جدول (۱) قراردادهای بای بک منعقده در حوزه نفت و گاز ایران

نام شرکت
نام کشور
حوزه فعالیت در ایران
مدت حضور از سال…
زمان ترک ایران در سال…
نوع قرار داد
مبلغ سرمایه گذاری /میزان تولید

توتال
فرانسه
توسعه

فاز ۲و۳و۱۱

۱۳۷۴ش-

۱۹۹۵ م

۱۳۸۹ ش-

۲۰۱۰ م

BUY BACK

بای بک

۲ میلیارد دلار
شل
انگلیس-هلند
توسعه میدان نفتی سروش و نوروز
۱۳۷۴ ش

۱۹۹۵م

۱۳۹۱ ش

۲۰۱۲ م

BUY BACK

بای بک

۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
رپسول
اسپانیا
توسعه فازهای ۱۳-۱۴ پارس جنوبی
۱۳۸۰ ش

۲۰۰۱ م

۱۳۸۹ ش

۲۰۱۰ م

BUY BACK

بای بک

__________
استات اویل
نروژ
توسعه فازهای ۶-۷-۸
۱۳۷۹ ش

۲۰۰۰ م

۱۳۸۷ ش

۲۰۰۸ م

BUY BACK

بای بک

۲ میلیارد دلار
اینپکس
ژاپن
توسعه میدان نفتی آزادگان
۱۳۸۲ ش

۲۰۰۳ م

۱۳۸۵ ش

۲۰۰۶ م

BUY BACK

بای بک

افزایش تولید ۲۶۰ هزار بشکه در روز
پتروناس
مالزی
توسعه فاز ۱۱ پاس جنوبی
۱۳۷۹ ش

۲۰۰۰ م

۱۳۹۱ ش

۲۰۱۲ م

BUY BACK

بای بک

افزایش ۵۰ تا ۶۰

هزار بشکه در روز

لوک اویل
روسیه
توسعه میدان بلوک اناران
۱۳۷۸ ش

۱۹۹۹ م

۱۳۸۹ ش

۲۰۱۰ م

BUY BACK

بای بک

افزایش استخراج نفت
هالیبرتون
امریکا
توسعه فازهای

۹ -۱۰

۱۳۷۹ ش

۲۰۰۰ م

۱۳۸۴ ش

۲۰۰۵ م

BUY BACK

بای بک

۵۰میلیون دلار/ حفاری چاه نفتی مارون

(شیروی، ۱۳۸۸: ۲۵۱)

گفتار چهارم: محدودیت‌های بای‌بک

ماده ۱۴ قانون برنامه چهارم، اصول ذیل را در بخش اکتشاف و توسعه حاکم می‌داند:

• • حفظ حاکمیت و اعمال تصرفات مالکانه دولت بر منابع نفت و گاز.

• • عدم تضمین بازگشت تعهدات ایجاد شده از سوی دولت، بانک مرکزی و بانک‌های دولتی.

• • منوط کردن بازپرداخت اصل سرمایه، حق‌الزحمه یا سود، ریسک و هزینه های تامین منابع مالی از طریق تخصیص بخشی از محصولات میدان یا عواید آن بر پایه قیمت روز فروش محصول.

• • • پذیرش خطر عدم دستیابی به اهداف قراردادی، غیراقتصادی بودن میدان، یا ناکافی بودن محصول برای استهلاک تعهدات مالی ایجاد شده.

  

• • تعیین نرخ بازگشت سرمایه گذاری برای طرف قرارداد با رعایت ایجاد انگیزه برای به کارگیری روش های بهینه در اکتشاف، توسعه و بهره برداری.

• • تضمین برداشت صیانتی از مخازن نفت و گاز در طول دوره.

• • تبعیت از قانون حداکثر توان داخلی.

• محدوده جغرافیایی مشخصی از خاک کشور در اختیار پیمانکار قرار می‌گیرد. (کشاورز، ۱۳۷۳: ۱۶۳)

فصل سوم:

مراحل عملیاتی قرارداد بای‌بک

در انجام قراردادهای بای‌بک می‌بایست یک سری از مراحل عملیاتی که لازم‌الاجرا در این نوع قراردادها می‌باشد، رعایت گردد، چرا که با انجام و تعیین این نوع از مراحل یک قرارداد معنا و مفهوم پیدا می‌کند. در این فصل مراحل عملیاتی قرارداد بای‌بک، خصوصیات این نوع قرارداد در چند مبحث، بیان می‌گردد.

مبحث اول: مراحل عملیاتی قراردادهای بای‌بک در جمهوری اسلامی ایران

الف – انتخاب موضوع قرارداد

تولید کننده (صادر کننده) ایرانی، بایستی با توجه به مزیت‌های نسبی ایران در امر تولید برخی کالاها و با توجه به مجموعه امکانات بالقوه و بالفعل خود در زمینه‌های مالی، حقوقی، فنی، اجرایی و با اتکاء به منابع اطلاعاتی معتبر درخصوص بازار بین‌المللی کالاهای موردنظر خود را انتخاب نماید.

ب- انتخاب تأمین کننده

صادر کننده (تولیدکننده) ایرانی می‌بایست با توجه به موضوع انتخابی خودنسبت به اخذ اطلاعات لازم در زمینه ماشین آلات و تکنولوژی مورد نیاز، شرایط پرداخت دیون و میزان تعهد بای‌بک طرف خارجی، از تأمین کنندگان (سازنده/ بازرگانی) اقدام نماید.

ج – اخذ موافقت اصولی

طرف ایرانی می بایست پس از انتخاب ‌تامین کننده و با توجه به وسعت پروژه و حجم ماشین آلات مورد نظر، نسبت به موافقت اصولی از وزارتخانه مربوط اقدام نماید. صدور موافقت اصولی مبتنی بر یک سری اطلاعات منسجم خواهد بود که متقاضی در خصوص پروژه مورد نظر ارائه می‌کند.

د – انعقاد قرارداد

پس از اخذ موافقت اصولی و حصول اطمینان نسبت به صلاحیت طرف خارجی از نظر قابلیت ومیزان پایبندی به تعهدات، میزبان ایرانی می‌تواند با رعایت کلیه ضوابط و مقررات آیین نامه معاملات متقابل مصوب ۳۰/۴/۱۳۷۳ هیئت وزیران جمهوری اسلامی ایران، نسبت به انعقاد قرارداد بای‌بک اقدام نمایند. تعهدات طرفین با توجه به مراحل خرید ماشین آلات/تکنولوژی وفروش محصول تولیدی در دو قرارداد جداگانه تنظیم می‌گردد. اصول کلی قراردادها، مطابق عرف قراردادهای بین‌المللی خواهد بود، اما درتنظیم شرایط پرداخت و نحوه تسویه حساب بدهی های فیمابین، ارتباط بین دو قرارداد خرید وفروش می بایست طبق ضوابط ومقررات آئین نامه معاملات متقابل لحاظ گردد.

هـ – تأیید قرارداد توسط وزارتخانه نفت مربوطه

پس از انعقاد قرارداد و نهایی شدن آن می بایست یک نسخه از قرارداد به همراه سایر مدارک ضروری به وزارتخانه ذیربط ارائه گردد.به استناد ماده۳ آیین نامه معاملات متقابل مسئولیت برسی و تأیید، توجیه فنی اقتصادی وتکنولوژیکی قراردادهای بای‌بک، به عهده وزارتخانه ذیربط می‌باشد.

و – انجام امور مالی قرارداد در سیستم بانکی

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران طی بخشنامه شماره ۱۰۸۶/۶۰ مورخ ۷/۲/۱۳۷۱، مسئولیت بررسی و تأیید مالی قراردادهای بای‌بک را به بانک توسعه صادرات واگذار نمود است. این بانک نیز با استناد به ماده۳ آیین‌نامه بای‌بک، قراردادهای واصله از وزارتخانه‌‌های مربوط را از جنبه‌های مالی، حقوقی و ترتیبات بانکی ارزیابی می‌کند، در صورت انطباق مفاد قراردادبا ضوابط و مقررات آیین‌نامه معاملات و مطابقت شرایط کلی پروژه ها با استانداردهای عمومی طرح‌ها و پاره‌ای ضوابط مورد نظر بانک، قرارداد مذکور می‌تواند به عنوان قرارداد آماده اجرا معرفی گردد. (حسینی و دیگران، ۱۳۸۰: ۶۲)

مبحث دوم: عملیات حسابداری طرفین معامله در قرارداد بای بک