در ماده ۸۳۵ آمده است : تاجری که توانایی پرداخت دیون خود را ندارد ولی ، به تشخیص سازمان بازسازی قادر به ادامه فعالیت تجارتی است مشمول بازسازی قرار می‌گیرد.

مشمولان این ماده مکلفند ظرف مدت ۳۰ روز از تاریخ شروع توقف در پرداخت دیون ، درخواست رسیدگی به سازمان بازسازی تسلیم نمایند. (ماده۸۳۶) یکی از تسهیلات قانون جدید برای اشخاص حقیقی و حقوقی در شرف ورشکستگی ، ایجاد یک مرحله میانی بنام بازسازی به منظور تأمین حقوق طلبکاران ضمن نظارت در ادامه فعالیت اجرایی و مالی شرکت یا تاجر جهت مساعدت و جلوگیری از ورشکستگی قطعی است ، که نکته حائز اهمیتی است که در قانون جدید مورد توجه قرار گرفته و آثار مثبت اقتصادی خواهد داشت.

همان‌ طور که ملاحظه شد ورشکستگی تجاری ممکن است دلایل متعددی داشته باشد. در کشورهای توسعه یافته این مقوله از طریق سیستم های قانونی مورد توجه و نظارت قرار می‌گیرد اما در کشور های که ثبات تجاری و اقتصادی کمتر است، احتمال ورشکستگی بیشتر می شود ، خصوصاًً اگر قانون نیز حمایت اندکی از ذینفعان ورشکستگی انجام دهد.

‌بنابرین‏ لازم است روشی انتخاب شود که وضعیت مالی شرکت را ارزیابی کند ، ولی از آنجا که هیچ یک از روش های ارزیابی عملکرد در دنیا مدل کاملی ارائه نمی دهد و همواره در کنار یک مدل پیش‌بینی ، نیاز به قضاوت حرفه ای تصمیم گیرنده نیز می‌باشد ، اتکا به یک مدل پیش‌بینی ورشکستگی همیشه منتهی به تصمیم صحیح از طرف ‌گروه‌های ذینفع نمی شود.

‌در مورد ورشکستگی در کشور ما کار علمی و قانونی اندکی انجام شده است و با توجه به شکوفایی هر چه بیشتر اقتصاد و تجارت در ایران ، آینده راه فراخی برای وقوع ورشکستگی های تجاری فراهم می‌سازد این در حالی است که هنوز تعریف شفاف و کاملی از ورشکستگی در کشور ما وجود ندارد.

۲-۳ بخش دوم : پیشینه تحقیق ۲-۳-۱ تحقیقات خارجی

واتز و زیمرمن در سال ۱۹۷۸ در مقاله ای تحت عنوان ” به سوی یک تئوری اثباتی عوامل مؤثر بر استانداردهای حسابداری”^[۳۶] به بررسی رابطه بین اندازه شرکت و محافظه کاری پرداختند آن ها ‌به این نتیجه رسیدند که بین این دو رابطه منفی معنادار وجود دارد. آن ها معتقدند که شرکت هایی که با هزینه های سیاسی بالا مواجه هستند تمایل زیادی به استفاده از رویه های محافظه کارانه حسابداری دارند.

شاید بتوان باسو (۱۹۹۷) را اولین پژوهشگری دانست که به منظور اندازه گیری محافظه کاری در گزارش های مالی به پژوهش تجربی پرداخت . وی تلاش کرد محافظه کاری را با توجه به نتیجه آن اندازه گیری کند. او برای تحقق این موضوع چنین استدلال کرد که میان تأثیر اخبار خوشایند و اخبار ناخوشایند ارتباط معنی داری وجود دارد او از بازدهی سهام به منظور تشخیص اخبار خوشایند و ناخوشایند بهره جست. به عبارت روشن تر ، او میزان رابطه میان سود حسابداری و نوع اخبار منتشر شده از سوی بازار را معیاری برای اندازه گیری محافظه کاری دانست. نتایج بررسی باسو نشان داد که اخبار ناخوشایند نسبت به اخبار خوب با سود دوره جاری و اخبار خوب نسبت به اخبار خوشایند ، با سود دوره های آتی همبستگی بیشتری دارد.

باسو(۱۹۹۷) در تخمین شاخص محافظه کاری، رابطه ی بین عایدات و بازده سهام را از طریق رگرسیون بررسی نمود او دریافت در شرکت هایی که بازده سهام آن ها منفی است بازده سهام همبستگی بیشتری با عایدات دارد تا در شرکت هایی که بازده سهام آن ها مثبت است . باسو دریافت در دوره هایی که دعاوی قضایی در امریکا افزایش یافته محافظه کاری نیز افزایش یافته است.

پنمن و ژنگ^[۳۷] (۲۰۰۰) کیفیت سود را در قالب تغییر در حسابداری محافظه کارانه شرکت بیش از یک دوره تعریف کردند . فرضیه آن ها این بود که اختلاف بین خالص دارایی های گزارش شده با بهره گرفتن از حسابداری محافظه کارانه و خالص داراییهایی که با بهره گرفتن از حسابداری کمتر محافظه کارانه گزارش می شود ، اندوخته های سود ۱۷ برابر است . آن ها دریافتند که درجه محافظه کاری تعریف شده به عنوان نسبت اندوخته های سود به دارایی های عملیاتی بر اساس کیفیت سود به تغییر در درجه محافظه کاری طی زمان بستگی دارد.

گیولی و هین^[۳۸] (۲۰۰۰) طی تحقیقی نشان دادند ، سودآوری در طی ۴ دهه گذشته ، در امریکا کاهش یافته است. اما این کاهش ، موجب کاهش جریانات نقدی نشده است. نتایج تحقیق آن ها ‌به این موضوع اشاره دارد که شناخت زیان نسبت به سود زودتر انجام می شود و میزان محافظه کاری غیرشرطی و گزارش زیان به ۳۵ درصد در گزارشگری مالی امریکا افزایش یافته است.

در تأیید عقیده واتز و زیمرمن ، احمد و همکاران^[۳۹] (۲۰۰۲) نشان دادند که شرکت های بزرگ از روش های حسابداری محافظه کارانه بیشتری نسبت به سایر شرکت ها استفاده می‌کنند، همچنین نتایج تحقیق آن ها نشان داد که اگر تضاد منافع میان وام دهندگان و سهام‌داران در تقسیم سود وجود داشته باشد، مدیران شرکت‌های وام گیرنده ، اشتیاق بیشتری به استفاده از رویه های محافظه کارانه حسابداری دارند.

واترز(۲۰۰۳) معتقد است که اگر قراردادهای شرکت با گروهای مختلف مانند سرمایه گذاران و اعتباردهندگان بر اساس ارقام حسابداری تنظیم شود آنگاه به علت وجود تضاد منافع میان مدیران و آن گروه ها ، مدیران شرکت ها سعی خواهند کرد تا با انجام رفتارهای جانبدارانه، آن ارقام را به نفع خود دستکاری نماید . مثلاً سود و دارایی ها را افزایش و بدهی ها را کاهش می‌دهند . در این میان محافظه کاری به عنوان یک مکانیزم قراردادی مؤثر از طریق به تأخیر انداختن شناخت سود و دارایی و شناخت به موقع زیان و بدهی ، رفتار جانبدارانه مدیر را خنثی می‌کند.

بیور و راین (۲۰۰۵) دو نوع از محافظه کاری ( شرطی و غیر شرطی ) را مورد بحث و بررسی قرار دادند. محافظه کاری غیرشرطی به هیچ نوع اخبار اقتصادی وابستگی ندارد ، به عنوان نمونه ، می توان شناسایی هزینه های تحقیق و توسعه را به عنوان هزینه دوره نام برد . در عوض محافظه کاری شرطی تحت تأثیر اخبار اقتصادی است . به عنوان نمونه ، می توان به قاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار اشاره کرد که بر اساس آن حسابداران ارزش موجودی کالا را کاهش می‌دهند زمانی که بهای تمام شده موجودی کالا بیش از قیمت های جاری بازار است اما زمانی که قیمتهای بازار کم است بهای تمام شده را افزایش نمی دهند. بر اساس این مفاهیم بال و همکارش به صورت تجربی نشان دادند که درجه محافظه کاری شرطی که ‌بر اساس تفاوت زمانی شناسایی اخبار بد در سود نسبت به اخبار خوب اندازه گیری می شود در شرکت ها با درجه زیادی از محافظه کاری غیر شرطی، که بر اساس نسبت های قیمت سهام اول دوره به ارزش های دفتری اندازه گیری می شود کمتر است.

گارسیا و همکاران^[۴۰] (۲۰۰۶) به رابطه ای معکوس بین محافظه کاری و هزینه سرمایه دست یافتند. آن ها دریافتند که محافظه کاری ، ریسک شرکت و در نتیجه هزینه سرمایه را کاهش می‌دهد . نتایج پژوهش آن ها نشان داد که مدل های قبلی اندازه گیری محافظه کاری حسابداری که رابطه میان محافظه کاری و هزینه سرمایه را بررسی می نمودند ، هرچند از نظر تئوری صحیح هستند اما خطاهایی نیز دارند.

۲-۲-۲-۴ آیا شادکامی دو، سه یا چهار جزء دارد؟

شادکامی ممکن است تا حدودی بخش های جداگانه شناختی و هیجانی داشته باشد، که می توان آن را از سوال راجع به رضایت یا راجع به سرور و وجد استخراج کرد. اندروز و مک کنل^[۱۲۸] (۱۹۸۰)، ۲۳ مقیاس سلامت ذهنی را در نمونه های قابل توجهی در بریتانیا و آمریکا مورد استفاده قرار دادند. آنان عوامل شناختی عاطفی واضحی پیدا کردند و دریافتند که مقیاس های شادکامی با عامل عاطفی همبستگی بیشتری دارند. متغیر های عاطفی و شناختی البته همبستگی دارند، اما فقط حدود۵۰%r= و گاهی کمتر از این مقدار. سو و همکاران (۱۹۹۷) داده هایی را از ۴۳ کشور با ۵۶۶۶۱ آزمودنی گزارش کرده‌اند، که همبستگی متوسط بین تعادل عاطفی و رضایت برابر با ۴۱/۰ بود، این همبستگی برای کشور های فرد گرا بریتانیا و آمریکا ۵۰/۰ یا بیشتر بود، اما در کشور های جمع گرا حدود ۲۰/۰ بود. دلیل آن ممکن است این باشد که در فرهنگ‌های جمع گرا رضایت گزارش شده به حالت دیگران و همچنین وضع و حالت خود فرد بستگی دارد. ‌بنابرین‏ می توان گفت که شادکامی حداقل دارای دو جزء است که تا حدودی از یکدیگر مستقل هستند.

مقیاس فوردایس، عمدتاًً یک مقیاس عاطفه است (عاطفه سنج)^[۱۲۹]، مقیاس کامن^[۱۳۰]و فلت^[۱۳۱] نیز کاملاً راجع به عاطفه است. د حالی که مقیاس رضایت از زندگی داینر و همکاران (۱۹۸۵) با رضایت سر و کار دارد.

اما ممکن است لازم باشد که بخش هیجانی به زیر مجموعه های بیشتری تقسیم شود، زیرا معلوم شده است که خلقیات مثبت در تضاد با خلقیات منفی نیستند. برادبرن (۱۹۶۹) از مردم راجع به درصد اوقاتی که در چند هفته گذشته در حالت خلقی منفی و مثبت بوده اند سؤال کرد. بعضی از این سؤالات عبارت بودند از:

در خلال چند هفته گذشته هرگز احساس کرده اید که…

از انجام کاری خوشحال هستید.

اوضاع بر وفق مراد شما است.

افسرده یا بسیار ناشاد هستید.

خیلی تنها هستید یا از مردم دور می شوید؟

یافته های کلیدی او این بود که این دو بعد تقریباً به طور کلی از هم مستقل هستند. این موضوع بسیار مورد بحث و تحقیق قرار گرفته است. جواب کوتاه این است که عاطفه مثبت و عاطفه منفی با هم یک همبستگی معادل ۴۳/۰- دارند (تلگان^[۱۳۲] و همکاران، ۱۹۹۸).

عاطفه ی منفی ما را به نواحی پریشانی روان شناختی که برای آن چندین مقیاس مورد استفاده قرار می‌گیرد، بعضی از این مقیاس ها عبارتند از مقیاس روان نژندی آیزنک و پرسشنامه افسردگی بک. اندروز و ویتی (۱۹۷۸)، دریافتند که مقیاس رضایت آنان، نسبتاً مستقل از مقیاس های عاطفه مثبت و منفی بود. این یافته ما را ‌به این نتیجه گیری رهنمون می‌سازد که شادکامی، سه قسمت عمده ی رضایت و عاطفه ی مثبت و عاطفه ی منفی دارد، گر چه قبلاً گفته شد که این سه عامل با هم ارتباط دارند. شادکامی را به شیوه های دیگری نیز می توان تقسیم کرد. اما تقسیم بندی مذکور فعلاً مورد قبول بیشتر پژوهشگران قرار گرفته است. روش دیگر تقسیم بندی ویژه عبارت است از اندازه گیری شدت^[۱۳۳]، عمق ^[۱۳۴]یا فراوانی ^[۱۳۵] آن ها. هر دو به طور کلی عاطفه را متأثر می‌سازند و معلوم شده است که فراوانی مهمتر است.

هر چند ممکن است لازم باشد که عاطفه منفی نیز به زیر مجموعه هایی تقسیم شود. هیدی^[۱۳۶] و ویرینگ^[۱۳۷] (۱۹۹۲). در مطالعه بزرگ خد در استرالیا دریافتند که افسردگی و اضطراب (مقیاس اسپیلبرگر^[۱۳۸]) فقط۵۰/۰ همبستگی دارند. ‌بنابرین‏ دو شکل اصلی عاطفه منفی یا پریشانی تا حدودی از هم مستقل هستند. این مؤلفین همچنین عاطفه منفی برادبرن و پرسشنامه سلامت عمومی را مورد استفاده قرار دادند و دریافتند که چهار مقیاس عاطفه منفی و پریشانی همگی همبستگی دارند، اما نه خیلی زیاد (بین ۳۶/۰ و ۵۰/۰). ‌بنابرین‏ امکان جدا کردن اجزاء عاطفه منفی وجود دارد و ارزیابی جداگانه هیجانات منفی مختلف ممکن است مطلوب باشد. اگر دو مقیاس افسردگی و اضطراب مورد استفاده قرار گیرند، چهار جزء از عاطفه منفی حاصل می شود.

لوکاس^[۱۳۹]، داینر و سو و اسمیت (۱۹۹۶) دریافتند که مقیاس های مختلف رضایت از زندگی، عامل واضحی را تشکیل می‌دهند و قویاً با هم همبسته اند و از گروه مقیاس های عاطفه مثبت، جدا هستند. پس آیا خوش بینی و عزت نفس جزئی از شادکامی هستند؟ یا هدف در زندگی؟ مقیاس های خوبی برای اندازه گیری خوش بینی ( مقیاس جهت گیری زندگی)، هدف در زندگی و عزت نفس طراحی شده اند. همه این ها را می توان به عنوان بخش هایی از تفکر و احساسات مثبت نگریست. یا می‌توانیم تعریف دقیق تری از شادکامی به دست آوریم و بگوییم این متغیر ها از جمله علل شادکامی به شمار می‌روند. این روشی است که اکثر پژوهشگران در پیش گرفته اند. رایف^[۱۴۰] (۱۹۸۶) رویکرد متفاوتی اتخاذ کرد و مقیاسی از سلامت روان شناختی با ۶ عامل طراحی کرد:

پذیرش خود

رابطه مثبت با دیگران

استقلال ( خودمختاری)

تسلط بر محیط

هدف در زندگی

رشد شخصی

آن ها همچنین یک عامل مجزای برتر تشکیل می‌دهند. گر چه همبستگی بین آن ها نسبتاً کم است. این عوامل با دیگر متغیر ها تا حدودی روابط مختلفی دارند.

تخمین های پایانی (آلفای کرونباخ) مورد استفاده برای همبستگی های مشاهده شده عبارت بودند از: رضایت از زندگی ۹۲/۰، عاطفه مثبت ۶/۰، افسردگی ۸۲/۰ و اضطراب ۸۵/۰ ( به نقل از آرگایل، ترجمه گوهری انارکی و همکاران، ۱۳۸۲).

۲-۲-۲-۵ کاربرد عملی پژوهش های مربوط به شادی

با این دانش چه کاری می توان انجام داد که رویکرد های دیگر نمی توانند انجام دهند؟

غنی سازی شادی افراد: ‌در مورد مزایای چند نوع درمان یا تغییر در سبک زندگی، پژوهش های پیگیری انجام شده است. چنین پژوهش هایی ضرورت دارد، زیرا معلوم شده است که بسیاری از شکلهای روان درمانی مؤثر نیستند.

درمان مبتنی بر فعالیت خوشایند و برخی از شیوه های درمان شناختی در شادی، مستقیماً مورد توجه قرار گرفته اند و معلوم شده است که مؤثر می‌باشند. آموزش مهارت های اجتماعی، هدف دیگری دارد، اما ‌در مورد افسردگی تأثیر مثبت دارد و ‌در مورد افراد سالم از طریق بهبودی روابط اجتماعی نتایج مشابهی دارد. تغییر فعالیت های تفریحی نظیر افزایش تمرینات ورزشی در افسردگی و نیز برای افراد سالم مؤثر است. تفریح به ویژه تحت کنترل خود ماست و به منظور افزایش شادی می توان آن را دستکاری کرد.

شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری جهت توسعه کسب و کار گردشگری در منطقه آزاد ارس.

اهداف فرعی

۱٫ اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری جهت توسعه کسب و کار گردشگری در منطقه آزاد ارس از دیدگاه سرمایه‌گذاران.

۲٫ اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری جهت توسعه کسب و کار گردشگری در منطقه آزاد ارس از دیدگاه کارشناسان.

۳٫ بررسی تفاوت بین اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری جهت توسعه کسب و کار گردشگری در منطقه آزاد ارس از دیدگاه سرمایه‌گذاران و کارشناسان.

قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی این تحقیق به صورت زیر می‌باشد:

قلمرو موضوعی

قلمرو موضوعی این تحقیق بحث و بررسی در خصوص عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری جهت توسعه کسب و کار گردشگری و اولویت بندی آن عوامل است.

قلمرو مکانی

از نظر مکانی این تحقیق در منطقه آزاد ارس مورد بررسی قرار گرفته است.

قلمرو زمانی

بازه زمانی که این تحقیق به انجام رسیده است عبارت است از دی ماه ۱۳۹۳ تا خرداد ماه ۱۳۹۴٫

استفاده‌ کنندگان از تحقیق

نتایج این تحقیق می‌تواند برای مسئولین و مدیران سازمان منطقه آزاد ارس و سایر مناطق آزاد کشور، سازمان‌ها و ادارات گردشگری، کارگزاران و عاملان برنامه‌ریزی و سیاست گزاری صنعت گردشگری کشور، محققان علاقمند در حوزه سرمایه‌گذاری و کسب وکار گردشگری و سرمایه‌گذاران کسب و کار گردشگری مورد استفاده قرار گیرد.

روش تحقیق

نوع تحقیق

این تحقیق از نظر روش، یک تحقیق توصیفی- پیمایشی بوده و از نظر هدف، پژوهشی- کاربردی می‌باشد.

روش گردآوری اطلاعات

مبانی نظری این تحقیق با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه‌ای و اسناد و مدارک موجود تدوین شده است، که در این راستا، مطالعات پیشین و نظریات اندیشمندان مختلف بررسی و ذکر گردیده است. پس از ارزیابی تحقیقات و نظریات مختلف، مفاهیم و متغیرهای تحقیق شکل گرفته و مدل مفهومی تحقیق ارائه شده است. اطلاعات موردنیاز برای پاسخ به پرسش‌ها از روش پرسشنامه‌ای گردآوری شده است. بدین صورت که برای انجام این تحقیق دو نوع پرسشنامه تهیه شد که یک نوع آن بعد از تعیین روایی و پایایی بین سرمایه‌گذاران توزیع گردید و در مرحله بعد از طریق آزمون فریدمن تحلیل گردید و نوع دوم پرسشنامه که با اصول تحلیل سلسله مراتبی (AHP) تهیه گردید و میان کارشناسان سرمایه‌گذاری گردشگری در منطقه آزاد ارس توزیع گردید.

جامعه و نمونه آماری تحقیق

جامعه آماری این تحقیق خبرگان، مدیران و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی کسب و کار گردشگری در منطقه آزاد ارس می‌باشد. روش انتخاب نمونه برای سرمایه‌گذاران به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و برای کارشناسان به روش گلوله برفی می‌باشد.

نوآوری تحقیق

تحقیقاتی که تا حالا در زمینه عوامل مؤثر برجذب سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد ایران انجام شده‌اند، سرمایه‌گذاری را به صورت کلی در زمینه‌های مختلف بررسی کرده‌اند. حال آن که در این تحقیق به صورت تخصصی به بررسی عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری کسب و کار گردشگری پرداخته شده است. نوآوری دیگر این تحقیق، مدل ارائه شده از نتایج تحقیق می‌باشد. این مدل اولین بار است که ‌به این شکل در سرمایه‌گذاری گردشگری مطرح می‌شود.

مفاهیم واژه ها و اصلاحات کلیدی

سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاری، دارایی‌های سرمایه‌ای و مالی است که توسط سازمان‌های خصوصی یا عمومی یا دولت‌ها برای دستیابی به بازده مورد انتظار در آینده صرف می‌شود. سرمایه‌گذاری گردشگری، هدفش صنعت گردشگری می‌باشد و زمینه‌ای برای توسعه صنعت گردشگری بوده و از آن حمایت می‌کند (دویر^[۵] و همکاران، ۲۰۱۰).

گردشگری: طبق تعریف ماتسیون و وال در اوایل دهه ۱۹۸۰، گردشگری عبارت است از: «تغییر مکان موقتی افراد به مقاصدی خارج از محل معمول کار یا اقامتشان، فعالیت‌هایی که در طول اقامت افراد در آن مقاصد انجام می‌گیرد و تسهیلاتی که به منظور برآوردن نیازهای آنان فراهم می‌شود». از نظر جعفری (۱۹۸۱) گردشگری مطالعه انسان خارج از محل سکونت معمول اوست، مطالعه صنعتی است که به نیازهای وی پاسخ می‌گوید و مطالعه اثراتی که هم انسان و هم این صنعت بر محیط فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی میزبان دارد(میسون^[۶]، ۱۳۹۰).

سازمان جهانی گردشگری^[۷] (۱۹۹۱)، تعریفی که از گردشگری ارائه می‌دهد عبارت است از: «فعالیت‌های مسافرتی افراد و اقامت خارج از محیط دائم زندگی آن‌ ها برای بیش از بیست و چهار ساعت و کمتر از یک سال پیاپی برای تفریح، تجارت و اهداف دیگر».

کسب و کار گردشگری: از نظر یوریلی^[۸] و همکاران (۲۰۰۲)، اصطلاح کسب و کار گردشگری، کسب و کارهای حمل و نقل، اقامتگاه، تور اپراتورها، آژانس‌های مسافرتی، ترویج و تبلیغات گردشگری، کسب و کارهای حوزه بیمه و امور مالی گردشگری، مواد غذایی و آشامیدنی، سرگرمی، پارک‌های طبیعت، باغ‌وحش، کسب و کارهای مربوط به کنسرت و تئاتر، کسب و کار سازمان‌دهی جلسات و کنوانسیون‌ها، خدمات ترجمه و راهنمایی، کسب و کار تولید و فروش لوازم سفر و غیره را در بر می‌گیرد (آک بابا^[۹]، ۲۰۱۲).

مناطق آزاد: مناطق آزاد به قلمرو خاصی در یک کشور اطلاق می‌شود که برای تسهیل و توسعه صادرات و جذب سرمایه‌گذاری به وجود می‌آید. این مناطق در زمینه‌ی صادرات کالا و جذب سرمایه‌گذاری به طور کامل آزادند و دولت‌ها سعی می‌کنند با اتخاذ ‌راهکارهای تسهیل‌کننده، زمینه‌های مناسب را برای سرمایه‌گذاری و توسعه صادرات و کسب درآمدهای ارزی به وجود آورند (مرادپور و کمالی اردکانی، ۱۳۸۸).

تعاریف عملیاتی

زیرساخت‌ها: از ابعاد عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری گردشگری در این تحقیق که شامل امکانات و تسهیلات اقتصادی مانند: حمل و نقل (جاده‌ای، ریلی، هوایی) و امکانات اولیه (آب، برق، گاز، فاضلاب و فناوری و اطلاعات) و اجتماعی مانند: آموزش، بهداشت و … می‌باشد و مبتنی بر نمره‌ای است که سرمایه‌گذاران و کارشناسان گردشگری در مقیاس محقق ساخته به زیرساخت‌ها، اختصاص می‌دهند. سوالات ۱ و ۲ پرسشنامه به زیرساخت‌ها مربوط بوده و با بهره گرفتن از طیف ۵ گزینه‌ای لیکرت اندازه‌گیری می‌شوند.

جذابیت‌های محیطی: از ابعاد عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری گردشگری در این تحقیق که شامل جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی و انسان‌ساخت (ویژه) می‌باشد و مبتنی بر نمره‌ای است که سرمایه‌گذاران و کارشناسان گردشگری در مقیاس محقق ساخته به جذابیت‌های محیطی، اختصاص می‌دهند. سوالات ۳ تا ۵ پرسشنامه به جذابیت‌های محیطی مربوط بوده و با بهره گرفتن از طیف ۵ گزینه‌ای لیکرت اندازه‌گیری می‌شوند.

شرایط اقتصادی: از ابعاد عوامل مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری گردشگری در این تحقیق که شامل متوسط درآمد سالیانه، هزینه به‌کارگیری نیروی انسانی، نرخ بهره، نرخ تورم و نرخ ارز می‌باشد و مبتنی بر نمره‌ای است که سرمایه‌گذاران و کارشناسان گردشگری در مقیاس محقق ساخته به شرایط اقتصادی، اختصاص می‌دهند. سوالات ۶ تا ۱۰ پرسشنامه به شرایط اقتصادی مربوط بوده و با بهره گرفتن از طیف ۵ گزینه‌ای لیکرت اندازه‌گیری می‌شوند.

مفهوم لغوی نفقه

نفقه به فتح نون وفا و قاف اسم است از باب افتعال (انفاق) و جمع آن ها نفاق و نفقات است و در لغت به معنی صرف و خرج و کسر و آنچه از دراهم کم و فانی شود^[۱].دهخدا نیز در معنای نفقه می‌گوید:آنچه صرف هزینه عیال واولد کنند،هزینه زن و زندگی ،روزی و مایحتاج معاش در تعریف دیگری از نفقه آمده پس ما انفقت و استنفقت علی العیال و نفسک یعنی آنچه برای خود و خانواده هزینه می شود.^[۲]

مفهوم اصطلاحی نفقه^[۳]

مفهوم اصطلاحی نفقه در فقه به دو شکل ارائه شده است:

۱٫ نفقه در معنای عام که این گونه است: « نفقه به تأمین مخارج ضروری همسر و ارقاب و عبد و امه (کنیز) اعم از خوراک و پوشاک و مسکن و غیره اطلاق می‌گردد^[۴]. همچنین شامل نفقه مردم یک کشور توسط دولت و دیگر نفقات هم می‌شود» .^[۵]تعریف دیگر در این زمینه تعریف فقیهی مالکی است که: «آنچه آدمی به آن احتیاج دارد بدون آنکه اسراف کند» ^[۶]

۲٫ نفقه در معنای خاص که شامل نفقه زوجه می‌شود و این گونه تعریف می‌شود: «آنچه را که زوجه احتیاج و نیاز به آن داشته باشد. در نظر عرف نفقه محسوب می‌شود. به طور کلی استنباط از متون فقهی امامیه و عامه نفقه در اصطلاح شرع عبارت است از چیزی که زن برای معیشت به آن نیازمند است؛ مانند طعام، لباس، مسکن و آنچه میان مردم متعارف می‌باشد^[۷]. و در مصطلح شرعی، این نفقه مالی نیست بلکه فعلی است که زوج مکلف به انجام آن است از سوی شارع و متعلق فعل او مالی است (البصری، ۱۴۱۲ ه‍.ق: ۱۶).

مفهوم نفقه در حقوق

در حقوق تعریفی که از نفقه ارائه شده تعریف به مصداق است. در ماده ۱۱۰۷ ق.م. مصادیق نفقه این گونه بیان ‌کرده‌است: نفقه عبارت است از مسکن، …

اما حقوق ‌دانان ‌در مورد نفقه تعریف‌های گوناگونی ارائه کرده‌اند. برخی گفته‌اند نفقه عبارت است از چیزی که برای گذراندن زندگی لازم و مورد نیاز باشد.^[۸]

بعضی هم معتقدند که نفقه تمام وسایلی است که زن با توجه به درجه تمدن و محیط زندگی و وضع جسمی و روحی خود بدان نیازمند است. ^[۹]

البته در این تعاریف معیاری برای چگونگی تعیین وسایلی که زن به آن محتاج است بیان نشده است و لذا کامل به نظر نمی‌رسد به همین جهت باید در این تعاریف نگاهی به عرف جامعه و یا وضع متعارف می‌شد تا تعریف دقیق‌تر و کامل‌تر شود.

مراد از نفقه چیزی است که زن برای معیشت به آن نیازمند است مانند طعام ،مسک ، لباس و آنچه میان مردم متعارف است. ^[۱۰]

مقنن تعریف جامع و مانعی برای نفقه به عمل نیاورده بلکه مصادیق و اجزای آن را برشمرده است به تعبیر دیگر به نظر می‌رسد که مقنن فرض را برشناخت عرف از نفقه قرارداده و به شمارش مواردی که تامین آن ها در زمان‌های مختلف از وظایف زوج محسوب می شود پرداخته است .

به همین دلیل حقوق دانان در تالیف خود عدم انحصار نفقه به موارد شمارش شده در قانون را مورد تأیید قرارداده و اذعان نموده اند که آنچه زوجه در دوران زناشویی برای ابقا و ادامه حیات خود به طور متعارف لازم دارد به عهده شوهر است ^[۱۱]

البته تحویل شیوه زندگی هر روز نیازهای تازه ای را به وجود می آورد که آن ها را نمی توان در چهار چوب معینی محصور کرد و ناچار باید داوری را برعهده عرف گذارد ^[۱۲]در فقه امامیه نیز که منبع اصلی حقوق ایران است نفقه به شرح فوق مورد تصریح قرار گرفته تامین آنچه که زن در زندگی زناشویی به آن احتیاج دارد اعم از : خوردنی ، پوشاک ، مسکن ، لوازم آرایشی و…به عنوان نفقه به عهده زوج قرار داده شده است ^[۱۳]

مفهوم نفقه در قرآن

مبنای فقهی الزام مرد به پرداخت نفقه زوجه ائمه مستند به آیات ‌و احادیث متعدد و معتبر می‌باشد که حقوق مدنی ایران نیز به پیروی از فقه امامیه تضمین حکم رادر مجموعه مقررات خود آورده است ابتدا آیات قرآن کریم در این موضوع را بررسی کرده و سپس به احادیث منقول می پردازیم .

آیات قرآن کریم :

۱-سوره بقره آیه ۲۳۴ در این آیه خداوند متعال به بیان حکم مدت شیر دادن فرزند از طرف مادر و الزام مرد به پرداخت نفقه همسر خود می پردازد ‌در مورد اخیر می فرماید :

…و علی المودله رزقهن و کسوتهن المعروف …

منظور از رزق و کسوت خرج و لباس است و خدای عز و وجل این خرجی را مقید به معروف نموده یعنی متعارف از حال شوهر و همسر همچنین مصالح زندگی و لوازم تربیت و از آن جمله خوراک و پوشاک و نفقه مادری که به بچه شیر می‌دهد به عهده اوست.^[۱۴]

و برپدر است روزی و پوشاک همسر خود به خوبی و شایسته ….

۲-سوره طلاق آیه ۸ در این آیه خداوند متعال حکم پرداخت نفقه به زنان شیرده را بیان می‌کند .

لینق ذوسعه من سعته و من قدر علیه رزق فلینفق مما ایته الله ….

باید از دارای خود نفقه بدهد و کسی که روزی براو تنگ شده است پس باید از آنچه خداوند به او داده است انفاق کند …

۳-سوره بقره – آیه ۲۴۲ در این آیه خداوند کریم سفارش می‌کند به نگهداری زنان و پرداخت نفقه آنان تا یک سال پس از فوت شوهر انشان :

والذین یتوفون منکم ویددزون ازواجا وصیه لازواجهم متاعا الی الحول غیر اخراج …

و از شما آنان که فوت می‌کنند و همسرانی باقی می‌گذارند سفارش ووصیت کنند که همسر آن ها را بدون اخراج تا یک سال متاعی می‌دهند …

همان طور که ملاحضه می شود در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که به مسائل مختلف نفقه در شرایط گوناگون پرداخته و حکم آن ها را بیان می کند .

در سه آیه فوق الذکر خداوند حکم پرداخت نفقه در زمان حیات و ممات زوج را بیان کرده و در آیات دیگر نیز به بیان احکام نفقه مطلقه ^[۱۵]نگهداری زنان مطلقه در مدت عده در منزل شوهر ^[۱۶]که مستلزم طرف هزینه می‌باشد که در سوره طلاق آیه ۱ نیز بدان تصریح شده پرداخته است . از بررسی مجموعه آیات فوق الذکر به طور کلی این امر مستفاد می شود که پرداخت هزینه زندگی زوجه به عهده زوج بوده و حتی پس از انحلال نکاح چه از طریق طلاق و یا فوت زوج نیز این مسئولیت تا مدت معینی استمرار دارد .^[۱۷]

و آنهای تنگدستی اند از آنچه که خدا به آن ها داده انفاق کنند .

مفهوم نفقه در روایات

روایات زیادی نیز درباره وجوب نفقه زن وارد شده است حریز می‌گوید به امام صادق علیه السلام عرض کردم آن که نفقه اش برمن لازم است و (در صورت نپرداختن ) برآن مجبور می شوم کیست ؟ آن حضرت فرمود : الوالدین و الولد و الزوجه – پدر و مادر و فرزند و همسر .

درپاره ای از روایات نفقه حق زن شمرده شده و شوهر مکلف است مخارج همسر را بپردازد و خوراک و پوشاک اورا تامین کند .

پیامبر اکرم (ص) در خطبه الواداع پس از پایان حقوق مردان برزنان و همسران خود به ذکر حقوق زنان برهمسران پرداخته می فرماید …

فعلیکم رزقهن و کسوتهن بالمعروف …

سازمان مجموعه ای است از عوامل انسانی، فنی، ساختاری، فرهنگی و دیگر عناصر محیطی که در راستای تحقق مجموعه هدف های از پیش تعیین شده و مشترک در تعاملند. مجموعه دست آورد های علمی نشان می‌دهند از ساده ترین لوازم گرفته تا پیشرفته ترین فناوری های پیچید، محصول خلاقیت و نوآوری انسان هایی است که طی سال های متمادی بر اساس دانش و ارتقا فکری خلق شده است ‌بنابرین‏ پایه اصلی ثروت هر سازمان را منابع انسانی تشکیل می‌دهد که از آن به عنوان عامل اصلی و پایه یاد می شود. نقش منابع انسانی نه تنها در سطح سازمانی بلکه به صورت کلی از سطح یک واحد کوچک اقتصادی تا سطح ملی ارتقا و گسترش پیدا ‌کرده‌است.

توجه به نیروی انسانی به عنوان زیربنای تولید و ارائه خدمات در سازمان ها یکی از راه کارهای اساسی در افزایش کارایی و بهره وری سازمان به شمار می رود.

طی دهه های اخیر توجه روز افزون به چگونگی افزایش رقابت پذیری و سود دهی از طریق بهبود کارایی، به بحث انگیزترین موضوع در سازمان ها شده است. بسیاری از محققان اذعان دارند، علی رغم این حقیقت که کارایی یکی از حیاتی ترین عوامل تاثیر گذار بر فعالیت های کسب و کار و رقابت پذیری شناخته شده است، مهم ترین اولویت سازمان ها نیست و آنهایی که بر فرآیندهای تولید تاثیر دارند، آن را به دست فراموشی سپرده اند (موتانی وکومار^[۹]، ۱۹۹۵).

مشکل اساسی برای یافتن اثر بخش ترین راهکار بهبود کارایی، عدم وجود دانش کافی در این زمینه و فهم دقیق و مشترک از مفهوم کارایی است. به گونه ای که تعداد بسیار زیادی از افرادی که این مفهوم را به کار می‌برند، و حتی کسانی که همه روزه درباره بهبود بهره وری، کارایی و اثر بخشی سازمان خود تصمیم گیری می‌کنند، معنای دقیق آن را نمی دانند و اغلب از آن به جای مفاهیم دیگری همچون عملکرد، سود دهی و اثربخشی استفاده می‌کنند. تانژن^[۱۰] معتقد است این امر موجب نادیده گرفته شدن کارایی و یا حتی انجام اقداماتی برخلاف آن می شود (تانژن، ۲۰۰۲).

۲-۲- تعریف و تاریخچه بهره وری

واژه بهره وری اولین بار به وسیله کنه^[۱۱] در سال ۱۷۶۶ در یک مجله کشاورزی استفاده شد. او آن زمان تا کنون، از این لغت تعاریف و تعابیر گوناگونی در سطوح مختلف به ویژه در سیستم های اقتصادی ارائه شده است. بهبود بهره وری برای هر سازمان انتفاعی از اهمیت خاصی برخوردار است، به طوری که بهره وری بیانگر تبدیل مؤثر و کارای منابع به محصولات قابل فروش (عرصه به بازار) و در نتیجه سود آوری سازمان می‌باشد. از این رو تلاش های زیادی در جهت درک مفهوم بهره وری توسط محققان متعددی صورت گرفته است و نتیجه آن تعاریف متعددی از بهره وری است، وی معتقد است بسیاری از تعاریف بهره وری تشابهات ذاتی با یکدیگر دارند، ‌به این معنا که به نظر می‌رسد محتوای اصلی تمامی آن ها مشابه است (انشاسی و همکاران^[۱۲]، ۲۰۰۷).

به طور کلی تعاریف مختلفی که تا کنون از واژه بهره وری ارائه شده است را می توان در دو دسته عمده قرار داد. تعاریف لغوی و تعاریف ریاضی. هدف تعاریف لغوی بهره وری، توضیح مفهوم آن است. به عبارت دیگر مفهوم بهره وری با بهره گیری از لغات دیگری همچون کارایی، اثر بخشی، و کیفیت تشریح می‌گردد. تعاریف لغوی مفید هستند، چرا که می‌توانند معیاری را برای ایجاد دیدگاهی مشترک از اهداف سازمان به وجود آورند. آن ها همچنین می‌توانند برای تعیین و توضیح اهداف راهبردی سازمان مورد استفاده قرار گیرند (تانژن، ۲۰۰۵).

هدف از ارائه تعاریف ریاضی، سنجش عملکرد و بهبود بهره وری (و نه توضیح آن) است. مسلماً تعاریف ریاضی، تمامی ویژگی های مفهوم بهره وری را در بر نمی گیرند چرا که به هنگام تبدیل تعریف لغوی به رابطه ریاضی تنها بعضی از معانی واقعی بهره وری و نه همه آن نشان داده می شود. به همین دلیل اختلاف نظرهایی در این زمینه وجود دارد. برومن^[۱۳] بیان می‌کند برای آنکه بتوان ویژگی های یک تعریف ریاضی را ارزیابی کرد، بایستی مشخص باشد که این رابطه ریاضی با بهره گرفتن از کدامیک از تعاریف مفهومی به دست آمده است.

واژه بهره وری امروزه یکی از رایج ترین لغات به شمار می رود و در کمتر بحثی است که کاربرد نداشته باشد. همان گونه که بیان شد، نخستین بار لغت بهره وری در مقاله ای توسط فردی به نام کنه در سال ۱۷۶۶ میلادی ظاهر شد. بیش از یک قرن بعد، در سال ۱۸۸۳ لیتره^[۱۴] بهره وری را قدرت و توان تولید کردن تعریف کرد (جمالی، ۱۳۷۷).

در اوایل قرن بیستم برای اولین بار به رابطه بین نهاده و ستاده در تعریف بهره وری اشاره شد. بدین ترتیب که در سال ۱۹۰۰ فردی به نام ارلی^[۱۵] بهره وری را ارتباط بین بازده و وسایل به کار رفته برای تولید این بازده تعریف کرد. در سال ۱۹۵۰ سازمان همکاری اقتصادی اروپا^[۱۶] بهره وری را خارج قسمت بازده به یکی از عوامل تولید تعریف کرد (خاکی، ۱۳۸۴).

فابریکانت^[۱۷] در سال ۱۹۶۲ بهره وری را نسبت خروجی به ورودی می‌داند. کندریک و کریمر^[۱۸]در سال ۱۹۶۵ تعریف تخصصی و عملکردی از بهره وری جزئی، بهره وری عوامل کلی، و بهره وری کل را ارائه دادند. سیگل^[۱۹] در سال ۱۹۷۹ بهره وری خانواده ای از نسبت های خروجی ها به ورودی ها تعریف کرد. سومانت^[۲۰] در سال ۱۹۷۹ بهره وری کل را نسبت خروجی قابل لمس به ورودی قابل لمس می‌داند. ایسترفیلد^[۲۱] بیان داشت که بهره وری عبارت است از نسبت بازده سیستم تولیدی به مقداری که از یک یا چند عامل تولید به کار گرفته شده است. استاینر^[۲۲] بهره وری را معیار عملکرد و یا قدرت و توان موجود در تولید کالا یا خدمت معین، تعریف می‌کند (خاکی، ۱۳۸۶).

سازمان بین‌المللی کار^[۲۳] با عنایت به چهار عامل اصلی تولید، بهره وری را نسبت ستاده به یکی از عوامل تولید (زمین، سرمایه، نیروی کار و مدیریت) تعریف می‌کند. آژانس بهره وری اروپا ^[۲۴] بهره وری را در درجه اول یک دیدگاه فکری می‌داند که همواره سعی دارد آنچه را که در حال حاضر موجود است، بهبود بخشد و سپس بهره وری را مستلزم آن می‌داند که به طور پیوسته تلاش هایی به منظور به کارگیری نظریه ها و شیوه های جدید، انجام پذیرد در واقع بهره وری را ایمان راسخ به پیشرفت انسان ها بیان می‌کند (احمدی، ۱۳۸۱).

چو^[۲۵] در سال ۱۹۸۸ بهره وری را تعداد خروجی تقسیم بر تعداد ورودی تعریف کرد. فیشر^[۲۶] در سال ۱۹۹۰ بهره وری را کل درآمد تقسیم بر (هزینه + سود هدف)، و آسپن و همکاران^[۲۷] در سال ۱۹۹۱ بهره وری را ارزش افزوده تقسیم بر ورودی عوامل تولید تعریف کردند. مرکز بهره وری ژاپن^[۲۸] در سال ۱۹۹۱ بیان داشت که بهره وری عبارت است از آنچه انسان می‌تواند با مواد خام، سرمایه و فناوری به دست آورد. اساسا یک رفتار فردی است. نگرشی است که باید به طور مستمر خود و آنچه پیرامون ما قرار دارد را بهبود بخشیم (تانژن، ۲۰۰۲).