این تفاوت بین سود حسابداری و جریان نقدی یعنی اقلام تعهدی ناشی از به کارگیری قواعد حسابداری برای شناخت درآمدها و هزینه ها است که چه موقع و به چه مقدار درآمد و هزینه باید شناسایی شود. اقلام تعهدی ناشی از تغییرات سرمایه در گردش است که با افزایش فروش شکل می‌گیرد و سطح بالای اقلام تعهدی ممکن است ناشی از رشد شدید فروش در گذشته باشد (چان^[۴۱]، ۲۰۰۱).

محقق
تعریف کیفیت سود
معیار

روسین و همکاران^[۴۲]

(۱۹۹۹)

۱- سودی را با کیفیت می‌داند که پایدارتر باشد.

پایداری سود

کنان^[۴۳] (۲۰۰۱)

۲- هرچه فاصله سود و جریان های نقدی کمتر باشد کیفیت سود بالاتر است.

کیفیت اقلام تعهدی

دیچاو و دیچو^[۴۴]

(۲۰۰۲)

۳- شرکت‌های که کیفیت اقلام تعهدی آن ها بالاتر باشد سود پایدارتری خواهند داشت که اصطلاحاً به آن سود با کیفیت بالا گفته می‌شود.

کیفیت اقلام تعهدی ضریب واکنش سود

پنمن و ژانگ^[۴۵]

(۲۰۰۲)

۴- سودی با کیفیت است که شاخص مناسبی برای سود دوره آتی باشد. ‌به این سود اصطلاحاً سود باثبات گفته می‌شود.

پایداری سود

ریچاردسون و همکاران^[۴۶]

(۲۰۰۳)

۵- کیفیت سود درجه پایداری عملکرد عایدات در دوره آتی است.

پایداری سود

بالسم و دیگران^[۴۷]

(۲۰۰۳)

۶- سودی با کیفیت است که کیفیت اقلام تعهدی و ضریب واکنش آن بالا باشد.

کیفیت اقلام تعهدی ضریب واکنش سود

میکائیل و دیگران^[۴۸]

(۲۰۰۳)

۷- درجه ارتباط عایدات گذشته یک شرکت با جریان‌های نقدی آتی است.

پیش‌بینی سود

جدول (۲-۱): خلاصه‌ای از تعاریف ارائه شده ‌در مورد کیفیت سود

۲-۲-۲-۳ ابعاد کیفیت سود

قاسم بولو در مقاله خود ابعاد کیفیت سود را این چنین بیان می‌کند:

• • ویژگی سری زمانی: این ویژگی شامل تداوم و تکرارپذیری و قابلیت پیش‌گویی است.

• • تداوم و تکرارپذیری: تداوم و تکرارپذیری منجر به تحقق آتی می‌شود. این ساختار به معنی سود با پشتوانه و دارای قابلیت حمایت شوندگی است. سود با کیفیت دارای پشتوانه و قابلیت حمایت بالایی است.

• • قابلیت پیشگویی: قابلیت پیشگویی اجزای سود، برای بهبود قابلیت و توانایی استفاده کنندگان در تخمین اجزای سود است. این قابلیت به مفید بودن در تصمیم‌گیری مربوط بوده، اغلب محققین به آن، به عنوان قابلیت سود گذشته در پیش‌بینی سود آتی نگاه می‌کنند.

• نقدشوندگی و اقلام تعهدی: در این دیدگاه، نسبت جریان نقدی حاصل از فعالیت‌های عملیاتی به درآمد، معیاری از کیفیت سود است، به طوری که نزدیکی به نقد نیز به معنای کیفیت بالای آن بوده و توسط محققینی چون راج^[۴۹] (۲۰۰۲)، هریس^[۵۰] (۲۰۰۰) و پنمن^[۵۱] (۲۰۰۱) مورد تأکید قرار گرفته است. پس میزان نزدیکی به جریان‌های نقدی، یکی دیگر از ساختارهای با کیفیت سود است (کلوب کلین^[۵۲]، ۱۹۹۵).

۲-۲-۲-۴ عناصر کیفیت سود

کیفیت سود دارای مفهوم چند بعدی است که عناصر آن را می‌توان به دو گروه کیفی و کمی تفکیک کرد. گروه کیفی مربوط به آن عنصری هستند که در سیستم حسابداری موجود، قابلیت اندازه گیری و کمی شدن را ندارند. ولی عناصر کمی توان و قابلیت کمی شدن را داشته، می‌توان آن ها را در سیستم حسابداری تثبیت کرد. به طور کلی عناصر کیفیت سود را می‌توان به صورت زیر تشریح کرد:

۱- روش‌های مورد استفاده در حسابداری:

کیفیت اصول حسابداری شبیه کیفیت سود نیست، ولی ذاتاً به هم مرتبطند، چون انتخاب و کاربرد اصول مستقیماً بر کیفیت سود اثرگذار است (لیپ^[۵۳]، ۱۹۸۶).

۲- مدیریت سود:

روش‌های حسابداری بر کیفیت سود مؤثرند زیرا کیفیت سود مرتبط با روش‌هایی است که حسابداران و مدیران از طریق آن ها قادر به مدیریت و نشان دادن رقم سود، به دلخواه خود هستند. مدیریت سود زمانی رخ می‌دهد که مدیران در چگونگی گزارشگری مالی، برای گمراه کردن سهام‌داران درباره عملکرد اقتصادی شرکت، یا اثر بر نتایج قراردادهایی که بستگی به گزارش‌های حسابداری دارند قضاوت‌هایی انجام می‌دهند. مدیران به روش‌های مختلفی همچون برآورد رخدادهای اقتصادی آتی، عمر مفید، ارزش اسقاط دارایی‌های بلندمدت، تعهدات بازنشستگی، مالیات معوقه، زیان سوخت مطالبات، کنارگذاری دارایی‌ها، انتخاب روش‌های حسابداری استهلاک، ارزش‌گذاری موجودی‌ها و … بر سود مدیریت می‌کنند (ترومن و تیتمن^[۵۴] ، ۱۹۹۸).

۳- روش‌های حسابداری محافظه‌کارانه:

این روش‌ها رابطه نزدیکی با کیفیت سود دارند، یعنی کیفیت سود خالص محاسبه شده به روش محافظه‌کارانه از سود خالص غیرمحافظه‌کارانه بالاتر است. زیرا ریسک بیش از واقع نشان دادن سود بیش از ریسک کمتر از واقع نشان دادن آن است (کنلی و اسکافر^[۵۵] ، ۱۹۸۶).

۴- عدم ثبات رویه استفاده از روش‌های حسابداری:

عدم ثبات رویه اثر منفی در کیفیت سود دارد. زیرا اغلب، تغییرات به کارگیری روش‌های حسابداری موجب افزایش و رشد واهی سود گزارش شده می‌شود و پیش‌بینی سودهای آتی را با مشکل مواجه می‌سازد (شیائو و ژانگ^[۵۶]، ۲۰۰۲).

۵- ریسک‌پذیری:

این مبحث به قابلیت اطمینان و اعتماد سود خالص مربوط می‌شود. هر چه قضاوت، برآورد و تخمین‌های ذهنی در فرایند اندازه‌گیری، دخیل شوند کیفیت سود پایین خواهد آمد. وجود قضاوت در برآوردهای حسابداری منجر به عدم اطمینان به سود و در نهایت، کیفیت آن می‌شود و هر چه دامنه این امر وسیع‌تر باشد اثر منفی بیشتر بر کیفیت سود خواهد گذاشت. چرا که یکی از مفاهیم مهم کیفیت سود، صحت و دقت اندازه‌گیری است. ‌بنابرین‏ می‌توان گفت: انحرافات زیاد، بیانگر متفاوت بودن برآوردها از نتایج واقعی بوده، آن هم نشان دهنده کیفیت پایین سود است (دی آنجلو^[۵۷] ، ۱۹۸۶).

۶- اقتصاد، صنعت و شرکت:

این قسمت به ثبات و پایداری سود، ساختار سرمایه، نگهداشت سرمایه و ویژگی‌‌های مدیریت می‌پردازد.

۷- عوامل سیاسی و اقتصادی:

در بررسی سود باید به عوامل سیاسی و اقتصادی نیز توجه کرد، زیرا اثر قابل توجهی بر سود و قدرت سودآوری دارند. کیفیت سود شرکت‌های فعال در کشورهای با‌ثبات، از کشورهای بی‌ثبات بالاتر است و شرکت‌های فعال در کشورهای دارای اقتصاد دولتی در مقایسه با کشورهای دارای خصوصی‌سازی مناسب، از کیفیت سود پایینی برخوردارند. شرکت‌های فعال در کشورهای دارای ریسک سرمایه‌گذاری بالا و امنیت اقتصادی پایین، در مقایسه با دیگر شرکت‌ها، از کیفیت سود پایینی برخوردارند. ‌بنابرین‏ در بررسی کیفیت سود باید به مباحثات اقتصادی و سیاسی همچون میزان دخالت دولت، میزان روابط با دیگر کشورها و میزان تعامل با آن ها، ریسک اقتصادی و امنیت سرمایه‌گذاری توجه جدی کرد (اعتمادی و ایمانی برندق، ۱۳۸۶).

۲-۲-۳ کیفیت سود برای چه کسانی مفید است؟