۱۲- امر به معروف و نهی از منکر: امر به معروف و نهی از منکر، نشانه علاقه به سلامتی جامعه و وجود روح نشاط و امیدواری میان مردم جامعه است. به واسطه امر به معروف و نهی از منکر، اجتماع از صورت یک جامعه مُرده و فاقد تحرک بیرون آمده، به یک جامعه زنده و پویا تبدیل می‏گردد. همچنین ترک امر به معروف، زمینه‏ساز کفر است (مائده، ۵/ ۷۷ـ۷۸) و کفر نیز یکی از علل ناامیدی و یأس می‏باشد: «وَالَّذِینَ کَفَرُوا بِآیَاتِ اللَّهِ وَلِقَائِهِ أُوْلَئِکَ یَئِسُوا مِن رَّحْمَتِی» (عنکبوت، ۲۹/ ۲۳). بنابراین، برای افزایش و تقویت روحیه امید در خود و سایر افراد، باید به این فریضه مهم پرداخت تا یأس و ناامیدی را ریشه‏کن نمود.

۱۳- احسان: از نظر قرآن، شخص محسن و نیکوکار، انسانی است امیدوار به لطف و عنایت خداوند و معتقد به وعده‏های او. از این‏رو، هر کس امیدوار به رحمت الهی می‏باشد، باید نیکوکار گردد (اعراف، ۷/ ۵۶).
۱۴- عفو و گذشت: عفو و صفح، از مصادیق احسان است: «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» (مائده، ۵/ ۱۳). رحمت خداوند که مؤمنان همواره در امید و انتظار آن به سر می‏برند (بقره، ۲/ ۲۱۸) و آرزوی رسیدن به آن را در دل می‏پرورانند، به محسنین و نیکوکاران نزدیک است: «إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِیبٌ مِنَ الْمُحْسِنِینَ. » (اعراف، ۷/ ۵۶). بنابراین، مؤمنان و امیدواران به رحمت الهی از طریق عفو و بخشش دیگران، می‏توانند به امید و آرزوی خود، که همان دریافت رحمت الهی و پاداش‏های او می‏باشد، دست یابند و به آرامش حقیقی نایل شوند.
۱۵- وفای به عهد: قرآن کریم، یکی دیگر از ویژگی‏ها و خصوصیات افراد باایمان را، که در پرتو امید به لقای الهی، بهشت را به ارث می‏برند، وفای به عهد می‏داند (مومنون، ۲۳/ ۸). بدیهی است انسانی که به وقوع روز جزا امید دارد و فرارسیدن آن را در دل آرزو می‏کند، همواره به این مهم توجه دارد و آن را در سرلوحه زندگانی خویش قرار خواهد داد.

• • • • 1. 1. امید در عهد عتیق

         

         

     

     

امید به معنی انتظار خوش بینانه به ویژه درباره تحقق وعده­های خداوند می­باشد. امید مطرح در کتاب مقدس، انتظار یک نتیجه مطلوب تحت راهنمایی و هدایت خداوند می­باشد. به صورت خاص­تر، امید اعتماد به آن چیزی است که خداوند در گذشته برای ما انجام داده است تا مشارکت ما را در آنچه که می­خواهد در آینده انجام دهد، تضمین نماید. این تعریف با تعریف دنیوی از امید به عنوان «یک احساس که آنچه می­خواهم اتفاق خواهد افتاد» متضاد است. بدین ترتیب می­توان دریافت که امید می ­تواند یا به معنای نیک­بینی بی­اساس و یا به معنای اشتیاق مبهم نسبت به خوبی غیرقابل حصول باشد. با این حال اگر امید، امید اصیل باشد باید در چیزی یا کسی که یافته می­ شود، زمینه قابل قبول و معقولی برای اعتماد و اطمینان به تحقق آن را فراهم بیاورد. اساس امید در کتاب مقدس، امید به خدا و اعمال نجات بخش او می­باشد (Dominy, 2013, Hope). در قاموس کتاب مقدس، امید به معنای آرزو و انتظار از برای چیزهای نیک و مقاصد پسندیده است (هاکس، ۱۳۸۳، ذیل ریشه کلمه).
دین مطرح در عهدعتیق در میان همه امور دینی، امید است، یعنی در خداوند متمرکز شده است و از سراسر آن، رستگاری و نجات و برکات با اطمینان انتظار می­رود (ارمیا۱۷: ۱۷؛ مزامیر۳۱: ۲۴؛ ۳۳: ۱۸ و ۲۲؛ ۳۹: ۷) (اسکات استون، ۲۰۰۸، مدخل امید).

• • • • • • 1. 1. متعلق های امید در عهد عتیق

             

             

         

         

     

     

1. 1. امید به خود خداوند: متعلق اکثریت قریب به اتفاق آیاتی که در عهدجدید درباره امید سخن رانده است، خداوند است. زیرا تمام آیاتی که در آن دعوت به امید می­ شود و یا امیدواری از طرف پیامبران مطرح شده، مرجعشان خداوند است: «خداوند را همیشه پیش روی خود می‌دارم. چونکه به دست راست من است، جنبش نخواهم خورد. از این رو دلم شادی می‌کند و جلالم به وجد می‌آید؛ جسدم نیز در اطمینان ساکن خواهد شد. » (مزامیر۱۶: ۸-۹؛ ایوب۶: ۴؛ اشعیا۳۸: ۱۸ و … ).

1. 1. امید به وعده­ها و کلام خداوند: خداوند بر اساس عهدی که با قومش بسته، وعده­های بسیاری به قوم خود داده است. این وعده­ها تقریبا در سراسر عهدعتیق بیان شده ­اند. از جمله: وعده­ای که به حضرت نوح (ع) داده، این است که دیگر زمین را به سبب ظلم بشر لعنت نکند (پیدایش۸: ۲۱) و یا وعده­هایی که به حضرت ابراهیم (ع)، حضرت یعقوب (ع)، اسحاق و موسی و پیامبران دیگر می­دهد، این امید را همیشه در دل انسان زنده نگه می­دارد که: همواره باید به خداوند امید داشت حتی زمانی که آدمی مرتکب گناهی شده و انتظار بخشش ندارد «کلام خود را با بنده خویش به یاد آور که مرا بر آن امیدوار گردانیدی. » (مزامیر۱۱۹: ۴۹ و ۸۱ و ۱۱۴ و ۱۱۹ و … ).

1. 1. امید به رحمت خداوند: خداوند کسانی را که به او ایمان دارند و احکام او را به جای می­آورند دوست دارد و رحمت خود را از آنها دریغ نمی­کند، به همین خاطر آنها همیشه چشم امیدشان به رحمت خداوندی است «اکنون چشم خداوند بر آنانی است که از او می‌ترسند، بر آنانی که انتظار رحمت او را می‌کشند. » (مزامیر۳۳: ۱۸ و ۲۲؛ ۱۴۷: ۱۱ و … ).

1. 1. امید به نجات الهی: آرزوی قلبی هر انسان مومنی این است که نجات الهی شامل حال او شود «ای خداوند، برای نجات تو امیدوار هستم و اوامر تو را بجا می‌آورم. » (مزامیر۱۱۹: ۱۶۶) و حتی خود خداوند وعده داده که کسانی که به او امیدوار باشند و راه او را در پیش گیرند آنها را از دست دشمن و هر نوع بلا و شری نجات خواهد داد (اشعیا۳۸: ۶).

1. 1. امیدداشتن به داوری­های خداوند: انسان مومن در راستای امید به خداوند، به داور­های خداوند نسبت به خودش خوش­بین است «و کلام راستی را از دهانم بالّکل مگیر زیرا که به داوریهای تو امیدوارم» (مزامیر۱۱۹: ۴۳).

1. 1. امید به بازگشت به سوی خداوند و ترک گناهان و بخشش خداوند: «… ما به‌ خدای‌ خویش‌ خیانت‌ ورزیده‌، زنان‌ غریب‌ از قومهای‌ زمین‌ گرفته‌ایم‌؛ لیکن‌ الان‌ امیدی‌ برای‌ اسرائیل‌ در این‌ باب‌ باقی‌ است‌. » (عذرا۱۰: ۲).

1. 1. امید به آخرت: بحث امید به آخرت بیشتر در اواخر عهدعتیق مطرح می­ شود و همراه با مطرح شدن منجی امید گستره­ای فراتر پیدا کرده و شامل آخرت نیز می­ شود «البته‌ آخرت‌ هست‌، و امید تو منقطع‌ نخواهد شد. » (امثال۲۳: ۱۸؛ جامعه۷: ۲ و … ). اما همانطور که گفته شد در عبارات اولیه و در بخش­های ابتدایی عهدعتیق (اسفار خمسه). بیانات کمی در مورد امید به جهان آخرت و دیگر وجود دارد (Nelson, 2003, p2). کسانی که به قبر فرو می­روند و به عبارتی می­میرند هیچ امیدی ندارند (اشعیا۳۸: ۱۸-۱۹). تنها کسانی که هنوز زنده­اند می­توانند امیدوار باشند (جامعه۹: ۴-۶ و ۱۰) زیرا نجات مختص به زندگی دنیوی است.

1. 1. امید به مرگ: «لیکن‌ چشمان‌ شریران‌ کاهیده‌ می‌شود و ملجای‌ ایشان‌ از ایشان‌ نابود می‌گردد و امید ایشان‌ جان‌ کندن‌ ایشان‌ است‌. «(ایوب۱۱: ۲۰؛ ۱۷: ۱۳ و … ).

1. 1. امید به ظهور مسیحا: تنوع امید در عهدعتیق خیلی زیاد است اما کامل­ترین و مهم­ترین شکل آن برای نسل آینده اعتماد راسخی است که در زمان منصوب به خداوند و زمانی که فقط خداوند می­داند کی می­رسد، شخص خودش یا از طریق نماینده­اش (مسیح). ملکوت یا پادشاهی عادلان را برقرار خواهد ساخت (اسکات استون، ۲۰۰۸، مدخل امید). پس می­ شود گفت که: یکی از جنبه­ های قابل توجه امید در عهدعتیق انتظار بنی­اسرائیل برای ظهور مسیح موعود، یعنی حاکمی تدهین شده از نسل داود است. این انتظار ناشی از عهدی بود که خداوند با داود بسته بود که برای همیشه سلطنت او را پایدار نگه دارد (دوم سموئیل۷: ۱۳؛ زکریا۹: ۱۲). حاکم تدهین شده یا مسیح موعود نماینده خدا برای بازگرداندن شکوه و عظمت اسرائیل و حکومت بر ملت­ها، همراه با صلح و عدالت خواهد بود. اما در اکثر موارد، جانشینان داود ناامید بودند و از عهده­ چنین کاری برنیامدند. و رهبری قوم بر خلاف آن چیزی بود که وعده داده شده بود و آنها انتظار داشتند. بنابراین مردم در انتظار آینده­ای برای فرزند داود بودند که وعده الهی را تحقق بخشد (Dominy, 2013, p3). این انتظار از طرف خداوند این چنین پاسخ داده می­ شود که در اواخر عهدعتیق خداوند طرح خودش را برای پادشاهی و ملکوت ابدی­اش بر روی زمین (دانیال۲: ۴۴؛ ۷: ۱۳-۱۴) و رستاخیز مردگان را (دانیال۱۲: ۲) آشکار می­ کند. از این نقطه نظر تمرکز امید بیشتر بر روی جهان بعدی و به ویژه بر قیامت منعطف می­ شود. خداوند «سایه مرگ را برای همیشه برخواهد داشت» (اشعیا۲۵: ۷) و مردگان زنده خواهند شد (اشعیا۲۶: ۱۹)، و این نجاتی برای مومنان خواهد بود که منتظر خداوند بودند (Nelson, 2003, p2).