اشاره شود که تلاش هایی از سوی برخی طرفداران اقتصاد و مالی رفتاری در جریان است تا چارجوبی برای معرفی اقتصاد و مالی رفتاری به عنوان یک پارادایم جدید در اقتصاد ارائه شود (همان منبع).
اقتصاد و مالی رفتاری با بهره گرفتن از عوامل اجتماعی ، شناختی و هیجانی، درصدد فهم و تبیین تصمیم گیری اقتصادی افراد و بنگاه ها (شرکت ها و نهادهایی) که بازیگر نقش های اقتصادی اند برآمده است. در ادامه تأثیر یافته ها روی تعیین قیمت در بازار، بازده و تخصیص منابع مورد بررسی قرار می گیرد. به این ترتیب، نقطه آغازین نفوذ اقتصاد رفتاری در حوزه اقتصاد خرد بوده است. هسته اقتصاد رفتاری در واقع مبتنی بر این نگاه شکل گرفته که ابتدا پایه های تحلیل در اقتصاد با کمک یافته های روانشناسی، واقعی شود و به این ترتیب، هم پیش بینی های بهتر و هم سیاست گذاری های مناسب تری متصور خواهد شد (صالح آبادی و همکاران، 1391).
2-1- بیان مسئله
با توجه به نقش اطلاعات در تصمیم گیری مشارکت کنندگان بازار سرمایه، شفافیت اطلاعاتی و دسترسی فعالان بازار سرمایه به اطلاعات صحیح و به هنگام از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار خواهد بود. مبنای تصمیم گیری مشارکت کنندگان در بازارهای اوراق بهادار، اطلاعاتی است که بورس ها،