جمله یک نورند؛ حق کرد این ندا
از خــدا خواهند مهدی را یقین
تا جــــهان عــدل گیرد آشکار
بـهتــرین خلــق بــرج اولیــا
بر دل و جان‌ها همه روشن شده
وز همه معنی نهانی، جان جان
بنده عطارت ثناخوان آمــده^[۳۹]

۳ـ۵ـ شهاب الدین سهروردی زنجانی
شیخ ابو حفص شهاب الدین عمر ابن محمد سهروردی زنجانی در تاریخ ۵۴۹ ق متولد و در تاریخ ۶۳۲ ق در گذشته است، صاحب کتاب معروف (عوارف‏ المعارف) که از متون خوب عرفان و تصوف است. نسب وی به ابوبکر می‏رسد. گویند هر سال به زیارت مکه و مدینه می‏رفت، با عبدالقادر گیلانی‏ ملاقات و مصاحبت داشته است.
شیخ سعدی شیرازی و کمال‏الدین اسماعیل اصفهانی شاعر معروف از مریدان او بوده‏اند. سعدی در مورد او می‏گوید:

مرا شیخ دانای مرشد شهاب
یکی اینکه در نفس خودبین مباش

دو اندرز فرمود بر روی آب
دگر آنکه در جمع بدبین مباش

برخی از آثار وی کتاب عوارف المعارف، رشف النصایح الایمانیّه و کشف الفضائح الیونانیّه، اعلام التقی، اعلام الهدی می­باشد.
۳ـ۶ـ فخرالدین عراقی همدانی
شیخ فخرالّدین ابراهیم بن بزرگمهر بن عبدالغفار همدانی، یا فخرالّدین عراقی از شاعران و عارفان ادب فارسی زبان در سده­ی هفتم هجری می‌باشد. در مورد نام و نسب عراقی میان غالب تذکره‌نویسان اختلاف نظر وجود دارد. به روایت حمدالله مستوفی در کتاب تاریخ گزیده، نام او ابراهیم، لقبش فخرالدین و نام پدر و جدش بوذرجمهرابن عبدالغفار الجوالقی در همدان است. محل تولد عراقی بنا به تحقیق سعید نفیسی، روستای کتجان از نواحی شهر همدان و به سال ۶۱۰ هجری است. فخرالّدین عراقی در ۸ ذی‌القعده ۶۸۸ ه. ق. در دمشق درگذشت.
او پس از تکمیل آموزش قرآن برای ادامه تحصیل به همدان رفته، و در آن‌جا تحصیل کرد. در کودکی قرآن را از بر نمود و می‌توانست آن را به آواز شیرین و درست قرائت کند. وقتی که هفده ساله بود جمعی از قلندران به همدان فرود آمدند و عراقی به همراه آنان به هندوستان رفت و به شاگردی شیخ بهاء الدین زکریا درآمد و بعد از مدتی با دختر او ازدواج کرد که از وی پسری به نام کبیر الدین متولدگشت. وی پس از بیست و پنج سال اقامت، عراقی را جانشین خود کرده بود. وی از هند، عراقی عزم مکه و مدینه کرد، و پس از حج جانب روم شد. در قونیه، به خدمت مولانا رسید، و مدت‌ها در مجالس سماع حاضر شد. وی پس از روم جانب شام رفت. برخی از آثار وی صائد، غزلیات، ترجیعات و ترکیبات فخرالدین عراقی می­باشد.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳ـ۷ـ سعدی شیرازی
مصلح الدین یا به قولی مشرف الدین عبد الله«سعدی شیرازی»، حدود سال ۵۶۳ دیده به جهان گشود. شاعر پر آوازه در میان همه بی نظمی­ها­ی موجود در شهر شیراز رشد می‌کرد؛ پدر سعدی، عبدالله در خدمت سعد بن زنگی بود، احتمال دارد، شاعر شیرین سخن شیراز نیز به عنوان حق شناسی، تخلص سعدی را برای خود انتخاب کرده باشد.
سعدی در کلیات از سفر به آسیای مرکزی، هندوستان، شام، مصر، عربستان، حبشه و مغرب بدون کمترین سرنخی برای ترتیب این سفرها معلوم شود نام برده است. می‌توان این سفرها را در اشاعه فرهنگ گفتگوی بین مذاهب و همان تقریب دانست. سعدی در بحبوحه اشتهار در ۱۷ آذر ۶۷۰ از دنیا رفت و شهرتی پایدار از خود بجا نهاد.
۳ـ۷ـ ۱ـ آثار سعدی
از سعدی، آثار بسیاری در نظم و نثر برجای مانده است که از جمله می­توان به بوستان و گلستان و دیوان اشعار اشاره کرد. بوستان، کتابی‌منظوم در اخلاق است؛ گلستان، نثر مسجع و دیوان اشعار وی شامل غزلیات و قصاید و رباعیات و مثنویات و مفردات و ترجیع‌بند و غیره (به فارسی) و چندین قصیده و غزل عربی می­باشد.
۳ـ۷ـ۲ سعدی و تصوف
در عارف بودن سعدی بعضی از محققان شک دارند و می‌گویند که او شاعر بوده و عارف به معنی خاص کلمه دارای سیر و سلوک و طریقت ـ نبوده است، ولی دکتر ضیاءالدین سجادی در کتاب “مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف” ضمن اینکه وی را از عرفای قرن هفتم می‌شمرد، در خصوص عرفان و تصوف او می‌نویسد: “پیش از این در شرح حال شیخ شهاب‌الدین ابوحفص سهروردی گفته شد که او در بغداد مرشد و پیر و راهنمای سعدی در تصوف و عرفان بود و به این جهت، سعدی را از پیروان فرقه سهروردیه شمرده‌اند و در بیت معروف او نقل شده که گفته:

مقامات مردان به مردی شنو
مرا شیخ دانای مرشد شهاب
یکی آن که در جمع بدبین مباش

نه از سعدی، از سهروردی شنو
دو اندرز فرمود بر روی آب
دگر آنکه بر نفس خود بین مباش^[۴۰]

در بوستان، همه جا از “طریقت” سخن می‌گوید:
طریقت به جز خدمت خلق نیست به تسبیح و سجاده و دلق نیست