۳-۳-گونه مورد مطالعه
قلمه برزی­کاکتوس ( Borzicactus aurantiacus ) از باغ گیاه شناسی ارم شیراز و گلخانه موجود در دانشکده دامپزشکی شیراز تهیه شد. نمونه سند گیاه مورد مطالعه به شماره ۲۵۰۵۵ در هرباریوم دانشگاه شیراز نگهداری می­ شود.
۳-۴- شرح کلی آزمایش
قلمه برزی­کاکتوس (Borzicactus aurantiacus) در اواسط مهر ماه ۱۳۹۲ برش داده شد و به مدت یک ماه در هوای آزاد برای خشک شدن قسمت بریده شده گذاشته شد و در تاریخ ۷/۸/۱۳۹۲ در محیط­کشت­های مخلوط شده در گلدان شماره ۸ (قطر دهانه گلدان ۸ سانت بود) کشت گردید. طرح درقالب ۹ محیط­کشت مختلف و در شرایط یکسان از دما، آب و نور اجرا شد. بعد از گذشت ۸ ماه که گیاه به رشد مناسب رسید و برای انجام آزمایشات آماده شدند و به طور جداگانه برای انجام تحقیقات جمع آوری شد. برای هر آزمایش سه تکرار به صورت کاملا تصادفی اجرا شد.

۳-۵- دمای محیط آزمایش
دمای آزمایش حداقل و حداکثر گلخانه در طول دوره رشد به ترتیب۳± ۳۲ و ۳±۳۸ درجه سانتی ­گراد در نوسان بود. این دمایی است که کاکتوس در محل طبیعی زندگی با آن روبرو می­ شود.
۳-۶- نور محیط آزمایش
کاکتوس­ها در مناطق گرم و پر نور رشد می­ کنند و به نور زیادی احتیاج دارند. زیرا در محیط­های کم نور معمولا رشد علفی دارند و منظره ظاهری آنها از حالت کاکتوس بودن خارج می­ شود. به همین علت کاکتوس­های مورد مطالعه درجایی از گلخانه گذاشته شدند که بیشترین مقدار نور خورشید به آنها می­رسید.
۳-۷- آزمایش های تاثیر بستر کشت بر رشد اندام زمینی واندام هوایی برزی کاکتوس
جدا سازی اندام های هوایی و زمینی در تشتک آب صورت گرفت و برای اندازه گیری وزن خشک اندام هوایی و زیر زمینی آماده گردید.
اندازه گیری مقدار آب نسبیRWC (Relative Water Content) :
برای اندازه گیری محتوی آب نسبی گیاه یا RWC، ابتدا وزن تازه قطعات کاکتوس در ۹ بستر کشت با ۳ تکرار اندازه گیری شد. سپس این قطعات در آب و در تاریکی مطلق به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۴ درجه سانتیگراد برای تعیین وزن اشباع قرار داده شدند. سپس با قرار دادن نمونه­ها در آون به مدت ۴۸ ساعت در دمای ۶۰ درجه سانتیگراد وزن خشک آنها اندازه گیری گردید. آن گاه از طریق فرمول زیر درصد RWC محاسبه گردید:
RWC% : (وزن تازه –وزن خشک ) / (وزن اشباع –وزن خشک )×۱۰۰
۳-۸-آزمایش های اثر بسترکشت بر مقدار کلروفیل وکاروتنوئید برزی کاکتوس
۳-۸-۱-مواد و محلول های مورد نیاز
در این آزمایش ها از اندام هوایی و استون ۸۰ درصد استفاده گردید .
۳-۸-۲-اندازه گیری کلروفیل و کاروتنوئید
برای اندازه ­گیری کلروفیل و کاروتنوئید قطعاتی از محل یکسان از اندام هوایی جدا شد و ۲۰۰ میلی گرم از بافت توزین گردید و در هاون چینی قرار داده شدند. پس از افزودن مقداری استون ۸۰ درصد، قطعات کاملاً ساییده شدند و حجم آن ها با استون ۸۰ درصد به ۲۵ میلی لیتر رسانده شد. محلول های حاصل با سرعت ۴۸۰۰ دور در دقیقه به مدت ۲۰ دقیقه سانتریفیوژ گردیدند. از محلول فوقانی برای اندازه گیری کلروفیل و کاروتنوئید استفاده گردید . بدین منظور جذب محلول توسط دستگاه اسپکتروفتومتر شیمادزو مدل UV-160A که با استون ۸۰ درصد تنظیم شده بود، در طول موج های ۶۴۵ و ۶۶۳ برای کلروفیل و در طول موج­های ۴۱۲ ، ۴۳۱، ۴۶۰ و ۴۸۰ نانومتر برای کاروتنوئید اندازه گیری گردید و از فرمول­های زیر برای محاسبه مقدار کلروفیل و کاروتنوئید برگ استفاده شد . در این فرمول ها V حجم نهایی محلول بر حسب میلی لیتر و F.W. وزن تر بافت بر حسب میلی گرم می­باشد (Arnon, 1959). برای هر تیمار سه تکرار در نظر گرفته شد.

۳-۹-آزمایشهای اثر بستر کشت بر مقدار آنتوسیانین
۳-۹-۱-مواد و محلولهای مورد نیاز
متانول و اسید هیدروکلریدریک (HCL)
۳-۹-۲-روش آزمایش
۱/۰ گرم از بافت تازه اندام هوایی در لوله آزمایش قرار داده شد. درون لوله آزمایش به نسبت ۹۹ به ۱ به ترتیب متانول و اسید هیدروکلریدریک به میزان ۱۰ میلی لیتر ریخته شد. لوله های آزمایش در جای تاریک و به مدت یک شب نگهداری شدند. سپس جذب آنها در طول موج ۵۵۰ نانومتراندازه گیری شد (Wanger, 1979 ).
۳-۱۰- آزمایش های اثر بستر کشت بر مقدار اسیدآمینه پرولین در اندام هوایی برزی کاکتوس
جهت استخراج و اندازه گیری پرولین از روش Bates استفاده گردید (Bates, 1973).
۳-۱۰-۱-مواد و محلول های مورد نیاز
درا ین آزمایش از نین هیدرین (Ninhydrin)، اسید استیک، اسید فسفریک ۶ مولار، اسید سولفوسالیسیلیک ۳% ، اسید آمینه پرولین و تولوئن استفاده گردید.
۳-۱۰-۲- تهیه محلول نین هیدرین
به ۲۵/۱ گرم نین هیدرین ۳۰ میلی لیتر اسید استیک و ۲۰ میلی لیتر اسید فسفریک ۶ مولار اضافه گردید و پس از حل شدن کامل ، محلول حاصل در یخچال نگهداری شد.
۳-۱۰-۳- روش آزمایش
ابتدا ۲۰۰ میلی گرم از بخش هوایی توزین گردید. سپس ۱۰ میلی لیتر اسید سولفوسالیسیلیک ۳ درصد به هر یک اضافه گردید. پس از ۴۸ ساعت ۲ میلی لیتر از هر یک از محلول های فوق را در یک لوله آزمایش ریخته و به هر یک ۲ میلی لیتر معرف نین هیدرین (Ninhydrin) و ۲ میلی لیتر اسید استیک اضافه گردید . محتوی لوله­های آزمایش بمدت یک ساعت در حمام آب گرم ۷۸ درجه سانتی گراد حرارت داده شدند. پس از یک ساعت لوله­ها از آب گرم خارج و در یک ظرف محتوی یخ قرار داده شدند . پس از سرد شدن، درهر لوله آزمایش ۴ میلی لیتر تولوئن ریخته، آنگاه بوسیله (vortex) بمدت ۲۰ ثانیه مواد درون لوله هم زده شدند. در نهایت در هر لوله آزمایش دو فاز تشکیل گردید که از فاز فوقانی که حاوی کمپلکس قرمز رنگ است جهت اندازه گیری پرولین استفاده شد. میزان جذب نور در طول موج ۵۲۰ نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفوتومتر شیمادزو مدل UV-160A اندازه گیری گردید. از محلول پرولین با غلظت های صفر ،‌ ۴۰‌، ۸۰، ۱۲۰، ۱۶۰،‌ ۲۰۰ و ۲۴۰ میکرو مولار جهت رسم منحنی استاندارد و از لوله آزمایش با غلظت صفر پرولین بعنوان شاهد (blank) برای تنظیم دستگاه استفاده گردید.
۳-۱۱- بررسی اثر بستر کشت بر مقدار قندهای محلول در اندام هوایی برزی کاکتوس
قندهای محلول مطابق روش نلسون( Nelson, 1944) استخراج و اندازه گیری گردیدند.
۳-۱۱-۱- مواد و محلول­های مورد نیاز
در این آزمایش ها از محلول اتانول ۷۰ درصد، آب مقطر، کلروفرم، معرف مس قلیائی (Alkaline copper reagent) و محلول آرسنومولیبدات (Arsenomolybdate) استفاده گردید.
۳-۱۱-۲- تهیه معرف مس قلیایی
۵/۱۲ گرم کربنات سدیم  و ۵/۱۲ گرم سدیم پتاسیم تارتارات و ۱۰ گرم کربنات هیدروژن سدیم (NaHCO3) و ۱۰ گرم سولفات سدیم  را در ۵۰۰ میلی لیتر آب مقطر حل کرده و سپس به ترکیب حاصل ۳ گرم سولفات مس (CuSO4) که در ۲۰ میلی لیتر آب مقطر حل شده بود اضافه گردید . در نهایت یک قطره اسید سولفوریک به کل ترکیب حاصل افزوده گردید. محلول نهایی به رنگ آبی است.
۳-۱۱-۳- تهیه محلول آرسنومولیبدات
۵/۱۲ گرم آمونیوم مولیبدات  را در ۲۲۵ میلی لیتر آب مقطر حل کرده و به محلول حاصل ۱۰ میلی لیتر اسید سولفوریک اضافه گردید. آنگاه ۵/۱ گرم آرسنات سدیم  که در ۵/۱۲ میلی لیتر آب مقطر حل شده بود به محلول فوق اضافه گردید .لازم است که محلول در تاریکی و دمای ۳۷ درجه سانتی گراد نگاهداری شود که رنگ آن بعد از ۲۴ الی ۴۸ ساعت زرد می­ شود که بعد از این مدت قابل استفاده است.
۳-۱۱-۴- روش آزمایش
۲۰۰ میلی گرم بافت گیاهانی­که کشت شده بودند را در لوله های آزمایش ریخته و ۱۰ میلی لیتر اسید سولفوسالیسیلیک ۳ درصد به آنها اضافه گردید. پس از ۴۸ ساعت به ۱/۰ میلی لیتر ازمحلول موجود در لوله های آزمایش، ۹/۰ میلی لیتر آب مقطر و یک میلی لیتر محلو ل مس قلیایی اضافه گردید و به مدت ۲۰ دقیقه در حمام آب گرم ۷۸ درجه سانتی گراد حرارت داده شدند . پس از سرد شدن یک میلی لیتر محلول آرسنومولیبدات و هفت میلی لیتر آب مقطر به هر لوله افزوده شد و توسط دستگاه همزن (vortex) بهم زده شدند.
جذب نور توسط اسپکترو فتومتر مدل UV-160A در طول موج ۵۲۰ نانومتر اندازه گیری گردید و با کمک منحنی استاندارد میزان قندهای محلول مشخص گردیدند . برای تهیه منحنی استاندارد از غلظت های صفر، ۲۰ ، ۴۰، ۴۰، ۸۰ و ۱۰۰ میکروگرم گلوکز در میلی لیتر استفاده شد.بدین صورت که یک گرم گلوکز در ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر حل گردید و سپس یک میلی لیتر از این محلول به ۹۹ میلی لیتر آب مقطر اضافه شد . تا محلول ۱۰۰ میکرو گرم گلوکز در میلی لیتر حاصل گردید. سپس به ۷ لوله آزمایش به ترتیب صفر، ۲/۰،‌ ۴/۰، ۶/۰، ۸/۰ و یک میلی لیتر از محلول فوق اضافه گردید و حجم هر یک با آب مقطر به یک میلی لیتر رسانده شد و به هر لوله آزمایش یک میلی لیتر معرف سولفات مس قلیایی اضافه گردید.سپس مراحل مختلف مانند آنچه در بالا آمده است انجام پذیرفت. از لوله آزمایش فاقد گلوکز جهت تنظیم دستگاه استفاده گردید. در این آزمایش برای هر تیمار سه تکرار در نظر گرفته شد .
۳-۱۲- آزمایش اثر بستر کشت بر میزان ترکیبات فنلی کل (Total phenolics)

Nebenzahl et al 2003

ادراکات مصرف کنندگان درباره ی ویژگی های محصولات ساخته شده در یک کشور مشخص؛ عواطف نسبت به کشور و ادراکات بوجود آمده درباره ی جامعه پسندی محصولات ساخته شده در یک کشور.

Papadopoulos et al 2003

تصاویر محصول- کشور (PCIs)، تصاویر مرتبط با یک مکان هستند که خریداران یا فروشندگان ممکن است آنها را به یک محصول مرتبط سازند.

تعاریف مربوط به تصاویر محصولات متعلق به یک کشور

Nagashima 1970

«تصویر» یعنی ایده، پیشینه ی عاطفی و معنی ضمنی مرتبط با یک مفهوم. بنابراین تصویر Made in … یک تصویر، اعتبار و یا کلیشه است که بازرگانان و مصرف کنندگان به محصولات یک کشور مشخص نسبت می دهند.

Han 1989

ادراکات کلی مصرف کنندگان از کیفیت محصولات ساخته شده در یک کشور مشخص.

Roth & Romeo 1992

تصویر کشور، ادراک کلی مصرف کنندگان از محصولات یک کشور مشخص که بر مبنای ادراکات قبلی شان از تولید آن کشور و قوتها و ضعفهای بازاریابی، شکل می دهند.

Bilkey 1993

باور خریداران راجع به کیفیت نسبی کالاها و خدمات تولید شده در کشورهای مختلف.

Strutton et al 2005

تصویر Made in … شامل تصاویر ذهنی، اعتبار و کلیشه های مرتبط با کالاهای نشأت گرفته از هر کشور مورد نظر.

این بدان دلیل است که تصویر از یک کشور نه تنها ارزیابی از محصولات آن کشور را تحت تأثیر قرار می دهد بلکه ممکن است بر مباحث دیگری همچون سرمایه گذاریها، دیدن کردنها و روابط با یک کشور نیز تأثیر داشته باشد (Heslop et al 2004).
گروه سوم
این گروه منحصراً بر روی تصویر محصولات متعلق به یک کشور تمرکز می کنند و قدمت آن به زمان ناگاشیما^[۱۱۳] (۱۹۷۰) بر می گردد. اگر چه موضوع تصویر را واژه ی کشور مشخص می کند اما در تعریف ناگاشیما به محصولات متعلق به یک کشور مشخص اشاره شده است. به عبارتی دیگر در این حوزه از تعاریف تصویر محصول، بیشتر از تصویر کشور مد نظر قرار گرفته است.
سازه ای مناسب برای مطالعه ی اثرات COO
محققان از مفاهیم و سازه های متعددی برای مطالعه ی اثرات COO استفاده کرده اند. برخی ها این اثرات را در چارچوب ”ادراکات^[۱۱۴] مصرف کننده“ بررسی کرده اند (Allred et al 1999، Han 1989، Nebenzahl et al 2003) و برخی دیگر از ”کلیشه ها^[۱۱۵] “ (Hooley et al 1988 ، Strutton et al 2005 ، Verlegh & Steenkamp 1999 ) ، ”طرحواره ها^[۱۱۶] “ (Askegaard & Ger 1998 ) و یا ”باورها^[۱۱۷] “ ( Kotler et al 1993، Martin & Eroglu 1993) برای بررسی اثرات COO استفاده نموده اند (Roth & Diamantopoulos 2008). علی رغم اینکه اصطلاحات گفته شده، هر یک به نوعی بیانگر بخشی از ابعاد COO می باشد اما هیچکدام از آنها برای پوشش تمام ابعاد COO کافی نیستند.
در یک سو ادراکات وجود دارند. ادراک فرآیندی است که در آن مصرف کننده، محرکهای درونی و بیرونی را انتخاب، سازماندهی و تفسیر می کند (Solomon et al 2006). بنابراین ادراک اگر چه می تواند اهمیت و نقش COO را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد اما نمی تواند عکس العمل مصرف کنندگان را به تفاسیر یاد شده نشان دهد (Brijs 2006).
در دیگر سو کلیشه و طرحواره وجود دارد. کلیشه ها، باورهای انباشته شده ای درباره ی ویژگیهای یک گروه از افرادند. همچنین فیسک و لینویل^[۱۱۸] (۱۹۸۰) طرحواره ها را ساختارهای شناختی نشأت گرفته از دانش گذشته می دانند که از تجربه با برخی موارد خاص جوهر گرفته اند. بنابراین، ادبیات روانشناسی اجتماعی، کلیشه ها و طرح واره ها را نیز متعلق به بعد شناختی نگرشها می داند.
همانطور که از مطالب گفته شده نیز استنباط می شود، نمی توان برای مطالعه ی اثرات COO، به مفاهیمی بسنده کرد که تنها بعد شناختی موضوع را نشان می دهند. زیرا در کنار شناخت و باورهای مصرف کننده، عواطف و احساسات نیز دارای سهمی برابر و گاه سنگین تر بوده و در نتیجه در برخی موارد عکس العمل های قویتری را در پی دارند. بنابراین در ادبیات COO، تنها مفهومی که از محدودیتهای گفته شده برخوردار نیست، تئوری نگرش است (Heslop & Papadopoulos 1993، Laroche et al 2005، Parameswaran & Pisharodi 1994). همانطور که قبلاً نیز گفته شد، نگرش تمایل فرا گرفته شده ای است به منظور پاسخگویی به یک روش سازگار مطلوب یا نامطلوب در ارتباط با یک موضوع مشخص (Fishbein and Ajzen 1975). از این رو ، مفهوم نگرش، علاوه بر جنبه های شناختی، جنبه های احساسی و رفتاری را نیز شامل بوده و توان شرح ارزیابی های مطلوب یا نامطلوب از یک کشور را دارد. یعنی شرح باورها و احساسات مصرف کنندگان نسبت به COO، چگونگی تبدیل شدن این باورها و احساسات به کردارها و تعامل مفهوم اثرات COO با مفاهیمی همچون نژاد گرایی^[۱۱۹] مصرف کننده (Shimp & Sharma 1987)، کینه جویی مصرف کننده (Klein et al 1998) و یا جهان شهری^[۱۲۰] بودن مصرف کننده (Yoon et al 1995).
مفهومی کردن COO در چارچوب تئوری نگرش
همانطور که در بخش قبل نیز دیدیم، تئوری نگرش یک چارچوب کامل و جامع را برای توسعه ی تئوریک اثرات COO، فراهم می آورد. بنابراین برای توسعه ی تئوریک و مفهومی COO از دیدگاه تئوری نگرش استفاده می کنیم. بدین منظور، ابتدا باید دید که چگونه و از کجا این رویکرد نشأت گرفته و بسط یافته است.
در ادبیات COO، ” کشور محل ساخت “ از یک دیدگاه نظری اطلاعاتی سرچشمه می گیرد (Brijs 2006). یکی از مفروضات اصلی این دیدگاه این است که، یک محصول می تواند به عنوان مجموعه ای از نشانه های اطلاعاتی (Informational Cues) مد نظر قرار بگیرد. در واقع محققان بین نشانه های درونی محصول (مانند سلیقه، طرح، کیفیت، مواد اولیه و…) و نشانه های بیرونی آن مانند قیمت، برند، ضمانت نامه و کشور محل ساخت، تمایز قائل می شوند. همچنین این نشانه های بیرونی، توسط اصطلاح ”Image Variable“ نیز نشان داده شده است که تعریف آن بدین گونه است «برخی جنبه های محصول که از ویژگیهای فیزیکی مجزا هستند اما در عین حال با محصول شناخته می شوند.» (Erickson et al 1984). پاپادوپولس^[۱۲۱] با بیان این واقعیت که این تصاویر، توسط برچسب ”Made In “ که خود، شامل اطلاعاتی درباره ی کشور مورد نظر و محصولات متعلق به آن است، فعال می شوند، آنها را به عنوان تصاویر محصول- کشور (PCI) نام می برد.
حال به ساختار زیربنایی این تصاویر محصول- کشور از لحاظ روانی می پردازیم. این تصاویر می توانند به روش های مختلفی تعریف شوند. یکی از رویکردهای بررسی این تصاویر ساختار سه جزئی نگرش فیش بین^[۱۲۲] است. هسلوپ^[۱۲۳] و پاپادوپولس (۱۹۹۳) روی اینکه یک PCI می تواند به عنوان یک چنین مفهومی شبیه به نگرش مورد بررسی قرار بگیرد، توافق دارند. بنابراین یک PCI می تواند به عنوان نگرش یک فرد به یک کشور، افراد و محصولاتش تلقی شود. اکثر روانشناسان نگرشی، این ساختار سه جزئی نگرشها را پذیرفته اند (Derbaix & Vanden 1998 ، Heslop & Papadopoulos 1993، Laroche et al 2005، Parameswaran & Pisharodi 1994).
ایشر و فاندرپلیگت^[۱۲۴] (۱۹۸۸) درباره ی مفهومی کردن سازه ی نگرش چنین بیان می کنند که نگرشها ۱) با موضوعات و پدیده های قابل توصیف سر و کار دارند، ۲) آنها به عنوان ارزیابی هایی از این موضوعات و پدیده ها هستند و ۳) راهنماهایی هستند که یک فرد باید چگونه نسبت به این موضوعات و پدیده ها عمل کند. روزنبرگ و هاولند^[۱۲۵] (۱۹۶۰) این سه جزء از نگرشها را تحت عناوین ”شناخت“ (درستی یا نادرستی یک چیز)، ”عاطفه“ (احساسات، قضاوتها و عواطف) و ”رفتار“ یا ”کردار“ (نیات و تصمیم هایی به منظور عمل کردن) بیان می کنند. سالومون و دیگران (۱۹۹۹) معتقدند که اجزای اصلی نگرشها باید به عنوان اجزای مرتبط با هم دیده شوند. در واقع به نظر آنها نگرش مصرف کنندگان نسبت به یک محصول نمی تواند تنها با دانستن باورهای وی در مورد محصول مشخص شود.
در مطالعه ی معروف هسلوپ و پاپادوپولس (۱۹۹۳) نیز که درباره ی ۸ کشور انجام شده، این رویکرد سه جزئی به عنوان مبنای کار در نظر گرفته شده است. در این مطالعه بعد شناختی با باورهای فرد درباره ی میزان توسعه ی صنعتی و پیشرفت فناوری کشور منبع، مرتبط است. همچنین بعد عاطفی، ارزیابی های مصاحبه شوندگان را در مورد نقش کشور مبدأ در سیاستهای جهانی، سلائق، قابلیت اعتماد و خوشایندی افراد آن کشور را مورد جستجو قرار می دهد. در پایان، جزء رفتاری نیز با سطح تمایل افراد به تعامل با کشورهای منبع مورد مطالعه، مرتبط است.
حال با توجه به این دیدگاه که یک PCI، به عنوان یک نگرش نسبت به کشور، افراد و محصولات آن کشور تلقی می شود، به بررسی بیشتر اجزای نگرش یا تصویر محصول- کشور (PCI) می پردازیم. این واقعیت در شکل زیر به نمایش گذاشته شده است:
جزء شناختی
محرک؛ مانند برچسب Made in
جزء عاطفی

(۱۹۹۹)

نوآوری

نوآوری شاخص اصلی کارآفرینان است و با عملکرد شرکت رابطه مستقیم دارد.

لیبرمن ومونتگمری^[۳۷]
(۱۹۸۸)

پیش فعالی

کارآفرینان از استراتژی اولین وارد شونده برای کسب مزیت استفاده می کنند.

استیونسون و جارلی^[۳۸]
(۱۹۹۰)

پیش فعالی

کارآفرینی فرایند پیگیری فرصت ها بدون در نظرگرفتن منابع است.

لامپکین و دس^[۳۹]
(۲۰۰۱)

پیش فعالی و تهاجم رقابتی

پیش فعالی یک دیدگاه جستجوی فرصت است و درجایی است که کارآفرینان به طور تهاجمی با محیط خود در تعامل هستند.

منبع: (صفری و همکاران، ۱۳۸۶، ص ۷۸)
۲-۱-۱۱- تمایل کارآفرینانه از دیدگاه دیس و لومپکین
بنگاه هایی که می خواهند در کارآفرینی بنگاهی درگیر شوند، بایستی به جهت گیری کارآفرینی پایبند باشند. جهت گیری کارآفرینی به فعالیت های راهبردپردازی که برای شناسایی و آغاز سرمایه گذاری مخاطره ای در سطح بنگاه صورت می گیرد، اشاره دارد. جهت گیری کارآفرینی یک چارچوب ذهنی و دیدگاهی درباره کارآفرینی ارائه می دهد که در فرایندهای پایدار و فرهنگ بنگاه منعکس می شوند.
مینتزبرگ (۱۹۷۳) اسلوب های بنگاه های سه گانه: برنامه ریزی، انطباقی، کارآفرینی را ارائه کرده است. بر اساس دیدگاه مینتزبرگ، اسلوب کارآفرینی به معنی تلاش و جستجوی فعال برای فرصت جدید و جهش های چشم گیر در مواجه با عدم اطمینان ها است.
فریدریکسون (۱۹۸۶) ابعادی شامل: جامعیت گرایی، پیشگامی، عقلانیت، خطرپذیری، شهامت و صراحت فکری را به عنوان ابعاد کارآفرینی بنگاهی ارائه کرده است.
میلر (۱۹۸۳) معتقد است که بنگاه کارآفرین در خلاقیت بازار- محصول، خطرپذیری برای سرمایه گذاری ها و خلاقیت های پیشگامی درگیر می شود. دیس و لومپکین (۲۰۰۳) دو مفهوم رقابت تهاجمی و استقلال عمل را به مفاهیم نظریه پردازان پیشین به عنوان ابعاد جهت گیری کارآفرینی برای بنگاه ها افزودند و دیدگاه دیگران را کامل کردند (جدول ۲).
جدول۳-۲: ابعاد تمایل کارآفرینانه از دیدگاه دیس و لومپکین

ابعاد

تعاریف

استقلال عمل

فعالیت های مستقل افراد یا تیم ها برای ایجاد و انجام یک کسب و کار یا عملیاتی سازی یک چشم انداز به صورت کامل

نوآوری

تمایل به ارائه ایده های جدید و نو بر اساس آزمایش گرایی و فرایندهای خلاق برای توسعه خدمات و محصولات جدید و حتی فرآیندهای جدید

پیشگامی یا پیش فعالی

یک دیدگاه پیش نگر است که رهبر بازار، برای شناسایی و بهره برداری از فرصت ها بر اساس تقاضای آینده، مورد استفاده قرار می دهد.

1. 1. آزادی درونی

1. 1. تساهل و مدارای نسبی

1. 1. -محوریت بایدها و نبایدهای فطری بر اساس آموزه‌های دین

دین‌شناختی

تفوق دین برعقل

دین روش کامل زندگی

۴-۳-۲- بررسی اوقات فراغت بر اساس مبانی و اصول عملی استنباط شده از مکتب اسلام
۴-۳-۲-۱- تبیین تأثیر مبانی جهان‌شناختی «وجود زندگی جاوید پس از مرگ و حیات اخروی» و اصل عملی (لزوم باورمندی به وجود زندگی پس از مرگ) برآمده از آن بر شاخص اوقات فراغت
بر اساس این مبنا و اصل معنای واژۀ فراغت در دین بیانگر این است که افق اندیشۀ یک مسلمان در مقایسه با مکاتب مادی، نسبت به وقت و عمر، بازتر و جامع تر است چراکه از دیدگاه اسلام، عمر و فرصت حیات، نعمتی است که انسان مؤمن همواره برای رسیدن به کمال از آن استفاده می‌کند (کاویانی، ۱۳۹۱، ص ۷۵). از طرفی نیز بر اساس جهان‌بینی اسلام این دنیا مقدمۀ حیات ابدی است؛ و زندگی این جهانی زمینۀ سازندگی سراسر سعادت و یا شقاوت جهان آخرت است؛ بنابراین انسان موّحد نه تنها اوقات فراغت خود را صرفاً برای کسب لذائذ و خواسته‌های نفسانی و مادی صرف نمی‌کند بلکه چون این جهان را گذرگاه رسیدن به سعادت ابدی می‌داند و در واقع به حیات دنیا به عنوان مقدمۀ حیات آخرت و زندگی جاودانه می‌نگرد براین اساس از لحظه‌لحظۀ عمرش بیش‌ترین استفاده و بهره وری را در جهت رشد و کمال همه‌جانبۀ خود می کند؛ و از آنجایی که انسان موّحد عمر و فرصت حیات را یک نعمت الهی می‌داند، لذا در همۀ لحظات عمر، اعمال و رفتار خود را در مسیر قرب الهی قرار می‌دهد، یعنی کار، استراحت، عبادت، تفریح و … همه و همه برای خداوند و در مسیر کمال است: «انَّ صَلاتی وَ نُسُکی و مَحیایَ و مَماتی لله ربِّ العالمین» (سورۀ انعام، آیۀ ۱۶۲). بر این اساس است که مفهوم اوقات فراغت در مکتب الهی اسلام با مکاتب مادی متفاوت است. انسان مسلمان نمی‌تواند اوقات فراغتی به مفهوم مادی آن داشته باشد چرا که او تلاش می‌کند که در هر فرصتی که پیش می‌آید، آن را برای تجدید قوا و آمادگی روحی و جسمی جهت آماده‌تر شدن و توانمندی بیشتر در جهت عبادت و خدمت خالصانه به خلق خدا استفاده نماید، همان‌گونه که در دعای کمیل (قمی، ۱۳۹۰، ص۱۱۵) گفته شده است: (قَوِّ علی خِدمَتِکَ جَوارِحی) (کوهستانی و امنیان، ۱۳۸۳،ص ۶۷).

۴-۳-۲-۲- تبیین تأثیر مبنای انسان‌شناختی «تقدم فرد بر جامعه» بر شاخص اوقات فراغت
بر اساس مبنای انسان‌شناختی فوق انسان مسلمان می‌داند علاوه بر توجه به خواسته‌های خود باید به صلاح جامعه نیز بیندیشد؛ به عبارت دیگر فرد مسلمان اوقات فراغتی را برنمی‌گزیند که به موجب آن فسادی روی دهد که اثر آن علاوه بر این که خودش را نیز درگیر کند دامن‌گیر جامعه نیز شود. در واقع فرد مسلمان به نوعی با خواسته‌ها و تمایلات فردی خویش مقابله می‌کند تا بر خواسته‌های نفسانی خود در زمینۀ اوقات فراغتی که از چارچوب‌های دین خارج استغلبه کردهو مطابق دین خویش عمل نماید. بر این اساس فرد مسلمان از برخی از خواسته‌های خود در نحوۀ گذران اوقات فراغتمی‌گذرد و در واقع باخود فرمانی و عاملیتی که دارد به کنترل و تنظیمخواسته‌های نفسانی خود می‌پردازد تا در ایجاد جامعه‌ای سالم نقش‌آفرینی کند چراکه معتقد است جامعۀ سالم در نهایت به کمال فردی تک‌تک افراد جامعه منجر خواهد شد. بر این اساس است که به دلیل گذشتن از برخیخواسته‌های خود در زمینۀ نحوۀ گذران اوقات فراغتش، خویش را ملامت نمی‌کند و آزرده‌خاطرنمی‌شود چرا که این عمل را مطابق و در راستای کمال خویش می‌داند. بدین ترتیب فرد مسلمان انواعی از اوقات فراغتی را بر می‌گزیند که نه تنها خود او را متوجه ضرر نکند بلکه جامعه نیز از این آسیب به دور باشد.
۴-۳-۲-۲-۱- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبانی انسان‌شناختی بر شاخص اوقات فراغت
الف- محوریت فطرت و تعادل در ارضای تمایلات
فراغت همراه با پاک‌دامنی، از دعاهای همیشگی اولیای خداست. از سوی دیگر فراغتی که استفاده صحیح از آن نشود، بسیار نامطلوب است؛ زیرا معمولاً بیکاری و فراغت، زمینه‌ای برای بروز تمایلات شیطانی خواهد شد. بر اساس این اصل انسان مسلمان انواعی از اوقات فراغتی را برمی‌گزیند که در آن علاوه بر ارضای بُعد مادی به بعد معنوی وجودش نیز توجه شود که این خود منجر به توجه به تمامی ابعاد وجود انسان شده و در نهایت به ارضای متعادل امیال می‌ انجامد. بدین ترتیب است که مفهوم لذت در اسلام و مکاتب مادی نیز بسیار متفاوت است. در اسلام لذت‌ها رابطۀ مستقیمی با نیات انسان دارند. انسان مسلمان حتی اوقات فراغتش را بر اساس نیت قرب به خداوند انتخاب می‌کند بنابراین فعالیت‌هایی را برمی‌گزیند که مطابق با توصیه‌های دین باشد که هماهنگ با فطرت انسانی است. بر این اساس اوج لذت مسلمان در رسیدن به رضای الهی است حتی در اوقاتی که برای فراغت خود برمی‌گزیند.
ب- تکلیف مداری
بر اساس این اصل، فرد مسلمان به گزینش انواعی از اوقات فراغتی مبادرت می‌ورزد که در حیطه و چهارچوب‌های دین قرار داشته باشد و انتخابی با این نحو را جزء تکالیفی می‌داند که به عهدۀ یک مسلمان است. از طرفی نیز با انجام این تکلیف اطمینان خاطر می‌یابد که حقوق دیگران را نیز رعایت کرده و حقی را از کسی ضایع ننموده است.
۴-۳-۲-۳- تبیین تأثیر اصول عملی برآمده از مبانی ارزش‌شناختی بر شاخص اوقات فراغت
الف- محوریت آزادی درونی
بر اساس این اصل همۀ فعالیت‌های انسان در طول روز باید به گونه‌ای باشد که به آزادی معنوی انسان منجر شده و آن را اعتلا بخشد. بعضی گمان می‌کنند به هنگام فراغت و استفاده کردن از آن و لذت بردن، یعنی اینکه از هر قید و بندی، حتی محدودیت‌های اخلاقی و دینی هم خود را رها سازند و در مقابل نیز انتظار دارند کسی در امور آن‌ها مداخله نکند و آزادی آن‌ها را برای لذت‌های مخرب آن‌ها تحدید نکند. این در صورتی است که در اسلام آزادی برای اعمال اراده در حیطه‌های مختلف زندگی باهدف رسیدن و رشد آزادی معنوی است نه اینکه با داشتن آزادی بتوانیم هر گونه اوقات فراغتی را که دوست می‌داریم و از حیطۀ دین خارج است انتخاب نماییم؛بنابراین در اسلام اوقات فراغت نیز می‌تواند فرصتی در جهت رشد و کمال انسان باشد. بر این اساس اوقات فراغت به عنوان زیرمجموعه‌ای از زمان، یک سرمایه ارزشمند و گنج نهان است به شرط آنکه توانایی استخراج و بهره‌گیری از آن را داشته باشیم.
ب- تساهل و مدارای نسبی
بر اساس اصل فرد می‌تواند از میان اوقات فراغتی که حلال می‌باشند با اعمال سلیقۀ خود انواعی را برگزیند اما زمانی که فرد انواعی از گذران اوقات فراغتی را برمی‌گزیند که در چهارچوب دین قرار ندارد و باعث آسیب به خود و جامعه می‌شودنمی‌توان مدارا کرد و حتی بر اساس آموزه‌های اسلام نباید مدارا کرد بلکه وظیفه و تکلیف الهی ایجاب می‌کند تا فرد یا گروه مورد نظر را ارشاد کرد تا از مسیر ضلالت خارج شوند. بر اساس این اصل است که امر واجبی چون امر به معروف و نهی از منکردر رابطه با مسئله‌ای چون نحوۀگذران اوقات فراغت نیز معنی می‌یابد که در واقع نشان‌دهندۀ احساس تکلیفی است که مسلمین نسبت به یکدیگر دارند.
ج- محوریت بایدها و نبایدهای فطری بر اساس آموزه های دین
بر این اساس ملاک فرد مسلمان برای انتخاب اوقات فراغت صرفاً احساسش نسبت به فعالیت‌های مختلف نیست به این معنی که اگر فعالیتی را لذت‌بخش دانست آن را انتخاب کند حتی اگر با بایدها و نبایدهای دین مطابقت نداشت؛ به عبارت دیگر فرد مسلمان باید احساسات خود را نسبت به انواع مختلف گذران اوقات فراغت‌ ملاک‌ها و توصیه‌های دین هماهنگ نماید و اگر این قبیل احساسات و علاقه‌مندی‌ها در چهارچوب دین قرار نمی‌گیرد آن‌ها را انتخاب نکند. چراکه اعتقاد بر این است که دین مطابق فطرت انسان‌هاست و هر آنچه باعث خاموشی و خمودگی فطرت شود در خارج از چهارچوب‌های دینی قرار می‌گیرد.
۴-۳-۲-۴- تبیین تأثیر مبنای دین‌شناختی «تفوق دین بر عقل» و اصل عملی (دین روش کامل زندگی) برآمده از آن بر شاخص اوقات فراغت
در برخی از نگرش‌ها دین صلاحیت تصمیم‌گیری و اعمال نظر و توصیه را در بسیاری از مسائل زندگی ندارد؛ اما فرد مسلمان با اعتقاد بر این‌ که دین شامل کامل‌ترین روش زندگی است توصیه‌های آن را در مورد همۀ مسائل زندگی و حتی در چگونگی گذران اوقات فراغت می‌پذیرد و تلاش می‌کند خود را به توصیه‌های دین مقید کند چرا که می‌داند دین از کلی‌ترین مسائل زندگی گرفته تا جزئی‌ترین آن‌ها را تحت پوشش قرار داده و دارای جامعیت هست؛ بنابراین نحوۀ گذران اوقات فراغت خویش را با دین و روش‌های توصیه‌شده در آن مطابقت می‌د‌هد.
۴-۳-۲-۵- ویژگی‌های اوقات فراغت د سبک زندگی اسلامی

• گزینش اوقات فراغتی که منجر به ارضای امیال به صورت متعادل می‌باشد.

• گزینش اوقات فراغت در چهارچوب بایدها و نبایدها (آموزه‌ها و احکام) دین.

• انتخاب انواعی از اوقات فراغتی که حلال باشد به عنوان یکی از تکالیف فرد.

• داشتن مدارای نسبی در گزینش اوقات فراغتی که در چهارچوب دین انتخاب شده است و عدم مدارا و تساهل افراد و نهادهای دینی و اجتماعی در مقابل انواعی از اوقات فراغتی که خارج از چهارچوب دین قرار دارد و نشان دادن مدارای نسبی

• در نظر گرفتن تقدم کمال فرد بر جامعه در زمینۀ انتخاب انواع گذران اوقات فراغت.

۴-۳-۲-۶- مصادیق نحوۀ گذران اوقات فراغت در اسلام
در معانی الاخبار (به نقل جوادی آملی، ۱۳۹۱، ص۲۰۰) آمده است رسول خدا «صلی الله علیه و آله»می‌فرماید: خردمند اوقات روزانه‌اش را به چهار بخش قسمت می‌کند:…بخشی از آن را برای بهره‌جویی از حلال قرار می‌دهد و این بخش قسمت‌های دیگر را تقویت می‌کندو مایۀ آرامش و آسایش قلب می‌شود.
در جامع الصغیر (همان) نیز آمده است که رسول خدا «صلی الله علیه و آله» می‌فرماید: به سرگرمی و بازی بپردازید، زیرا دوست ندارم سختگیری و خشونت در دینتان مشاهده شود. علاوه بر این، امیرالمؤمنین «علیه السلام» در تفسیر آیۀ «لا تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنیا»: (سورۀ قصص، آیۀ ۷۷) می‌فرماید: سلامتی، توانایی، فراغت، جوانی، نشاط، بی‌نیازی و ثروت خود را فراموش نکن و با بهره‌گیری (سالم) از آن‌ها در پی آخرت باش. همچنین در تحف العقول (صص ۲۰۱-۲۰۲) آمده است امام صادق «علیه السلام»می‌فرماید: برای خویش از لذایذ حلال دنیا بهره‌ای در نظر بگیریدتا حدی که به بی‌مبالاتی (دوری از مروت) و اسراف نرسد و بدین وسیله به کارهای دینی بپردازید، زیرا روایت شده است: کسی که دنیایش را برای دینش رها کند از ما نیست. علاوه بر این برخی از مطادیق تفریحات سالم در اسلام عبارتند از:
- اسب دوانی و تیراندازی: در جامع الصغیر آمده است که پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند:محبوب‌ترین سرگرمی نزد خدا اسب دوانی و تیراندازی است. همچنین در الکافی نیز آمده است که ایشان فرمودند: سرگرمی مؤمن در تأدیب اسب و تیراندازی و بهره وری با همسر است (همان، ص ۲۰۳).
- شنا و ریسندگی: الجامع الصغیر آمده است که رسول خدا فرمود: بهترین سرگرمی مرد مؤمن شنا و بهترین سرگرمی زن ریسندگی است (همان، ص ۲۰۴).

جدول ‏۴-۴ توزیع فراوانی میزان تحصیلات ۵۱
جدول ‏۴-۵ توصیف متغیر پیجیدگی ۵۲
جدول ‏۴-۶ توصیف متغیر رسمیت ۵۳
جدول ‏۴-۷ توصیف متغیر نمرکز ۵۴
جدول ‏۴-۸ توصیف متغیر خلاقیت مدیران ۵۵
جدول ۴-۹ نتایج آزمون کولموگروف – اسمیرنوف برای بررسی نرمال بودن توزیع نمرات ۵۷

جدول ‏۴-۱۰ آزمون همبستگی اسپیرمن برای رابطه بین پیچیدگی با خلاقیت مدیران ۵۷
جدول۴-۱۱ آزمون همبستگی پیرسون برای رابطه بین رسمیت با خلاقیت مدیران ۵۸
جدول ‏۴-۱۲ آزمون همبستگی پیرسون برای تمرکز و خلاقیت مدیران ۵۹
فهرست نمودارها:
نمودار ‏۱-۱ مدل مفهومی تحقیق(کرامتی و جهانی،۱۳۸۸) ۸
نمودار ‏۴-۱ توزیع فراوانی تفکیک بر حسب جنسیت ۴۹
نمودار ۴-۲ توزیع فراوانی تفکیک سنی ۵۰
نمودار ‏۴-۳ توزیع فراوانی سابقه استخدام ۵۱
نمودار ‏۴-۴ توزیع فراوانی تحصیلات ۵۲
نمودار ‏۴-۵ر هیستوگرام متغیر پیچیدگی ۵۳
نمودار ‏۴-۶ نمودار هیستوگرام متغیر رسمیت ۵۴
نمودار۴-۷ هیستوگرام متغیر تمرکز ۵۵
نمودار ‏۴-۸نمودار هیستوگرام متغیر خلاقیت مدیران ۵۶
چکیده:
در این تحقیق به بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و خلاقیت مدیران در بیمه ایران در شهرستان تهران پرداخته شد. در این تحقیق از شاخصهای(پیچیدگی، رسمیت و تمرکز) به عنوان شاخصهای نشان دهنده ساختار سازمانی استفاده شد. روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق کلیه مدیران بیمه ایران در شهرستان تهران می‌باشند. که از پرسشنامه استاندارد رندسیپ که حاوی ۵۰ سوال بود جهت اندازه گیری متغیر خلاقیت و از پرسشنامه استاندارد رابینز به نقل از مقیمی که حاوی ۱۴ سوال بود جهت اندازه گیری ساختار سازمانی استفاده گردید. جهت آزمون فرضیه ها نیز به دلیل نرمال نبودن متغیر وابسته از آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین پیچیدگی و خلاقیت مدیران رابطه معنی داری وجود ندارد ولی بین رسمیت و خلاقیت مدیران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد و بین تمرکز و خلاقیت مدیران رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.
واژگان کلیدی: خلاقیت مدیران، رسمیت ، تمرکز، پیچیدگی، ساختار سازمانی
فصل اول: کلیات تحقیق
فصل اول
کلیات تحقیق
۱-۱ مقدمه
همه سازمانها برای بقا نیازمند اندیشه‌های نو و نظرات بدیع و تازه اند. افکار و نظرات جدید همچون روحی در کالبد سازمان دمیده می شود و آن را از نیستی و فنا نجات می دهد . برای آنکه بتوان در دنیای متلاطم و متغیر به حیات ادامه داد ، باید به خلاقیت روی آورد و ضمن شناخت تغییرات و تحولات محیط برای رویارویی با آنها پاسخ های بدیع و تازه تدارک دید و همراه تاثیرپذیری از این تحولات بر آنها تأثیر نهاد و بدانها شکل دلخواه داد(الوانی، ۱۳۸۳).
امروزه مفاهیم ذهنی بشر مملو از طرح های تکامل یافته ای است که مدت ها پیشدر قالب های خام و ابتدایی، در ذهن بسیاری از افراد اندیشمند و خلاق جوانه زده و بتدریج توسط انسان های متوالی تکامل یافته است. خلاقیت به عنوان نیاز عالیه بشری در تمام زندگی او مطرح بوده و عبارت است از تحولات دامنه دار و جهشی در فکر و اندیشه انسان، به طوری که حایز یک توانایی در ترکیب عوامل قبلی در طرح جدید می‌شود(فیشانی،۱۳۷۷). پدیده خلاقیت و نوآوری مثل انسان از خصیصه های انسانی، در آحاد نوع بشر یافت می شود و این انگیزش‌ها و شرایط محیطی و فردی است که عامل خلاقیت را آشکار می کند. خلاقیت به عنوان یک حالت روانی و ذهنی که در قلمرو علم روان شناسی است، آشکار می شود و از آن جا که عمده کار و فعالیت انسان در سازمان ها انجام می شود، عامل ایجاد و پرورش خلاقیت در محدوده علم و هنر مدیریت قرار می گیرد و مدیران می توانند پیدایش خلاقیت را در سازمان ها با ایجاد زمینه ها وبستر مناسب همچون ساختار سازمانی مناسب، تسریع یا با ایجاد فضای نامناسب آن را خنثی کنند(فیشانی، ۱۳۷۷). عوامل متعددی در درون یک سازمان بر توان خلاقیت افراد تأثیر می گذارند. یکی از مهم ترین عوامل، تسهیل و تقویت توان خلاقیت در سازمان، ساختار مناسب و تشکیلات مناسب با اهداف مورد نظر است(صمدآقایی، ۱۳۷۸).
خلاقیت در درون یک سازمان در خلاء به وجود نمی آید، بلکه ساختار سازمانی به عنوان یک بستر، زمینه را برای پیدایش خلاقیت آماده می کند. ساختار سازمان نمایانگر روابط واحدهای آن و نشان دهنده انعطاف پذیری آن است. سازمان‌هایی که دارای ساختار غیرمنعطف باشند، برای ایجاد همکاری و وحدت در دوران بحران دچار آشفتگی می شوند. در حالی که سازمان‌هایی که امکان برقرار کردن رابطه، بویژه رابطه غیررسمی و انعطاف پذیر را در ساختار خود پیشبینی می کنند، عوامل مثبت و مؤثری را برای ترغیب و رشد خلاقیت و نوآوری در سازمان خود به وجود می آورند(صمدآقایی،۱۳۷۸).
در این فصل کلیات تحقیق تدوین و ارائه شده است. در فصل حاضر ابتدا، مساله اصلی تحقیق بیان شده است. سپس فرضیات تحقیق مطرح و مطالبی در خصوص روش و قلمرو تحقیق ارائه شده است. همچنین در خصوص نحوه آزمون فرضیات توضیحاتی به صورت کلی داده شده است.
۲-۱ بیان مسئله
سـازمـان هـا بـرای بقاء و تداوم نقش مثبت و سازنده خود نیازمند افکار، اندیشه ها، نظرات تـازه و نـو هـستند تا با دریافت دیدگاه های نو مبتنی بر تحقیقات میدانی و اندیشه ها و تـئوری هـا بـتـوانـنـد پـویـایـی خـود را تـضـمـیـن کـنـنـد وگـرنـه رو بـه زوال و نابودی هستند. مقاومت سازمان‌ها در قبال تغییرات و تحولات جهانی و منطقه ای موجب حذف آنها شده و حتی قادر به حفظ وضع موجود نیز نخواهند بود.
وجود ساختار یکی از ویژگی‌های اصلی هر سازمان است که بر اساس آن فعالیت ها، متفاوت از یکدیگر تفکیک شده و بین وظایف هماهنگی ایجاد می گردد، همچنین با وجود ساختار، روند تفویض اختیار، مسئولیت، کنترل مقررات و استاندارها بین فعالیت ها و ومجریان آنها مشخص می‌شود. در تعریف دیگر، ساختار سازمانی عبارت است از الگوی ارتباطات میان بخش ها و اجزا یک سازمان. به عبارت دیگر سازمان ها به طور آگاهانه بخش ها و واحدهایی را به عنوان پاره سیستم در سیستم اصلی به وجود می آورند و میان این پاره سیستم، الگوی ارتباط و تعامل مشخص را حاکم می کنند. این تمایز درونی، بین بخش ها و الگوهای ارتباطات بیان آنها را ساختار سازمانی می نامند (مجیدی و همکاران،۱۳۹۰).
نظریهپردازان مختلف دوازده متغییر اساسی را که مورد قبول همه آنها است برای تعریف ابعاد ساختاری به کار بردهاند این ابعاد عبارتند از:
۱- اجزا اداری ۲- استقلال ۳- تمرکز ۴- پیچیدگی ۵- تفویض اختیار ۷- رسمیت ۸- ترکیب ۹- حرفهگرایی ۱۰- حیطه کنترل ۱۱- تخصصگرایی ۱۲- استاندارد کردن. بنابراین جهت سنجش و تعیین ساختار سازمان ابعاد متفاوتی را میتوان در نظر داشت که تحقیق حاضر با تاکید بر سه بعد پیچیدگی^[۱]، رسمیت^[۲] و تمرکز^[۳]که مهمتر از بقیه هستند به سنجش ساختار سازمانها پرداخته است.
یکی از عناصر مهم ساختار سازمانی پیچیدگی می باشد پیچیدگی به میزان تفکیکی که درون سازمان وجود دارد دلالت میکند. از دیگر عناصر عمده که در این تحقیق نیز بدان اشاره گردیده رسمیت در سازمانها می باشد. رسمیت به میزان استاندارد بودن مشاغل درون سازمان اشاره دارد. مهمترین فنون رسمیت عبارتند از فرایند گزینش، الزامات نقش،رویه ها و خطیمشیها، آموزش و شعائری که کارکنان برای اثبات وفاداری و تعهد خود نسبت به سازمان از آنها تبعیت می‌کنند. از دیگر عناصر ساختار سازمانی می توان به تمرکز در سازمان اشاره کرد. تمرکز به میزان تراکم اختیار رسمی که برای اتخاذ تصمیم در فرد، واحد یا سطح سازمانی متمرکز میشود و به کارکنان حداقل اجازه مشارکت در تصمیمات را میدهد اشاره میکند.
ساختار سازمانی بر عوامل متعددی تاثیر گذار می باشد یکی از این عوامل خلاقیت مدیران شرکت‌ها می باشد.
خلاقیت بکارگیری توانایی‌های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است. هر سازمانی می تواند با اصلاح ساختار خود و افزایش خلاقیت نیروی انسانی خود باعث بالارفتن عملکرد و بهره وری شود و در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده خویش گام بردارد. خلاقیت می تواند یک منبع قدرتمند رقابتی و مزیتی در کار باشد. خلاقیت عامل رشد و بالندگی سازمان، ارتقای بهره وری، افزایش کیفیت تولیدات و خدمات و موففیت در رقابت، افزایش انگیزش کارکنان و رضایت شغلی آنها، کاهش هزینه ها، تنوع تولیدات و خدمات و کاهش بورکراسی اداری شود(اسمی، جهانی،۱۳۸۸). مطالعات متعدد نشان از این داشت که تمرکز، پیچیدگی، رسمیت از عوامل موثر بر خلاقیت مدیران می باشد. هر چه استانداردسازی امور بیشتر باشد به همان نسبت از توان خلاقیت افراد کاسته میشود. با توجه به اینکه عدم انعطاف از محدودیتهای خلاقیت است رسمیت تولید ایده را محدود میکند( اسلمی و تدین، ۱۳۸۷) به طور کلی با افزایش قوانی و مقررات، دستورالعمل ها و آیین نامه ها موجود در سازمان، خلاقیت فردی و سازمانی کاهش می یابد و برعکس(امیدی وهمکاران،۱۳۸۶) از طرفی برخی محققان بر این باورند که بالا بودن تمرکز سازمانی باعث افزایش خلاقیت مدیران می شود بدیهی است که هرچه در شرکت متمرکز تر باشند یعنی سلسله مراتب دستوردهی ازبالا به پایین حاکم باشد و تصمیمات فقط توسط یک نفر اتخاذ گردد میزان خلاقیت مدیران نیز بالاتر می رود زیرا می تواند با آزادی عمل بیشتری تصمیم گیری بکنند. از طرفی نیز بالا بودن پیچیدگی می تواند باعث کاهش خلاقیت مدیران باشد با توجه به مطالب ارائه شده در این تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که آیا ساختار سازمانی بر خلاقیت مدیران بیمه ایران تاثیر گذار می باشد یا نه؟
۳-۱سوالات پژوهش
۱-۳-۱سوال اصلی
آیا بین ساختار سازمانی و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟
۲-۳-۱سوالات فرعی
آیا بین پیچیدگی(عمودی) و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رایطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟
آیا بین رسمیت و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رایطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟
آیا بین تمرکز و خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران رایطه مثبت و معنی داری وجود دارد؟
۴-۱اهمیت و ضرورت پژوهش
می توان بیان کرد که آگاهی مدیران و کارکنان از خلاقیت الزامی است تا بتوانند با زمینه ای از آگاهیهای مورد نیاز و نو وارد عرصه کار و فعالیت شوند و در آنجا با آفرینندگی، نقش مؤثری در تحقق هدفها و پیشرفت سازمانهای خود داشته باشند. خلاقیت برای ماندگاری هر سازمانی لازم است و در طی زمان، سازمانهای غیر خلاق از صحنه محو میشوند و اگر چه چنین سازمانی ممکن است در عملیاتی که در یک مقطع از عمر خود درگیر آن است، موفق باشد ولی سرانجام مجبور به تعطیل یا تغییر سیستم خواهد شد(آگهی، ۱۳۹۱). بنابراین برای ماندگاری سازمانها و اینکه بتوانند در عصر تغییرات به رقابت بپردازند، بر طبق یافتهها، نشان میدهد که متغیرهای ساختار سازمانی مانند تمرکز ،رسمیت و پیچیدگی بر خلاقیت مدیران سازمان تاثیر میگذارند و در نهایت می‌توان ساختار سازمانی را به عنوان اصلیترین عامل تاثیر گذار بر خلاقیت سازمان ها برشمرد. پژوهش حاضر با در نظر گرفتن این مهم و با اتکا به تحقیقات پیشین در مورد ساختار سازمان و خلاقیت سازمانی در پی بررسی رابطه ساختار سازمانی با خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران میباشد.
۵-اهداف تحقیق
۱-۵-۱هدف کلی
بررسی رابطه ساختار سازمانی با خلاقیت مدیران بیمه ایران تهران هدف اصلی این پژوهش میباشد
۲-۵-۱اهداف جزئی
بررسی رابطه پیچیدگی(عمودی) با خلاقیت مدیران بیمه ایران
بررسی رابطه رسمیت با خلاقیت مدیران بیمه ایران