1-3 سوالات تحقیق . 8
1-3-1 سوال اصلی8
1-3-2 سوالات فرعی.8
1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق :.9
1-4 اهداف تحقیق:12
1-4-1 هدف اصلی:.12
1-4-2 اهداف فرعی .12

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش . 13
2-1 مقدمه 14
2-2 سیر مفهومی15
2-2-1 امنیت اجتماعی.15
2-2-1-1 بررسی معنا و مفهوم سه واژه 16
2-2-1-2 ریشه یابی واژه امنیت 20
2-2-1-3 تعاریف مختلف درباره امنیت 21
2-2-1-4 سطوح مختلف امنیت .24
2-2-1-5 انواع امنیت 25
2-2-1-5-1 امنیت نظامی .25
2-2-1-5-2 امنیت سیاسی .25
2-2-1-5-3 امنیت اقتصادی 25
2-2-1-5-4 امنیت منابع و زیست محیطی 26
2-2-1-5-5 امنیت اجتماعی.26
2-2-1-5-6 امنیت انسانی.27
2-2-1-6 ویژگی های امنیت28
2-2-1-7 تبارشناسی امنیت .30
2-2-1-8 سیر تاریخی مفهوم امنیت .31
2-2-1-9 احساس امنیت33
2-3 تاریخچه موضوع تحقیق.35
2-4 پیشینه تحقیق.37
2-4-1 مطالعات داخلی.37
2-4-2 مطالعات خارجی.56
2-5 مبانی نظری.64
2-5-1 امنیت در دیدگاه روانشناختی65
2-5-2 امنیت در دیدگاه جامعه شناختی71
2-6 چارچوب نظری.118
2-7 الگوی نظری تحقیق.120
2-8 فرضیه های تحقیق.121
2-8-1 فرضیه اصلی121
2-8-2 فرضیه های فرعی121
فصل سوم:روش شناسی تحقیق .122
3-1 مقدمه:123
3-2 روش تحقیق :.123
3-3 جامعه آمار 124
3-4 روش نمونه گیری و حجم نمونه.125
3-5 متغیرها 126
3-5- 1 تعاریف نظری و عملی مفاهیم و متغیرهای تحقیق.126
3-6 اعتبار :.133
3-7 پایایی 134
3-8 تکنیک جمع آوری اطلاعات.134
3-9 تکنیک آماری مورد استفاده برای توصیف و تبیین داده ها135
فصل چهارم: یافته های پژوهش .136
4-1 مقدمه:.137
4-2 یافته های توصیفی 138
4-3 یافته های تحلیلی 161
فصل پنجم: نتیجه گیری .169
5-1 بحث و نتیجه گیری:170
5-2 بررسی فرضیه های کلی تحقیق حاضر172
5-3 مقایسه نتایج تحقیق با یافته های تحقیقات مشابه پیشین 176
5-4 پیشنهادات . 177
5-4-1 پیشنهادات کاربردی 177
5-4-2 پیشنهادات پژوهشی 177
5-4-3 محدودیت ها 178
پیوست179
فهرست منابع فارسی.184
فهرست منابع غیرفارسی190

3-2 مبانی نظری 22
1-3-2 الگوی جامعه شناختی سیاسی 23
2-3-2 دیدگاه کارکردگرایی 24
1-2-3-2 کارکرد 25
2-2-3-2 ساخت 27
3-2-3-2 یکپارچگی 28
4-2-3-2 تعادل 28
5-2-3-2 ارزش ها 29
3-3-2 دیدگاه مبادله 30
1-3-3-2 پاداش 30
2-3-3-2 انگیزش 31
3-3-3-2 سود 31
4-3-3-2 اراده گرایی 32
5-3-3-2 تایید اجتماعی 32
4-3-2 الگوی اقتصاد سیاسی 33
1-4-3-2 دیدگاه انتخاب عاقلانه 33
2-4-3-2 دیدگاه انتخاب عاقلانه اصلاح شده 34
5-3-2 الگوی روان شناسی سیاسی 34
1 -5-3-2 دیدگاه روانی سیاسی تحلیل رفتار انتخاباتی مکتب مطالعاتی شیکاگو 34
2-5-3-2 دیدگاه شناختی(طراحواره افراد) 35
3-5-3-2 دیدگاه رونالد اینگلهارت 35
6-3-2 دیدگاه رابرت پاتنام 37
7-3-2 دیدگاه فرانسیس فوکویاما 39
8-3-2 دیدگاه جیمز کلمن 40
9-3-2 دیدگاه پیر بوردیو 42
10-3-2 دیدگاه تاجبخش 43
11-3-2 دیدگاه فیلد 44
12-3-2 بانک جهانی(ولکاک و نارایان) 44
13-3-2 دیدگاه باس 45
14-3-2 دیدگاه لین 45
15-3-2 دیدگاه افه و فوش 46
16-3-2 دیدگاه لور 46
17-3-2 دیدگاه برگر- اشمیت 46
18-3-2 دیدگاه ایمرفال 46
19-3-2 دیدگاه استون 47
4-2 چارچوب نظری 49
5-2 مدل نظری 57
6-2 فرضیه 58
1-3 مقدمه 60
2-3 روش پژوهش 60
3-3 روش گردآوری اطلاعات 60
4-3 فرآیند پژوهش 61
5-3 جامعه آماری 61
6-3 نمونه گیری 61
1-6-3 شیوه نمونه گیری 62
2-6-3 برآورد حجم نمونه 62
7-3 روش اجرای پژوهش 64
8-3 روش تحلیل داده ها 64
9-3 روایی و پایایی 64
1-9-3 روایی 64
2-9-3 پایایی 65
10-3 تعریف مفهومی متغیر ها 65
1-10-3 سرمایه اجتماعی 65
2-10-3 سرمایه اجتماعی درون و برون گروهی 66
3-10-3 فضای مجازی 67
4-10-3 انتخابات 68
11-3 تعریف عملیاتی متغیرها 68
1-11-3 سرمایه اجتماعی درون گروهی 69
2-11-3 سرمایه اجتماعی برون گروهی 70
4-1 مقدمه 73
2-4 توصیف متغیر ها و سوالات پژوهشی 73
3-4 آزمون فرضیات 135
5-1مقدمه 142
2-5 خلاصه، بحث و نتیجه گیری 142
3-5 محدودیت های پژوهش 145
4-5 پیشنهادهای پژوهش 146
پیوست 148
منابع 156



فهرست جداول



2-1 : مروری بر ادبیات انجام شده داخلی 20

2-2: مروری بر ادبیات انجام شده خارجی 21
2-3 : دیدگاه های نظری در مورد رفتار انتخاباتی 36
2-4 : تعاریف سرمایه اجتماعی از نگاه نظریه پردازان 48
3-1 : روش نمونه گیری 63
4-1 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان فعالیت در شبکه
فیس بوک 74

4-2 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان فعالیت در شبکه فیس بوک از تاریخ 1/3/88 لغایت 22/3/88(ایام تبلیغاتی انتخاباتی تا شب انتخابات ) 75

4-3 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان فعالیت در شبکه فیس بوک از تاریخ 22/3/ 88 لغایت27/6/88 (ازشب انتخابات تا راهپیمایی روز قدس) 76

4-4 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: در صفحه فیس بوک خود اقدام به ایجاد گروه های هواداری از کاندیدای مورد حمایت درتاریخ 1/3/88 لغایت 22/3/88(ایام تبلیغاتی انتخاباتی تا شب انتخابات) 77

4-5 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: ارسال پیام ها و اخبار سیاسی و انتخاباتی را از تاریخ 22/3/ 88 لغایت 27/6/88 (ازشب انتخابات تا راهپیمایی روز قدس) برای دوستان 78

4-6 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان کامنت گذاشتن از تاریخ 1/3/88 لغایت 22/3/88(ایام تبلیغاتی انتخاباتی تا شب انتخابات) در صفحات فیس بوک افرادی که می شناختید 79

4-7 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان کامنت گذاشتن از تاریخ 22/3/ 88 لغایت 27/6/88 (ازشب انتخابات تا راهپیمایی روز قدس ) در صفحات فیس بوک افرادی که می شناختید 80

4-8 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان کامنت گذاشتن شما از تاریخ 1/3/88 لغایت 22/3/88(ایام تبلیغاتی انتخاباتی تا شب انتخابات) در صفحات فیس بوک افرادی که نمی شناختید 81

4-9 : توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان در مورد گویه: میزان کامنت گذا شتن از تاریخ 22/3/ 88 لغایت 27/6/88 (ازشب انتخابات تا راهپیمایی روز قدس ) در صفحات فیس بوک افرادی

1-4- اهداف تحقیق. 8
1-4-1- هدف کلی 8
1-4-2- اهداف جزئی 9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
2-1- مقدمه. 11
2-2- مبانی نظری در رابطه با شهروندی و حقوق شهروندی 11
2-2-1- دیدگاه های نظری موجود درباره شهروندی 11
2-2-2- مروری بر مهمترین نظریه­ های شهروندی 17
2-2-3- تعریف و مفهوم شهروند و شهروندی 22
2-2-4- تعریف و مفهوم حقوق شهروندی 23
2-2-5- تاریخچه شهروندی در ایران باستان. 25
2-2-6- تاریخچه و مفهوم حقوق شهروندی در غرب 25
2-2-7- مفهوم حقوق شهروندی در اسلام. 26
2-2-8- فرایند تاریخی شهروندی 27
2-2-9- ماهیت شهروندی 29
2-2-10- شهروندی در یونان باستان و روم. 31
2-2-11- شهروندی در سنت مسیحی 32
2-2-12- شهروندی و جامعه­ی سیاسی 33
2-2-13- جهانی‏شدن و شهروندی 34
2-2-14- عوامل مؤثر و بازتاب‏های فرایند محلی- جهانی‏شدن بر شهروندی 35
2-3- پیشینه پژوهش. 37
2-3-1- مطالعات داخلی 37
2-3-2- مطالعات خارجی 46
2-3-3- نقد و بررسی پیشینه مطالعاتی 49
2-4-1- ترنر. 50
2-4-2- پارسونز. 50
2-4-3- مارکس. 51
2-4-4- هابرماس. 52
2-4-5- مارشال. 53
2-5- مدل مفهومی پژوهش. 54
شکل(2-1): مدل مفهومی پژوهش. 56
2- 7- جمع بندی فصل. 57
فصل سوم: روش شناسی پژوهش
3- 1- مقدمه. 60
3- 2- روش تحقیق. 60
3- 3- معرفی ابزارهای جمع آوری اطلاعات 61
3- 4- واحد تحلیل. 62
3- 5- جمعیت آماری 62
3- 6- شیوه نمونه گیری 63
3- 7- تعیین حجم نمونه. 64
3- 8- تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای تحقیق. 65
3- 9- تعیین روایی و پایایی 66
3- 9- 1- روایی (اعتبار) 66
3- 9- 2- پایایی 67
3- 9- 2- 1- محاسبه آلفای کرونباخ. 67
3- 10- روش تجزیه و تحلیل داده ها 68
3- 11- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای جمعیت شناختی 69
3-11-1- سن 69
3-11- 2- جنسیت 69
3-11- 3- وضعیت تاهل. 69
3-11- 4- قومیت 69
3-11-5- تحصیلات 70
3- 12- تعریف مفهومی و عملیاتی دیگر متغیرهای مستقل. 70
3- 12- 1- پایگاه اجتماعی- اقتصادی 70
3- 12-1 -1- بعد عینی پایگاه اجتماعی – اقتصادی 70
3- 12- 1- 2- بعد ذهنی پایگاه اجتماعی – اقتصادی 71
3-12-2- مشارکت فرهنگی 73
3-12-3- مشارکت اجتماعی 74
3-12-4- مشارکت سیاسی 75
3-12- 5- هویت اجتماعی 77
3-12- 6- هویت ملی 78
3-12-7- میزان استفاده از رسانه رسانه های جمعی 79
3-12-8- دینداری 80
3-13- متغیر وابسته: آگاهی از حقوق شهروندی 81
3-14- جمع بندی فصل. 83
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته­ های پژوهش
4-1- مقدمه. 85
4-2- آمار توصیفی 85
4-2-1- توصیف ویژگی های جمعیت نمونه. 85
4-2-1-1- متغیر سن 85
4-2-1-2- متغیر جنسیت 86
4-2-1-3- متغیر وضعیت تاهل. 86
4-2-1-4-متغیر تحصیلات 87
4-2-1-5-متغیر قومیت 88
4-2-2- توصیف ویژگی های دیگر متغیرهای مستقل. 88
4-2-2-1- متغیر پایگاه اجتماعی – اقتصادی 88
4-2-2-1-1- متغیر پایگاه اجتماعی – اقتصادی در بعد عینی 88
4-2-2-1-2- متغیر پایگاه اجتماعی – اقتصادی ذهنی 89
4-2-2-8- آماره های توصیفی سایر متغیرهای مستقل تحقیق. 90
4-2-3-توصیف ویژگی های متغیر وابسته (آگاهی از حقوق شهروندی) 90
4-3- تجزیه و تحلیل داده ها 91
4-3-1- آزمون فرضیه های تحقیق. 91
4-3-1-1- آزمون فرضیه نخست 91
4-3-1-2- آزمون فرضیه دوم. 92
4-3-1-3- آزمون فرضیه سوم. 93
4-3-1-4- آزمون فرضیه چهارم. 93
4-3-1-5- آزمون فرضیه پنجم. 94
4-3-1-6- آزمون فرضیه ششم. 94
4-3-1-7- آزمون فرضیه هفتم. 95
4-3-1-8- آزمون فرضیه هشتم. 95
4-3-2-آزمون متغیرهای زمینه ای با متغیر آگاهی از حقوق شهروندی 97
4-3-2-1-آزمون فرضیه نخست 97
4-3-2-2- آزمون فرضیه دوم. 98
4-3-2-3- آزمون فرضیه سوم. 98
4-3-2-4-آزمون فرضیه ی چهارم. 99
4-3-2-5-آزمون فرضیه­ی پنجم. 100
4-4- ضرایب همبستگی تفکیکی بین متغیرهای مستقل و وابسته. 101
4-5- یافته ها و تحلیل های رگرسیون چند متغیره تحقیق. 105
مدل تحقیق با درج ضرایب r. 109
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه. 111
5-2- نتایج تئوریکی فرضیات و مقایسه نتایج با پیشینه و نظریات تحقیق. 112
5-3- پیشنهادات کاربردی 117

چکیده. 12
فصل اول: کلیات پژوهش
1-1- مقدمه 14
2-1- بیان مسئله 15
3-1- ضرورت و اهمیت پژوهش. 19
4-1- اهداف پژوهش 21
1-4-1- اهداف اصلی. 21
2-4-1- اهداف فرعی. 21
فصل دوم: ادبیات پژوهش
1-2- مقدمه 23
2-2- پیشینه تاریخی 24
1-2-2- تحقیقات انجام شده در خارج 24
2-2-2- تحقیقات انجام شده در داخل. 27
3-2- مبانی نظری . 32
1-3-2- انواع اعتماد. 32
1-1-3-2- اعتماد بنیادی. 32
2-1-3-2- اعتماد میان فردی 33
3-1-3-2- اعتماد تعمیم یافته یا عام 33
4-1-3-2- اعتماد به نظام یا سیستم. 34
2-3-2- سطوح اعتماد 34
1-2-3-2- اعتماد در سطح خرد. 35
2-2-3-2- اعتماد در سطح میانه. 37
3-2-3-2- اعتماد در سطح کلان 40
3-3-2- نظریه های مبتنی بر اعتماد. 41
1-3-3-2- مک کوایل 41
2-3-3-2- نظریه رسانه ها 45
1-2-3-3-2- نظریه جبرگرایی رسانه ای. 45
2-2-3-3-2- نظریه کاشت. 46
3-2-3-3-2- نظریه پوتنام. 47
4-2-3-3-2- نظریه وساطت. 49
5-2-3-3-2- نظریه استفاده و رضامندی. 50
6-2-3-3-2- نظریه وابسته به نظام رسانه ها. 52
7-2-3-3-2- نظریه های مبتنی بر اعتبار رسانه 43
4-2- چارچوب نظری. 55
5-2- مدل تحلیلی 57
5-2- فرضیه های پژوهش 58
6-2- تعریف مفهومی متغیرها . 59
7-2- تعریف عملیاتی متغیرها . 73
فصل سوم : روش شناسی
1-3- مقدمه 77
2-3- روش تحقیق 77
3-3- جامعه آماری. 77
4-3- تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری. 78
5-3- ابزار جمع آوری اطلاعات 78
6-3- واحد تحلیل و روش تجزیه و تحلیل داده ها. 79
7-3- اعتبار و روایی. 79
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
1-4- مقدمه . 86
2-4- آمار توصیفی 87
1-2-4- آمار توصیفی مربوط به اساتید 88
2-2-4- آمار توصیفی مربوط به دانشجویان. 92
3-4- آمار استنباطی 98
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
1-5- مقدمه 114
2-5- خلاصه، بحث و نتیجه گیری. 114
3-5- مشکلات، دشواری ها و محدودیت های پژوهش 118
4-5- پیشنهادهای پژوهش 118
فهرست منابع 120
ضمائم 124




فهرست جداول
جداول صفحه


(1-1) چکیده تحقیقات خارجی مرتبط با موضوع و نتایج حاصل از آنها . 26
(2-2) چکیده تحقیقات داخلی مرتبط با موضوع و نتایج حاصل از آنها . 31
(1-3) جدول جامعه آماری . 78
(2-3) جدول نتایج تحلیل پایایی گویه ها با روش آلفای کرونباخ . 80
(3-3) جدول نتایج تحلیل دوم پایایی گویه ها با روش آلفای کرونباخ پس از حذف گویه
های کم اعتبار. . 82
(4-3) جدول روش شناسی . 84
(1-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به گروه های مورد بررسی. . 87
(2-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به جنسیت اساتید. . 88
(3-4) جدول شاخصهای توصیفی مربوط به سن اساتید . 89
(4-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات اساتید . 90
(5-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به رشته تحصیلی اساتید. . 91
(6-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به جنسیت دانشجویان . 92
(7-4) جدول شاخصهای توصیفی مربوط به سن دانشجویان . 93
(8-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به سطح تحصیلات دانشجویان. . 94
(9-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به رشته تحصیلی دانشجویان . 95
(10-4) جدول توزیع فراوانی مربوط نظر اساتید در مورد میزان مطلوبیت کارکرد سریالها . 96
(11-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به نظر دانشجویان در مورد میزان مطلوبیت کارکرد
سریالها . 96
(12-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به نظر اساتید در مورد کارکرد سریالها در افزایش
مخاطب. . 97
(13-4) جدول توزیع فراوانی مربوط به نظر دانشجویان در مورد کارکرد سریالها در
افزایش مخاطب. . 97
(14-4) جدول خی دو مربوط به بررسی نظر اساتید در مورد میزان مطلوبیت کارکرد سریالها . 99
(15-4) جدول آزمون فریدمن برای مقایسه مطلوبیت کارکرد سریالها از دیدگاه اساتید . 100
(16-4) جدول خی دو مربوط به بررسی نظر دانشجویان در مورد میزان مطلوبیت کارکرد سریالها . 102
(17-4) جدول آزمون فریدمن برای مقایسه مطلوبیت کارکرد سریالها از دیدگاه دانشجویان 103
(18-4) جدول خی دو مربوط به بررسی نظر اساتید در مورد کارکرد سریالها در افزایش
اعتماد مخاطب. .. 105
(19-4) جدول خی دو مربوط به بررسی نظردانشجویان در مورد کارکرد سریالها در افزایش
اعتماد مخاطب .. 106
(20-4) جدول بررسی معناداری مدل برای تحلیل رگرسیون (تاثیر عوامل غیر رسانه ای بر
اعتماد مخاطب از دیدگاه اساتید). . 107
(21-4) جدول ضرایب بتای عوامل غیررسانه ای (دیدگاه اساتید). 107
(22-4) جدول بررسی معناداری مدل برای تحلیل رگرسیون (تاثیر عوامل غیر رسانه ای بر
اعتماد مخاطب از دیدگاه دانشجویان). 108
(23-4) جدول ضرایب بتای عوامل غیررسانه ای (دیدگاه دانشجویان) 108
(24-4) جدول بررسی معناداری مدل برای تحلیل رگرسیون (تاثیر عوامل رسانه ای بر
اعتماد مخاطب از دیدگاه اساتید). .. 109
(25-4) جدول ضرایب بتای عوامل رسانه ای (دیدگاه اساتید) 110
(26-4) جدول بررسی معناداری مدل برای تحلیل رگرسیون (تاثیر عوامل رسانه ای بر

1-4-2- سوالات فرعی8
1-5-پیشینه تحقیق.9
1-6-روش تحقیق11
1-6-1-روش سنجش روایی ابزار.15
1-6-2-روش سنجش پایایی ابزار15
1-6-3-محاسبه پایایی بازآزمون16
1-6-4-پایایی بین دو کُدگذار.17
1-6-5- اعتبار (روایی) مصاحبه.18
انتخاب موضوع.18
طراحی. 19
مصاحبه. 19
نسخه­برداری. 19
تحلیل19
تائید.20
گزارشگری20
1-6-6-مراحل تجزیه و تحلیل داده­ ها با بهره گرفتن از روش تحلیل مضمون20
آشنایی با داده­ ها 21
ایجاد کدهای اولیه. 21
جستجوی مضامین22
بازبینی مضامین23
تعریف و نام­گذاری مضمون­­ها 23
تهیه گزارش 23
فصل دوم: چارچوب مفهومی24
2-1-مقدمه25
2-2-دین25
2-3-رسانه.29
2-4-رابطه دین و رسانه.32
2-5-قالب گفتگوهای رسانه­ای41
2-5-1-توانایی­های مجری.46
2-5-2-ویژگی­های ظاهری46
2-5-3-صدا46
2-5-4-حرکات و اداها47
2-5-5-میزان اطلاعات.47
2-5-6-اعتماد به نفس.48
2-5-7-توجه به زمان­بندی48
2-5-8-نوآوری در اجرا48
2-6-تناسب قالب و محتوا54
2-7-مخاطبین و دسته­بندی آن­ها در نظریه­ های ارتباطات56
2-7-1-دیدگاه رسانه محور. 56
2-7-2-دیدگاه مخاطب محور57
فصل سوم: یافته­ های تحقیق62
3-1-یافته­ های توصیفی63
3-2-یافته­ های تحلیلی(تحلیل مضمون).83
فصل چهارم: نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادها99
پیشنهادها104
منابع.106
 
 
 
فهرست جداول                           
جدول1.17
جدول2.18
جدول3.63
جدول4.85
جدول5 .87
جدول6.89
جدول7.91
جدول8 94
جدول9.96
شکل1101
 
 
 
فصل اول:کلیات
 
  

بیان مساله
در گذشته تا سال­ها تنها وسیله ارتباط مراجع دینی با مردم،‌ منبر بود. ارتباط کلامی روحانیت با مردم،‌ تنها وسیله و بهترین وسیله­ای بود که می­توانست بر مخاطبان تاثیر عمیقی بگذارد و جای هیچ­گونه جایگزینی را باقی نمی­گذاشت. با ورود تکنولوژی ارتباطی و اطلاع­رسانی از دروازه­های غرب، این­گونه نهادهای وابسته به مذهب، تعریف واضحی نسبت به ورود این نشانه­ های تمدن غربی و ابزار و ادوات نوینی که می­توانست در تبلیغ مورد استفاده قرار بگیرد نداشتند و یا رویکرد غالب آن­ها سلبی بود که پس زدن شیوه ­های نوین را در برداشت. در نتیجه طی سالیان، مذهبیون فاصله خود را از این گونه ابزار حفظ کرد. در این دوره(ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی)، بیشتر رسانه­های سنتی در خدمت تبلیغ دین بودند، از این رو، به رغم پخش برنامه­هایی با موضوع دینی در رادیو و تلویزیون، در کل یک رویکرد سکولار بر رادیو و تلویزیون ملی ایران حاکم بود.
پس از انقلاب اسلامی، با توجه به استقرار حکومت دینی و قرار گرفتن امکانات و ابزاری چون تلویزیون در اختیار حاکمیت دینی جامعه، این روند گونه­ای دیگر به خود گرفت. افراد دین­داری که تا این زمان، در نظام­های ارتباطی سنتی پرچم­دار بودند و همواره از رسانه­های نوین که در اختیار حکومت بوده، محروم بوده ­اند، با شکل­ گیری انقلاب اسلامی به ظرفیت گسترده و با اهمیتی از تکنولو­ی نوین دسترسی یافتند که این امر مستلزم بایدها و نبایدهایی در این زمینه بود. بهره­ گیری درست و شایسته از رسانه تلویزیون، در انتقال معارف دینی می­توانست و می ­تواند اهمیت این رسانه را در ایجاد جامعه­ای متناسب با اهداف و آرمان­های انقلاب و انقلابیون هرچه روشن­تر از پیش سازد. در واقع یکی از ثمرات انقلاب اسلامی ایران که بر اساس مبانی دینی شکل گرفت و تکامل یافت توجه ویژه به معارف دین مبین اسلام است. در نظام جمهوری اسلامی نیز تلویزیون به عنوان مهم­ترین و اثرگذارترین رسانه عمومی محسوب می­گردد و طبیعتا تمامی دلسوزان و علاقمندان ایران اسلامی، به منظور تبیین مباحث ایدئولوژیک، انتظارات ویژه­ای از این رسانه دارند.
پس از پیروزی انقلاب، رویکرد سکولار جای خود را به رویکرد محتوا محور یا معنامحور داد. «این رویکرد برای رسانه­ها جنبه ابزاری قائل است؛ ولی به عنوان یک متغیر وابسته، نه یک متغیر مستقل. در این رویکرد، دین به عنوان مهم­ترین نهاد معنابخش در زندگی انسان مطرح می­شود. اگر دین،‌کارکرد اصلی­اش معنابخشی به زندگی باشد و این معنابخشی با هر ابزاری انجام شود، در آن صورت می­توانیم خانواده دینی، آموزش و پرورش دینی و رسانه­هایی با رویکرد دینی داشته باشیم».[1]  پس از شکل­ گیری انقلاب، با این دیدگاه که «رادیو و تلویزیون به عنوان ابزار، فی حد ذاته، از نظر اسلام، مشروع است و می­توان در تبلیغ دین از آن­ها استفاده کرد»[2]؛ رادیو و تلویزیون (در قالب صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران) در خدمت منافع انقلاب اسلامی قرار گرفت و زمینه برای حضور دین و رسانه­های نوین در ایران فراهم شد.
تجربه برنامه ­های دینی در تلویزیون پس از انقلاب اسلامی، بیشتر شبیه­سازی رسانه سنتی منبر و پخش سخنرانی­های مذهبی بوده است. هر چند توجه به آموزه­های مربوط به دین و استفاده از اصطلاحات دینی در بیشتر برنامه ­های سیما دیده می­شود؛ اما برنامه ­های دینی با موضوع و عنوان دینی بیشتر الگوبرداری از رسانه­های سنتی بوده است. در سال­های اخیر شکل دیگری تحت عنوان گفتگوی مذهبی و در عرصه برنامه­سازی دینی شکل گرفته است. این نوع از برنامه با طرح موضوعات گوناگون از جمله مباحث اعتقادی، کلامی، فلسفی، عرفانی، اخلاقی، فقهی و . توانسته توجه بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کند.
برنامه ­های گفتگویی مذهبی با توجه به تعداد مجری و میهمان یا میهمانان برنامه، نقشی که مجری در این برنامه ایفا می­ کند(هدایت­کننده، چالش­برانگیز یا صرفا اعلام­کننده سرفصل­های گفتگو)؛ قالب­ها و فرم­های متفاوتی به خود می­گیرد. در این پژوهش، برنامه­هایی با یک مجری و یک میهمان به عنوان قالب گفتگوی دو نفره، دومجری و یک میهمان به عنوان قالب میزگرد و یک مجری و دو میهمان تحت عنوان قالب بحث، مورد تامل قرار می­گیرند. برنامه «سمت خدا» از شبکه اول سیما برای قالب گفتگوی دو نفره، برنامه «به سوی ظهور» از شبکه دوم سیما برای قالب میزگرد و برنامه «فصل نو»از شبکه قرآن ومعارف سیما برای قالب بحث در نظر گرفته شده ­اند.
عوامل متعدی در رابطه با برنامه ­های گفتگوی مذهبی مطرح می­شود. از جمله این عناصر می­توان به مجری و نقشی که در برنامه ایفا می­ کند، دکور و چینش برنامه، چگونگی چینش محل نشستن مجری و میهمان یا میهمانان برنامه، اشاره کرد. میزان تاثیری که هر یک از این مقوله­ها بر میزان تماشایا عدم تماشا در مخاطبین دارد، حائز اهمیت است. اهمیت این مساله برای ارتباط­گران و تولیدکنندگان رسانه­ای، به منظور توانایی برای برنامه ­ریزی­های دقیق­تر بر اساس دسترسی به آن­چه در مخاطبان و افراد هدف آنان شکل می­گیرد، دوچندان می­شود. در حقیقت برنامه­هایی با موضوعات دینی که خود پیچیدگی­های فراوانی دارد، هنگامی که از رسانه­ای چون تلویزیون که تقریبا رسانه­ای یکسویه است و با مخاطبانی ناهمگن و دور از دسترس با شرایط فرهنگی و اجتماعی متفاوت، پخش می­شود، دچار پیچیدگی­های صدچندان می­شود. هر چند که هر برنامه­ای برای مخاطبان در حوزه­ای محدودتر و مشخص­تر از آن­چه گفته شد تولید می­شود؛ اما همین مخاطبان مفروض و شاید دسته­بندی شده، تکثر و گونه­گونی بسیار دارد. تلاش برای فهم عمیق آن­چه مخاطبان از این گونه برنامه­ها دریافت می­ کنند و شناخت عواملی که چه در برنامه پخش شده و چه در بافت فرهنگی و اجتماعی زیست مخاطب بر این دریافت اثرگذار است، گام موثری در اصلاح برخی رویکردهای مدیریتی در تولید این برنامه­ها به شمار می­آید.
از آن­جا که گفتگوهای تلویزیونی، مجری­محور هستند یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار بر این درک و دریافت و در واقع خوانش مجری­های برنامه ­های فوق هستند. در این برنامه­ها این مجری است که موضوع برنامه را معرفی می­ کند و سوالات مربوط به موضوع را از میهمان برنامه می­پرسد. در حقیقت، وی رابط بین بیننده و میهمان است. اوست که می ­تواند رابطه­ای درست و مناسب بین این دو برقرار کند و یا موجب بر هم زدن رابطه فوق شود. وظیفه جمع­بندی و نتیجه­گیری از سخنان میهمان بر عهده اوست و اگر او نتواند از عهده این مسئولیت به خوبی برآید، ممکن است بیننده از ادامه تماشا به دلیل تخصصی بودن صحبت­های میهمان و غیرقابل فهم بودن بحث، منصرف شود. ادبیات و نوع اداها و حرکات مجری نیز بر نحوه دریافت بیننده موثر است. این­که مخاطبین با درجات متفاوتی از دین­داری از این زبان بدن و نحوه گفتار مجری چه برداشتی دارند، در این فرایند دارای اهمیت است.
عدم وجود منابع مکتوب راجع به چگونگی اجرا در برنامه ­های دینی به خصوص گفتگوهای دینی و فقدان شیوه­نامه­ای برای مجریان این برنامه­ها، آسیب­شناسی رفتار کلامی و غیرکلامی مجریان را ضروری می­سازد چرا که هر مجری بر اساس ذوق و سلیقه شخصی به انجام حرکات و اداها . سخنانی دست می­زند که گاه برداشت­های منفی و نامناسب در ذهن مخاطب شکل گرفته و در مواردی به دل­زدگی مخاطب از تماشای برنامه منجر می­گردد.
تعداد مجری و میهمان یا میهمانان از دیگر عوامل موثر بر خوانش مخاطبان از این برنامه­هاست. برنامه­ای در قالب گفتگوی دونفره مخاطبان خاص خود را دارد و دریافت بیننده این برنامه با برنامه­ای در قالب بحث؛ با یک مجری و دو میهمان می ­تواند بسیار متفاوت باشد. علت تماشای هر نوع از این سه قالب از سوی مخاطبین، دلایل متفاوتی خواهد بود. علاوه بر این فضایی که بر هر یک از این قالب­ها حاکم است با دیگری تفاوت دارد. چالش و هیجانی که در قالب بحث، جریان دارد در دو قالب دیگر دیده نمی­ شود و شکل­ گیری تخصصی مباحث به مراتب در قالب گفتگوی دونفره،