۲-۱-۸ تکامل تکنولوژی محصول

تکنولوژی می‏تواند در قالب محصولات، تولید، خدمات یا بازاریابی باشد. در دو قرن گذشته، نوآوری محصول اثرات چشمگیری بر جهان داشته و روش زندگی و کار مردم را تغییر داده است. تکنولوژی‏هایی که به محصولات تبدیل شدند در رشد اقتصادی و کامیابی مردم نقش داشتند و کیفیت زندگی بسیاری از مردم جهان را ارتقاء دادند.

نوآوری در تولید نیرو (در اواخر قرن هجدهم) محصولاتی همچون کشتی بخار و لوکوموتیوهای بخاری را به ارمغان آورد. نوآوری در امواج رادیویی و تولید و انتقال برق (در قرن نوزدهم) در محصولات ارتباطی از قیل رادیو، تلفن و تلگراف کاربردهایی پیدا کرد. قرن بیستم نقطه عطفی در ارائه محصولات جدید بود.

سیستم‏های تهویه، خودرو و هواپیما در ابتدای این قرن ساخته شد و روش و کیفیت زندگی را تغییر داد. عصر الکترونیک و ظهور کامپیوترها (در اواسط قرن بیستم) پایگاه دانش بشری را به شدت افزایش داد. بسیاری از محصولات جدید (از قبیل تلویزیون، رادیو، ترانزیستور، موتور، جت، ماشین کپی و کامپیوترهای بزرگ) در این دوره ساخته شدند (خلیل، ۱۳۸۳).

۲-۱-۹ تکنولوژی و اقتصاد ملی

کشورهای صنعتی و توسعه‏یافته از تکنولوژی به شکلی مناسب و در جهت خلق ثروت استفاده می‏ کنند. کشورهای کمتر توسعه‏یافته نیز در دانش فنی لازم برای خلق ثروت ضعف‏هایی دارند.

تکنولوژی به خودی خود عامل خلق ثروت نیست، بلکه استفاده مؤثر و مناسب از تکنولوژی است که باعث خلق ثروت می‏ شود. فقط هنگامی که از تکنولوژی در راه افزایش ارزش منابع و عرضه محصولات و خدمات مورد نیاز بازار استفاده شود، ثروت افزایش می‏یابد.

دو مثال بارز، موفقیت‏های ژاپن و آلمان در بازارهای جهانی و توانمندی اقتصادی آن ها است. گرچه آمریکا هنوز دارای بیشترین مزیت در زمینه تکنولوژی است، ولی ژاپن و آلمان نیز در سال‏های اخیر مدیریت بهتری بر منابع و سیستم‏های خود اعمال کرده ‏اند و از این رو، به مزیت اقتصادی قابل توجهی دست یافته‏اند. توجه ‌به این نکته بسیار مهم است که مدیریت صحیح تکنولوژی همه سطوح تکنولوژی (از تکنولوژی سنتی تا تکنولوژی پیشرفته) را شامل می‏ شود (خلیل، ۱۳۸۳).

۲-۱-۱۰ تکنولوژی و خلاقیت

تکنولوژی، نشانه خلاقیت انسان است. مدیریت تکنولوژی مستلزم تلاش مستمر در راه خلق تکنولوژی، عرضه محصولات و خدمات جدید و بازاریابی موفق آن ها است. این امر نیازمند خلاقیت بسیار، وجود سیستمی برای توسعه و به کارگیری این خلاقیت و سرمایه‏گذاری در تحقیق و توسعه است.تحقیق و توسعه، فعالیتی پرهزینه است. سرمایه‏گذاری پرخطری که نمی‏توان آن را نادیده گرفت و ارزش آن را اندک شمرد.

۳-۱-۱۱ تکنولوژی و نیروی انسانی

یکی از اصول کلی که قبل از هر گونه تلاش برای به کارگیری تکنولوژی جدید بایستی مدنظر قرار گیرد، شناخت کامل وضعیت موجود می‏ باشد. قبل از هر گونه تصمیم‏ گیری حصول اطمینان مدیران از کارایی و بازدهی عملیات جاری به منظور جلوگیری از بروز خطا و همچنین انتقال مسالمت‏آمیز و آرام و حرکت به سوی فرایند جدید الزامی است.

برنامه‏ ریزی برای به کارگیری تکنولوژی جدید بایستی کامل و بلندمدت باشد تا بتواند معرف یک تکنولوژی جدید باشد، علاوه بر عملی نمودن آن باید به کارکنان، نیازها و مسائل مربوط به آن ها نیز عنایت کافی مبذول نماید.

نکات کلیدی این فرایند عبارتند از:

1. 1. شناخت اهداف گروه؛

1. 1. ارزیابی و تشخیص توانایی واقعی برای تغییرات؛

1. 1. ارزیابی ظرفیت و منابع نسبت به تغییرات؛

1. 1. تشخیص و تجزیه و تحلیل مقاومت نسبت به تغییرات؛

1. تشخیص و ارزیابی اولویت‏ها نسبت به تغییرات؛

بعد از تجزیه و تحلیل تغییرات مرحله بعدی برنامه‏ ریزی متناسب با آن می‏ باشد که شامل:

۱-شناخت بخش‏ها، قسمت‏ها و افرادی که در این تغییرات نقش دارند؛

۲-شناخت حدود و تغییرات؛

۳-ایجاد برنامه تغییرات که شامل روش‏های ارتباطات، زمان‏سنجی، میزان درگیری افراد و مسئولیت مورد بحث می‏ باشد؛

در بسیاری از مواقع یکی از ره‏آوردهای تکنولوژی جدید لزوم به کارگیری نیروی کار جدید مدیریتی است.

در سال ۱۹۸۵ والتین بین استراتژی‏های سنتی نیروی انسانی، کار، کنترل و تعهدات مدیریتی مقایسه‏ای به عمل آورد. برای اجرای موفقیت ‏آمیز یک تکنولوژی جدید تعهد و التزام مدیریت نسبت به نیروی کار امری الزامی و اجتناب‏ناپذیر است. اخیراًً شرکت‏هایی که بسیار موفق هم می‏ باشند از طریق هماهنگی کارگران و تکنولوژی سیستم‏های اجتماعی- فنی در روش‏های سازمانی و مدیریتی انقلاب به وجود آورده‏اند (خلیل، ۱۳۸۳).

۲-۱-۱۲ عناصر اصلی تکنولوژی

بررسی قراردادهای انتقال تکنولوژی و آنچه که به منظور انتقال تکنولوژی صورت می‏پذیرد و انتظاراتی که به نظر می ‏آید، بیان چهار عنصر اصلی تکنولوژی یا عناوین ذیل جامعیت بیشتر و کامل‏تری را ارائه می‏ نماید:

۱) سخت‏افزار: همان امکانات معمول می‏ باشد که در برگیرنده مجموعه‏ هایی از وسایل، ابزارها، ماشین‏آلات، تجهیزات تأسیسات و تسهیلات فیزیکی است.

۲) اطلاعات‏افزار: آن وجهی از تکنولوژی است که ماهیت اطلاعاتی دارد و از آن به عنوان تکنولوژی ثبت شده در اسناد یاد می‏ شود. این مجموعه اطلاعات همه فرآیندها، نظریات، تکنیک‏ها، روش‏ها، فراگردها و مجموعه های نرم‏افزاری مرتبط با مراحل مختلف شکل‏گیری تکنولوژی از جمله مهندسی و ساخت، مونتاژ، نصب، راه‏اندازی، نگهداری و تعمیر را در بر می‏ گیرد.

۳) انسان‏افزار: بخش دیگر تکنولوژی که در انسان‏ها تجلی یافته به انسان‏افزار موسوم است.

۴) سازمان‏افزار: چهارچوب مورد نیاز برای فعالیت‏های تولید در سازمانی که تکنولوژی در آن جای گرفته است را افزار ارگانی یا سازمان‏افزار می‏نامند. سازمان‏افزار در برگیرنده مجموعه نظام‏های سازماندهی، مدیریت، شبکه‏سازی و بازاریابی مرتبط با انتقال، جذب، بهره‏برداری و توسعه تکنولوژی است (دیرمینا، ۱۳۸۲).

سخت افزار

انسان افزار

تکنولوژی

سازمان افزار

اطلاعات افزار

نمودار (۲-۱) عناصر تشکیل دهنده تکنولوژی

۲-۱-۱۳ روند تغییر تکنولوژی در انقلاب صنعتی

بعضی از مورخین، انقلاب صنعتی را شامل سه تغییر اساسی ساختاری می‏ دانند که هر کدام از یک دوره مشخص تولید منتج شده‏اند.

۱-دوره قدرت مهندسی: این دوره از اواخر قرن هجدهم شروع شد. یعنی زمانی که نیروی ماشین جایگزین انرژی انسان گردید.

۲-دوره مکانیزاسیون: این دوره از اواخر قرن نوزدهم آغاز گردید. زمانی که نیروی برق در مکانیزه کردن عملیات به کار گرفته شد.

۳-دوره اتوماسیون: دوره اتوماسیون حدود سال ۱۹۵۰ شروع شد و به طور عمده بر اساس توسعه تکنولوژی اطلاعات و حافظه کامپیوتر قرار داشت.

از این دوره اتوماسیون بیشترین تغییر را در ارزش‏های اجتماعی و اقتصادی کارخانه ها و سازمان‏های خدماتی ایجاد نموده است.

۲-۱-۱۴ زمینه تاریخی انتقال تکنولوژی در خاورمیانه