چکیده
مقدمه
بخش اوّل: پیدایش نظام حقوقی فضا و کالبد شکافی منشورفضا 10
فصل اوّل: محتوا، ویژگی‌ها و تاریخچه نظام حقوق فضا 11
گفتار اوّل: محتوای نظام حقوقی حاکم بر فضا 11
مبحث اول: چیستی «نظام حقوقی». 11
مبحث دوم: مؤلفه‌های هستی بخش نظام حقوق فضا 12
گفتار دوم: مفاهیم و ویژگی‌های حقوق فضا 13
مبحث اول: تعریف، مفهوم و هدف حقوق فضا 13
مبحث دوم: ویژگی‌های خاص نظام حقوق فضا 14
مبحث سوم: چارچوب مفهومی فضای ماوراء جو و اجرام سماوی 15
گفتارسوم: سیر تکامل تاریخی نظام حقوق فضا 16
مبحث اول: دوران قبل ازجنگ جهانی دوم 16
مبحث دوم: دوران پس ازجنگ جهانی دوم 20
فصل دوم: نقش ساختارها، قوانین ملی و منابع حقوق بین­الملل در تحول حقوق فضا 22
گفتار اول : نقش سازمانها و نهادهای بین‌المللی. 22
مبحث اول : نقش نهادهای غیروابسته به سازمان ملل. 22
الف) نهادهای غیردولتی و موسسات بین‌المللی 23
ب) سازمان‌های ملی فضایی 24
ج) سازمان‌های بین‌الدولی 27
د) سازمان‌های منطقه‌ای 29
مبحث دوم: نهادهای وابسته به سازمان ملل. 30
الف) سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد(UNESCO) 31
ب) دفتر امور فضای ماوراء جو سازمان ملل (UNOOSA) 31
ج) اتحادیه بین‌المللی ارتباطات (ITU) 32
د) کمیته استفاده صلح‌آمیز ازفضای ماوراء جو (COPUOS) 33
ه) کنفرانس‌های فضایی سازمان ملل. 35
گفتاردوم: قوانین فضایی ملی. 37
مبحث اوّل: قوانین فضایی کشورهای کامن لو. 38
مبحث دوم: قوانین کشورهای اسکاندیناوی 43
مبحث سوم: قوانین کشورهای رومی ژرمنی. 46
مبحث چهارم: قوانین کشورهای تابع نظام سوسیالیستی. 47
گفتارسوم: نقش منابع حقوق بین‌الملل در تحوّل حقوق فضا 50
مبحث اول: قواعد عرفی. 50
مبحث دوم: اصول کلی حقوق. 53
مبحث سوم: رویۀ قضایی و نظریۀ علمای حقوق. 54
فصل سوم: ظهور معاهده فضا و چالش‌های همزاد با آن. 56
گفتار اول: پیدایش معاهده فضا 56
مبحث اوّل: مراحل بلوغ نظام حقوق فضاو تکوین معاهده فضا 57
مبحث دوم: ساخت و پرداخت اصول اساسی معاهده فضا 60
مبحث سوم: چالش‌ها و نارسایی‌های معاهده فضا 63
گفتاردوم: مجادله بر سرتحدید‌حدود فضا 74
مبحث اوّل: تحدید‌حدود فضا در رویه دولت‌ها 75
مبحث دوم: تحدید‌حدود فضا در نظریات و دکترین 79
گفتارسوم: حاکمیت دولت‌ها درفضا 81
مبحث اوّل: گستره حاکمیت دولت‌ها در قلمرو هوایی 82
مبحث دوم: ضرورت تعیین حاکمیت دولت‌ها درفضا 83
مبحث سوم: رویه دولت‌ها در تعیین قلمرو حاکمیتی 84
مبحث چهارم: چالش‌های اعمال حاکمیت 85
گفتارچهارم: صلاحیت و چالش‌های ناشی از آن. 88
مبحث اوّل: مبانی صلاحیت در نظام‌های حقوقی 88
مبحث دوم: صلاحیت درفضا 89
الف) صلاحیت کیفری 89
ب) صلاحیت مدنی 94
بحث سوم: چالش‌های اعمال صلاحیت.95
گفتارپنجم : نظامی سازی فضا.99
‏مبحث اوّل: اصل استفاده مسالمت آمیز از فضا 99
‏مبحث دوم: گسترش تسلیحات به فضا در اسناد حقوقی 102
مبحث سوم: مشروعیت کاربرد انواع تسلیحات فضاپایه. 103
مبحث چهارم: چالش‌های حقوقی ناشی از تسلیحات فضایی 106
بخش دوم: حقوق اشتقاقی حاکم برفضا و چالش‌های مؤخر برمعاهدات فضایی. 111
فصل اول: حقوق اشتقاقی از معاهده فضا و نارسایی‌های آن. 112
گفتار اوّل : فضانوردان و اشیای فضایی. 112
مبحث اوّل: چارچوب مفهومی از فضانورد و گزینش آنان. 113
الف) طبقه‌بندی ونحوهگزینش فضانوردان. 113
ب) مقررات حاکم بر‌گزینش فضانوردان. 112
مبحث دوم: آثارحقوقی شناسایی فضانوردان به‌عنوان «نمایندگان بشریّت» 113
مبحث سوم: وجه تمایز فضانوردان از گردشگران فضایی 116
مبحث چهارم: چالش‌های موافقتنامه نجات 118
گفتاردوم: نظام مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها در قبال فعالیت‌های فضایی. 123
مبحث اوّل: نظام مسئولیت بین‌المللی درفضا 124
مبحث دوم: انواع مسئولیت درفضا 125
الف) مسئولیت برای «اعمال ممنوعه» و مسئولیت «اعمال منع نشده» 126
ب) مسئولیت ناشی از عدم «سعی و کوشش کافی» 126
ج) مسئولیت ناشی از «فعالیت‌های فوق العاده خطرناک» 127
مبحث سوم: حل اختلافات درکنواسیون مسئولیت 128
الف) طرح دعوی و مهلت زمان آن. 128
ب) ایجاد کمیسیون دعاوی 130
مبحث چهارم: چالش‌های کنوانسیون مسئولیت 131
الف) چالش تعاریف و مفاهیم. 131
ب) نقص‌های کنوانسیون مسئولیت 145
گفتارسوم: ثبت اشیای فضایی و مشکلات حقوقی آن. 148
مبحث اوّل: انواع ثبت 148
الف) ثبت ملی 149
ب) ثبت بین‌المللی 150
مبحث دوم: جمع آوری، ثبت و انتشار اطلاعات مربوط به اشیای فضایی 151
مبحث سوم: چالش‌های کنوانسیون ثبت 152
گفتارچهارم: کالبد شکافی موافقتنامه ماه و آسیب­های فرا روی آن. 157
مبحث اوّل: پیدایش موافقتنامه ماه و سایر اجرام آسمانی 157
مبحث دوم: چالش‌های حقوقی ناشی از موافقتنامه ماه و سایر اجرام آسمانی 159
مبحث سوم: مالکیت و انتقال منابع استحصالی از ماه : تقابل با «میراث مشترک بشریت»؟. 164
فصل دوم: چالش‌های مؤخر بر معاهدات حقوق فضا 169
گفتار اول: حقوق مالکیت درفضا 170
مبحث اوّل: ممنوعیت تملیک فضا و اجرام سماوی 170
مبحث دوم: چالش‌های حقوق مالکیت در فضا 171
گفتار دوم: همکاری‌های بین‌المللی. 174
مبحث اوّل: عرصه‌های مختلف همکاری‌ 174
مبحث دوم: حوزه‌های مختلف همکاری 177
گفتارسوم: مشکل محیط زیست فضا و زباله های فضایی 181
مبحث اوّل: محیط زیست فضا و پیامدهای حقوقی آن. 181
مبحث دوم : معضل زباله‌های فضایی 187
مبحث سوم: اقدامات نهادهای فضایی در حفاظت ازمحیط زیست 194
گفتارچهارم: توسعه فناوری‌های فضایی 197
مبحث اوّل: ماهواره‌ها 198
مبحث دوم: پرتابگرها و پایگاه ها و ایستگاه‌های فضایی 204