بیان مسئله . 2
 

اهمیت و ضرورت انجام پژوهش . 3
 

اهداف پژوهش . 4هدف اصلی 4
 

اهداف فرعی 4
 

فرضیه های پژوهش 5فرضیه اصلی . 5
 

فرضیه های فرعی . 5
 

تعاریف مفهومی متغیرها . 6متغیر مستقل . 6
 

متغیر وابسته . 6
 

قلمرو پژوهش 7قلمرو مکانی . 7
 

قلمرو زمانی . 7
 

نتیجه گیری . 7
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

 

مقدمه . 8
 

محافظه کاری در حسابداری . 8تاریخچه . 8
 

تعریف محافظه کاری و مفهوم آن 9
 

انواع محافظه کاری . 11محافظه کاری مشروط 11
 

محافظه کاری نامشروط 12
 

محافظه کاری و عنوان جانبداری 12
 

محافظه کاری و راهبری شرکتی . 12
 

ورشکستگی . 13ورشکستگی از نظر حسابداران . 13ورشکستگی فعالیت 13
 

ورشکستگی نقدینگی . 14
 

ورشکستگی از نظر حقوقی . 14ورشکستگی اجباری . 14
 

ورشکستگی اختیاری 14
 

دلایل ورشکستگی 14دلایل برون سازمانی . 14
 

دلایل درون سازمانی 15
 

مراحل ورشکستگی 15دوره نهفتگی 15
 

کسری وجه نقد 15
 

فقدان قدرت پرداخت دیون مالی یا تجاری 16
 

تمایلات یا گرایشات به طرف ورشکستگی 16تحلیل روند 16
 

الگوهای پیش بینی ورشکستگی . 17مدل آلتمن 18
 

مدل اسپرینگیت 18
 

مدل اهلسون . 18
 

مدل فولمر 18
 

مدل زمیسکی 18
 

تکنیک های پیش بینی ورشکستگی 19تکنیک های آماری 19
 

تکنیک های هوش مصنوعی . 19
 

مدل های نظری 19
 

پیشینه پژوهش 20تحقیقات داخلی . 20
 

تحقیقات خارجی 22
 

نتیجه گیری 22
فصل سوم: روش شناســـــی پژوهش

 

مقدمه . 23
 

روش پژوهش 23
 

جامعه مطالعاتی و نمونه آماری . 24
 

روش گردآوری داده ها 34
 

روش تجزیه و تحلیل داده ها 35
 

ابزارهای پژوهش 36صورت های مالی 36
 

نرم افزار Excel 36
 

مدل های آماری و تعریف عملیاتی متغیرها . 37سرمایه در گردش 37
 

ورشکستگی 37
 

شرکت های ورشکسته 37
 

ریسک ورشکستگی 37
 

نتیجه گیری 38
فصل چهارم: تجـــزیه و تحلیـــل داده ها

 

مقدمه 39
 

محاسبه ریسک ورشکستگی شرکت ها 39
 

محاسبه محافظه کاری در حسابداری . 40
 

آماره های توصیفی 40
 

آزمون دوربین واتسون 41
 

آزمون فرضیه های پژوهش 41آزمون فرضیه فرعی اول . 41
 

آزمون فرضیه فرعی دوم 42
 

آزمون فرضیه فرعی سوم . 42
 

آزمون فرضیه فرعی چهارم 42
 

آزمون فرضیه فرعی پنجم 43
 

آزمون فرضیه فرعی ششم 43
 

آزمون فرضیه فرعی هفتم . 43
 

آزمون فرضیه فرعی هشتم . 44
 

آزمون فرضیه اصلی . 44
 

نتیجه گیری 44
فصل پنجم: نتـایـج و پیشنهـادات

 

مقدمه . 45
 

نتایج آزمون فرضیه های فرعی پژوهش 46نتایج آزمون فرضیه اول . 46
 

نتایج آزمون فرضیه دوم . 46
 

نتایج آزمون فرضیه سوم 46
 

نتایج آزمون فرضیه چهارم . 47
 

نتایج آزمون فرضیه پنجم . 47
 

نتایج آزمون فرضیه ششم . 47
 

نتایج آزمون فرضیه هفتم 48
 

نتایج آزمون فرضیه هشتم 48
 

نتایج فرضیه اصلی پژوهش . 49
 

نتیجه گیری کلی پژوهش . 49
 

پیشنهادات . 50
 

محدودیت های پژوهش 50
فهرست منابع 51
پیوست ها . 56
پیوست 1 – جدول مربوط به شرکت های نمونه آماری پژوهش . 56
پیوست 2 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 1 توسط نرم افزار 67
پیوست 3 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 2 توسط نرم افزار 67
پیوست 4 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 3 توسط نرم افزار 68
پیوست 5 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 4 توسط نرم افزار 68
پیوست 6 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 5 توسط نرم افزار 69
پیوست 7 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 6 توسط نرم افزار 69
پیوست 8 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 7 توسط نرم افزار 70
پیوست 9 – خروجی آزمون فرضیه فرعی شماره 8 توسط نرم افزار 70
پیوست 10 – خروجی آزمون فرضیه اصلی پژوهش توسط نرم افزار . 71
چکیده انگلیسی 72
 
 
فهرست جدول ها
عنوان                                                                                                                صفحه
جدول 2-1 خلاصه ی برخی از  پژوهش های انجام شده در ایران با موضوع محافظه کاری 21
جدول 3-1 جدول مورگان 24
جدول 3-2 جامعه آماری پژوهش بعد از اعمال محدودیت ها 25
جدول 4-1 آماره های توصیفی پژوهش . 40
جدول 4-2 نتایج آزمون فرضیه فرعی اول با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) . 41
جدول 4-3 نتایج آزمون فرضیه فرعی دوم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) 42
جدول 4-4 نتایج آزمون فرضیه فرعی سوم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) 42
جدول 4-5 نتایج آزمون فرضیه فرعی چهارم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) . 42
جدول 4-6 نتایج آزمون فرضیه فرعی پنجم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) . 43
جدول 4-7 نتایج آزمون فرضیه فرعی ششم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) . 43
جدول 4-8 نتایج آزمون فرضیه فرعی هفتم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) . 43
جدول 4-9 نتایج آزمون فرضیه فرعی هشتم با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) 44
جدول 4-10 نتایج آزمون فرضیه اصلی با مدل رگرسیون به روش حداقل مربعات معمولی (OLS) 44
جدول 5-1 خلاصه نتایج پژوهش 45
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                                                صفحه
نمودار 3-1 درصد توزیع شرکت ها در هر منطقه (سالم، تردید، ورشکسته) . 35
 
 
فهرست شکل ها
عنوان                                                                                                                صفحه
شکل 2-1 چارچوب مفهومی متغیرهای پژوهش 20

 

چکیده فارسی
پژوهــش حاضر به بررسی ارتباط بین محافظه کاری در حسابداری و ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران طبق مدل آلتمن (2007) می پردازد. به منظور دستیابی به این هدف، نه فرضیـه تعریف شده است. جهت آزمون فرضیه ها، نمونـه ای از بین شرکت های پذیرفته شـده در بـورس اوارق بهادار تهـران طـی سال هــای 1382 تا 1392 تعــداد 331 سال – شرکت انتخاب گردید. در این پژوهش به منظور اندازه گیری شاخص محافظه کاری از مدل احمد و دولمان(2007) و  آزمون های آماری حداقل مربعات معمولی (OLS) و رگرسیون خطی در نرم افزار تحلیلی Eviews  مورد استفاده  قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد بین محافظه کاری در حسابداری و ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طبق مدل آلتمن (2007) رابطه ای معنادار وجود دارد. به عبارتی دیگر محافظه کاری در حسابداری بر اساس مدل احمد و دولمان (2007) بر ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طبق مدل آلتمن (2007) تأثیر گـــذار می باشــد.
 
واژگان کلیدی:
ریسک ورشکستگی، مدل احمد و دولمان، مدل آلتمن، محافظه کاری مشروط، محافظه کاری نامشروط.
 
فصـل اول
کلیـات پـژوهش
 

 

مقدمه
امروزه مدیران با آگاهی کامل از وضعیت مالی شرکت و با برخورداری از سطح آگاهی بیشتر نسبت به استفاده کنندگان صورت های مالی، سعی می کنند تصویر واحد تجاری خود را مطلوب نشان دهند. درنتیجه این امکان وجود خواهد داشت که دارایی ها و سرمایه واحد تجاری خود را بیشتر از میزان واقعی گزارش کنند. بنابراین تصویر واحد تجاری بهتر از وضعیت واقعی به نظر خواهد رسید و انگیزه سرمایه گذاری افراد برون سازمانی در واحد تجاری را افزایش می دهد. در این چنین شرایطی اصول و رویه های حسابداری به عنوان پشتوانه مراجع تعیین کننده استاندارد حسابداری، با هدف تعدیل خوش بینی مدیران، حمایت از حقوق ذینفعان و ارائه منصفانه صورت های مالی، مفهوم محافظه کاری را که به عنوان یکی از میثاق های محدود کننده اصول حسابداری است، به کار می برند. از این رو حضور سرمایه گذاران عمده، از جمله سازمان های بزرگ دولتی و مؤسسات مالی در بازار سرمایه این سؤال را در ذهن ایجاد می کند که آیا محافظه کاری می تواند در جهت ارائه اطلاعات مالی با کیفیت بالا که موجب کاراتر شدن بازار و تصمیم گیری بهتر استفاده کنندگان از صورت های مالی و موجب تخصیص بهتر سرمایـه به صنایــع و شرکت های با ارزش افزوده بالاتر شود. از سمت دیگر با حاکم شدن وضعیت رقابتی بر بازارهای مالی، بسیاری از شرکت ها ورشکسته و از دور رقابت خارج می شوند. این امر موجب نگرانی صاحبان سرمایه و سایر ذینفعـــان می شود و آنان برای اینکه از سوخت شدن اصل و فرع سرمایه خود جلوگیری کنند به دنبال روش هایی هستند تا بحران های مالی را پیش بینی کنند. یکی از راه هایی که با بهره گرفتن از آن می توان اقدام به بهره گیری مناسب از فرصت های سرمایه گذاری و همچنین جلوگیری از به هدر رفتن منابع کرد، پیش بینی ورشکستگی است. به این ترتیب که ابتدا با ارائه هشدارهای لازم می توان شرکت را نسبت به وقوع ورشکستگی هوشیار کرد تا آن ها با توجه به این هشدارها دست به اقدامات منطقی بزنند و دوم اینکه سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع خود را در فرصت ها و مکان های مناسب سرمایه گذاری کنند. در این پژوهش، ارتباط بین محافظه کاری در حسابداری و ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار می گیرد.
 

 

بیان مسئله
مسئله ورشکستگی و موفق نبودن شرکت ها همواره مشکلی در خور تأمل بوده است. به دلیل اهمیت این موضوع، اندیشمندان حسابداری و مالی در سراسر دنیا در جستجوی روش هایی برای پیش بینی ورشکستگی شرکت ها هستند. وضع نامطلوب مالی شرکت باعث زیان برای اقشار مختلف جامعه و به ویژه سرمایه گذاران می گردد. لذا امروزه پیش بینی ورشکستگی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است. سرمایه گذاران با پیش بینی ورشکستگی نه تنها از خطر از بین رفتن سرمایه خود جلوگیری می کنند بلکه از آن به عنوان ابزاری برای کاهش خطـر سبد سرمایه گذاری خود استفاده خواهند کرد. مدیران شرکت ها نیز در صورت اطلاع به موقع از خطر ورشکستگـــی می توانند اقداماتی منطقی برای جلوگیری از ورشکستگی اتخاذ نمایند. با توجه به اینکه ورشکستگی هزینه های اقتصادی و اجتماعی سنگینی را بر جامعه تحمیل می کند، از دیدگاه کلان نیز مورد توجه و اهمیت قرار می گیرد. چرا که منابع اتلاف شده در یک واحد اقتصادی بحران زده می تواند به دیگر فرصت های سود آور اختصاص یابد. طی 4 دهه اخیر پیش بینی ورشکستگی یکی از مباحث عمده پژوهشی در ادبیات مالی تبدیل گردیده است. تعدادی از پژوهشگران تلاش کرده اند بر اساس اطلاعات موجود و تکنیک های آماری، بهترین مدل های پیش بینی ورشکستگی را با توجه به محیط های اقتصادی و مالی مختلف کشف نمایند (قدیری مقدم و همکاران، 1388). علم حسابداری، تهیه اطلاعات مفید برای تصمیم گیری اقتصادی را هدف اصلی خود قرار داده است. توانایی پیش بینی ورشکستگی مالی و تجاری، هم از دیدگاه سرمایه گذار خصوصی و هم از دیدگاه اجتماعی، از آنجا که نشانه آشکاری از تخصیص نا درست منابع است حائز اهمیت می باشد. هشدار اولیه از احتمال ورشکستگی، مدیریت و سرمایه گذاران را قادر می سازد تا دست به اقدام پیشگیرانه بزنند و فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند (رهنمای رود پشتی و همکاران، 1388). مطابق با تعریف آلتمن (1968)، ورشکستگی زمانی اتفاق خواهد افتاد که شرکت قادر به پرداخت بدهی های خود نیست بنابراین از ادامه فعالیت های تجاری باز خواهد ماند.
 

 

اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
سرمایه گذاران به عنوان اصلی ترین تأمین کنندگان منابع مالی شرکت ها، خواهان اطلاعات کامل و صحیح در خصوص شرکت ها هستند. اطلاعات حسابداری در صورت های مالی منعکس می گردد، سرمایه گذاران همیشه به طور ثابت و یکنواخت از اطلاعات حسابداری استفاده می کنند بدون آنکه این اطلاعات را از نظر تغییرات انجام شده در روش های حسابداری تعدیل نمایند و یا به نحوه ی محاسبه آن توجهی داشته باشند (هندریکسون، 1982، ص15). حضور سرمایه گذاران عمده، از جمله سازمان های بزرگ دولتی و مؤسسات مالی در بازار سرمایه این سؤال را در ذهن ایجاد می کند که آیا محافظه کاری می تواند در جهت ارائه ی اطلاعات مالی با کیفیت بالا که موجب کاراتر شدن بازار و تصمیم گیری بهتر استفاده کنندگان از صورت های مالی و موجب تخصیص بهتر سرمایه به صنایع و شرکت های با ارزش افزوده بالاتر شود (حساس یگانه، 1389). در طرف دیگر، با حاکم شدن وضعیت رقابتی بر بازارهای مالی، بسیاری از شرکت ها ورشکسته می شوند. این امر موجب نگرانی صاحبان سرمایه و سایر ذینفعان می گردد و آنان جهت اینکه از سوخت شدن سرمایه خود جلوگیری نمایند به دنبال روش هایی هستند تا بحران های مالی را پیش بینی کنند. یکی از راه هایی که با بهره گرفتن از آن می توان اقدام به جلوگیری از به هدر رفتن منابع کرد، پیش بینی ورشکستگی است. بنابراین نخست با ارائه ی هشدارهای لازم می توان شرکت را نسبت به وقوع ورشکستگی آگاه کرد تا آن ها با توجه به این هشدارها اقداماتی منطقی انجام دهند. دوم اینکه سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گـذاری را از فرصت های نا مطلوب تشخیص دهند و منابع خود را در فرصت ها و مکان مناسب سرمایه گذاری نمایند (اعتمادی، 1387).
 

 

اهداف پژوهشهدف اصلی
هدف اصلی پژوهش، عبارت است از میزان تأثیرگذاری محافظـه کاری در حسابـداری بر ریسک ورشکستگـی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طبق مدل آلتمن.
 

 

اهداف فرعی
اهداف فرعی که جهت دستیابی به هدف اصلی این پژوهش به کار گرفته می شود به شرح زیر است:

 

بررسی ارتباط بین محافظه کاری مشروط در حسابداری و ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طبق مدل آلتمن.
 

بررسی ارتباط بین محافظه کاری نامشروط در حسابداری و ریسک ورشکستگی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طبق مدل آلتمن.