۲۰۶/۴^bc

۱/۳۳۱۴^a

۲۵۰/۳۷^d

۳۱۶۷۵ ^a

۴۵

۰۷۸/۶^b

۹۵۳/۳^c

۱/۳۲۰۳^ab

۳۵۸/۳۷^d

۳۲۴۳۳ ^a

۹۰

۰۶۲/۶^b

۸۸۵/۴^a

۳/۳۲۵۶^ab

۲۱۹/۴۳^c

۳۳۵۷۵ ^a

۱۸۰

۸۷۵/۶^b

۴۲۱/۴^b

۶/۳۲۲۶^ab

۱۸۸/۵۱^b

۳۴۳۵۰ ^a

۳۶۰

۶۲۵/۱۰^a

۵۳۱/۴^b

۳/۳۰۰۶^b

۴۵۶/۵۹^a

۳۴۷۷۵ ^a

*در هر ستون اعدادی که دارای حروف یکسان هستند، در سطح احتمال ۵ درصد فاقد تفاوت معنی­دار می­باشند.
۴-۹- تاثیر لجن فاضلاب بر عملکرد اندام هوایی اسفناج
نتایج نشان داد که کاربرد لجن فاضلاب موجب افزایش معنی­دار (در سطح ۵%) عملکرد اندام هوایی اسفناج گردید (شکل ۴-۹). میزان عملکرد اندام هوایی اسفناج در تیمارهای ۵/۲۲، ۴۵، ۹۰، ۱۸۰، ۳۶۰ تن در هکتار لجن فاضلاب در مقایسه با تیمار شاهد، افزایشی معادل با ۴، ۴، ۵/۵، ۶/۴، ۸/۱ درصد داشته اند. میانگین عملکرد اندام هوایی اسفناج در تیمار شاهد برابر با ۰۷/۱ گرم در گلدان و در تیمار ۹۰ تن در هکتار لجن برابر با ۸۹/۵ گرم در گلدان بود. بیشترین افزایش عملکرد اندام هوایی اسفناج نسبت به تیمار شاهد، در تیمار۹۰ تن در هکتار لجن مشاهده شد و کاربرد لجن در سطوح بالا نظیر ۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار، سبب کاهش عملکرد اسفناج گردید. که از دلایل احتمالی آن افزایش شوری خاک بیش از آستانه تحمل اسفناج (۲ دسی­زیمنس بر متر) و به هم خوردن تعادل عناصر غذایی در تیمارهای بالای کاربرد لجن فاضلاب می­باشد (مث و هافمن، ۱۹۷۹). از آن­جایی­که لجن فاضلاب دارای مقادیر زیادی املاح است، می ­تواند موجب شوری خاک گردد. بروفاس و همکاران (۲۰۰۰) و اسمرنیک^[۵۲] و همکاران (۲۰۰۳) افزایش شوری خاک را در اثر کاربرد لجن فاضلاب در خاک گزارش کردند. یگانه و همکاران (۱۳۸۷) نیز بیان کردند که افزایش لجن فاضلاب به خاک موجب افزایش معنی­دار سدیم تبادلی خاک نسبت به تیمار شاهد گردید و این افزایش متناسب با مقادیر و دفعات لجن­دهی بود. کاهش عملکرد گیاه در اثر افزودن لجن فاضلاب در مطالعات زیادی گزارش شده است (مورنو و همکاران، ۱۹۹۷؛ آنتولین و همکاران، ۲۰۱۰). قسیم و همکاران (۲۰۰۱) تأثیر سطوح مختلف لجن فاضلاب شهری را بر عملکرد گیاه ذرت در پاکستان مورد بررسی قرار دادند. نتایج آن­ها نشان داد که بیش­ترین سطح برگ، طول گیاه و طول ریشه در تیمار ۲۰ تن در هکتار لجن به­دست آمد ولی افزایش سطح کاربرد لجن موجب کاهش عملکرد این صفات شد. یوروک و بزکورت (۲۰۰۶) نیز بیان کردند که افزودن لجن بیش از مقدار ۲۰ درصد وزنی در خاک، موجب کاهش وزن خشک و عملکرد گیاه لوبیا شد. با توجه به قابلیت هدایت الکتریکی نسبتاً بالای لجن مورد مطالعه (۵/۱۵ دسی زیمنس بر متر)، احتمال افزایش شوری خاک و در پی آن کاهش عملکرد گیاهان در تیمارهای بالای لجن فاضلاب (۱۸۰ و ۳۶۰ تن در هکتار) دور از انتظار نیست.
خیام­باشی (۱۳۷۶) در یک مطالعه مزرعه­ای نشان داد که افزایش لجن فاضلاب، موجب افزایش معنی­دار عملکرد دو گیاه کاهو و اسفناج شد. عملکرد کاهو و اسفناج به ترتیب از ۳/۰ و ۵/۴ تن در هکتار در تیمار شاهد، به ۵/۱ و ۱۰ تن در هکتار در تیمار ۴۵ تن لجن خشک در هکتار افزایش یافت.
حقیقی (۲۰۱۱) در مطالعه کاربرد لجن فاضلاب در اصلاح خاک در رشد سبزیجات نشان داد که لجن فاضلاب، وزن تر اندام هوایی اسفناج را افزایش داد، اما در وزن خشک اسفناج تاثیر قابل توجهی مشاهده نشد. ایشان بیان کردند به علت بهبود مقدار فتوسنتز و افزایش جذب عناصر غذایی، وزن تر افزایش می­یابد.
کریستودولاکیس و مارگاریس (۱۹۹۶) گزارش کردند که ارتفاع گیاه ذرت، با افزودن لجن فاضلاب به میزان ۱۶۰ تن درهکتار ۷۷ درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان داد در حالی که با بهره گرفتن از کود مرسوم (اوره، فسفات و آمونیوم) این افزایش حدود ۲۵ درصد بود.
بوستانی و رونقی (۱۳۹۰) در مطالعات خود بیان کردند که افزودن سطوح مختلف لجن فاضلاب به خاک، سبب افزایش معنی­دار وزن خشک گیاه اسفناج شد که دلیل اصلی این افزایش عملکرد را وجود مقادیر نسبتاً زیاد مواد آلی و عناصر غذایی ضروری موجود در لجن مصرفی بیان کردند.
واثقی و همکاران (۱۳۸۳) نشان دادند که وزن خشک اندام هوایی اسفناج در خاک، متناسب با سطوح مختلف لجن فاضلاب (صفر، ۵۰، ۱۰۰ و۲۰۰ تن در هکتار) افزایش یافت که این افزایش برای همه تیمارها معنی­دار بود.

کومار و کوپرا (۲۰۱۴) گزارش کردند که با کاربرد پساب صنعتی به خاک تحت کشت اسفناج، عملکرد اندام هوایی گیاه به میزان ۹۰% افزایش یافت.
بوزرزور و همکاران (۲۰۰۲) با بررسی اثر کاربرد لجن فاضلاب بر عملکرد دو رقم جو در شرایط گلدانی بیان کردند، استفاده از لجن موجب افزایش شاخص سطح برگ، تعداد برگ، ارتفاع بوته و پنجه­زنی گیاه شد.
افیونی و کریم­پور (۱۳۸۶) دریافتند که حجم لجن فاضلاب فقط بر عملکرد کاه و کلش ذرت تأثیرگذار بود و این عامل بر عملکرد دانه اثری نداشت. آن­ها همچنین بیان داشتند که با افزایش حجم لجن از ۲۵ به ۱۰۰ تن در هکتار، مقدار عملکرد کاه و کلش گیاه ذرت افزایش یافت، اما در مورد عملکرد دانه که حساس­تر از کاه و کلش می­باشد زمانی­که حجم لجن مصرفی از ۲۵ به ۵۰ تن در هکتار افزایش یافت، عملکرد دانه نیز افزایش یافت ولی با بیشتر شدن حجم لجن (از ۵۰ به ۱۰۰) عملکرد دانه کاهش پیدا کرد. آن­ها نتیجه گرفتند که استفاده از لجن فاضلاب به عنوان کود در کشاورزی، تا زمانی­که اثرات مثبت آن بر اثرات منفی آن غالب است می ­تواند موجب افزایش عملکرد گیاه شود.