فصل سوم: روش شناسی پژوهش

۳-۱- مقدمه

روش شناسی پژوهش^[۹۳]، به نگرش و درکی که پژوهشگر از پژوهش دارد و اینکه پژوهشگر چه استراتژی را برای ‌پاسخ‌گویی‌ به پرسش‌های پژوهش بر می گزیند، اشاره می‌کند. اما روش پژوهش^[۹۴] به فعالیت های معینی که برای ایجاد داده ها به کار گرفته می شود (مانند استفاده از پرسشنامه، مصاحبه و …)، اشاره دارد. آگاهی از روش های گوناگون پژوهش، به فرد کمک می‌کند که بفهمد که پژوهش انجام شده، از منابع معتبری سرچشمه گرفته است و اینکه داده ها به شیوه ها درست و مناسبی، گردآوری و تحلیل شده اند (گرینر، ۲۰۰۸: ۱۰).

در این فصل، روش پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه گیری، حجم نمونه، مراحل پژوهش، ابزار گردآوری داده ها و همچنین ابزار تجزیه و تحلیل داده ها به همراه بررسی وضعیت صنعت لوازم خانگی استان تهران توضیح داده شده است.

۳-۲- روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی است و از لحاظ گردآوری داده ها از نوع تحلیلی – پیمایشی (تحقیق پیمایشی توضیح ویژگی های یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود. این نوع تحقیق می‌تواند برای پاسخ به پرسشهایی از نوع زیر به کار برود: الف: ماهیت شرایط موجود چگونه است.ب: چه رابطه ای میان رویداد ها وجود دارد. ج: وضعیت موجود چگونه است (سرمد و همکاران، ۱۳۹۰: ۸۲). بورگ و گال ^[۹۵](۱۹۸۹) تحقیق پیمایشی را به سه درسته مقطعی، طولی و دلفی تقسیم می‌کنند(بورگ و گال به نقل تز سرمد و بازرگان، ۱۳۹۰: ۸۳)) محسوب می‌گردد. روشی که در این پژوهش به کار گرفته خواهد شد، آمیزه‌ای از روش‌های تحقیق کتابخانه ­ای، می‌دانی می‌باشد که در آن، روش کتابخانه ­ای، عمدتاًً به منظور مطالعه ادبیات موضوع، بررسی سابقه تحقیق، آشنایی با تجربیات صورت گرفته و شناخت انواع شیوه های محاسبه و اولویت بندی ریسک‌ها و ارزیابی شرکت­های منتخب می‌باشد. روش می‌دانی به منظور شناخت وضعیت ریسک‌های زنجیره تأمین و در جه بندی ریسک­ها و شرکت­های منتخب به کار گرفته خواهد شد. روش کتابخانه ­ای، بررسی تحقیقات گذشته و حرکت در ادامه مسیر آن‌ ها را تضمین می‌کند. روش می‌دانی با واقع گرایی بالا، دقت را برای نتایج تحقیق به ارمغان خواهد آورد.

۳-۳- جامعه آماری

این پژوهش دارای ۲ جامعه آماری می‌باشد:

جامعه آماری نخست، شامل تمامی خبرگانی است که در زمینه ریسک زنجیره تامین و مدیریت زنجیره تامین صاحب نظر می‌باشند و در نهایی سازی شاخص ها و تعیین میزان اهمیت مؤلفه‌ ها نقش خبره را بر عهده داشتند.

جامعه آماری دوم، شامل تمامی صنعت لوازم خانگی استان تهران می‌باشد که در این پژوهش قصد رتبه بندی آن ها می رود. نکته لازم به ذکر در این بخش این است که پژوهشگر با دو محدودیت برای پخش کردن پرسشنامه مواجه بوده است: ۱) تعداد کارخانه ها: شرکت های تولید کننده لوازم خانگی در استان تهران بیش از ۲۰ شرکت می‌باشد و اداره صنایع استان تهران تنها مجوز پخش پرسشنامه را در ۱۰ کارخانه به پژوهشگر داده است. ۲) در مرحله پخش کردن پرسشنامه پژوهشگر : پرسشنامه‌ها با درخواست مسئول کارخانه، به دفتر هر کارخانه تحویل داده شده است و پژوهشگر اجازه حضور در محیط کارخانه و مصاحبه با افراد خبره را نداشته است.

۳-۴- روش و طرح نمونه برداری

در این پژوهش، ۲ مرتبه نمونه گیری قضاوتب – هدفمند انجام شد. ابتدا برای انتخاب خبرگانی که برای انجام دورهای دلفی و بررسی میزان اهمیت هر یک از ریسک‌ها و مرحله دوم برای اولویت بندی کارخانه ها پرسشنامه را تکمیل کردند. روش نمونه گیری هدف مند بوده و خبرگان صنعت لوازم خانگی استان تهران برای این پژوهش، انتخاب شدند.

۳-۵- حجم نمونه و روش محاسبه

در زیر، روش محاسبه حجم نمونه برای گروه دلفی و خبرگان صنعت لوازم خانگی توضیح داده می شود.

۳-۵-۱- حجم نمونه برای گروه دلفی (تعداد خبرگان) و تعیین درجه اهمیت شاخص ­ها:

در این پژوهش، ۱۰ نفر^[۹۶] به عنوان خبره برای دور نخست دلفی برگزیده شدند. دور دوم دلفی نیز با ده خبره انجام شد. مُلِن^[۹۷] در پژوهش نسبتاً کامل و بی نقص خود^[۹۸]، برای تعیین تعداد مناسب برای اعضای گروه دلفی (خبرگان)، به مرور پژوهش های گوناگون پرداخته که در زیر به برخی از آن ها اشاره می شود.

جدول ۳- ۱: تعداد مناسبِ اعضای گروه دلفی در پژوهش های گوناگون

لینستون^[۹۹] (۱۹۷۸)

حداقل تعداد مناسب برای خبرگان، ۷ نفر می‌باشد.

کاوالی اِسفورزا و اُرتولانو^[۱۰۰] (۱۹۸۴)

معمولاً تعداد اعضای گروه دلفی، ۸ تا ۱۲ نفر است.

فیلیپس^[۱۰۱] (۲۰۰۰)

تعداد بهینه اعضای گروه دلفی، ۷ تا ۱۲ نفر است.

(منبع: مُلِن، ۲۰۰۳: ۴۱)

ترکیب خبرگان نیز به در جدول ۳-۲ آورده شده است:

جدول ۳- ۲: نام خبرگان دانشگاهی

ردیف

نام خبره

کشور

۱

پروفسور لاواستره

فرانسه

۲

پروفسور زکی ساری

الجزایر

۳

دکتر علی محمدی

ایران

۴

دکتر مسلم علی محمد لو

ایران

۵

دکتر مجید اسماعیلیان

ایران

۶

دکتر همایونی

ایران

۷

دکتر سرور

ایران

۸

دکتر امیر عزیزی

مالزی

۹

دکتر پنجه فولادگران

مالزی

۱۰

دکتر شجاعی

ایران

۳-۵-۲- حجم نمونه برای کارخانه های لوازم خانگی:

در ادامه آنچه که در قسمت قبل ۳-۳ توضیح داده شده، با توجه به وجود موانعی چون، ۱) مشخص نبودن تعداد کارکنان کارخانه، مشخص نبودن ۲) تعداد واحدهای مشارکت کننده در زنجیره تامین و ۳) مشخص نبودن تعداد کارشناسان زنجیره تامین و ریسکهای مرتبط با آن ؛ پژوهشگر تصمیم گرفت در به همین دلیل در هرکارخانه به صورت موقتی ۲۵ پرسشنامه توزیع گردد که همچنین به نماینده مسئول کارخانه گفته شده که در صورت نیاز به پرسشنامه بیشتر با پژوهشگر تماس گرفته شده تا به تعداد مورد نیاز پرسشنامه در اختیار آن ها قرار گیرد. نتایج دریافتی از پرسشنامه های ارسالی به کارخانه ها به صورت زیر بوده است:

جدول ۳- ۳: نام کارخانه ها به همراه تعداد خبره

ردیف

نام کارخانه تولید کننده لوازم خانگی

تعداد پرسش نامه های تکمیل شده (خبره)

۱

شرکت لوازم خانگی صنایع شعله آفرین

۱۴

۲

شرکت لوازم خانگی کامیاب گاز جم

۱۵

۳

شرکت لوازم خانگی امرسان

۲۱

۴

شرکت لوازم خانگی آسایش ایران

۱۵

۵

شرکت لوازم خانگی نفیس گاز سحر

۱۳

۶

شرکت لوازم خانگی مهسوز گاز

۱۳

۷

شرکت لوازم خانگی آبسال

۱۹

۸

شرکت لوازم خانگی پارس نپتون

۱۵

۹

شرکت لوازم خانگی سام گستر سونیا

۱۳

۱۰

شرکت لوازم خانگی پارس بهشرق

۱۳