دکتر علی نجات بخش اصفهانی
 

استاد مشاور:
 

دکتر عبدالله توکلی

فهرست
 عنوان                صفحه  
فصل اول: کلیات تحقیق 1
1-1) مقدمه. 2
1-2) بیان مسئله. 3
1-3) سؤالات تحقیق. 5
1-4) اهمیت و ضرورت تحقیق. 6
1-5) اهداف تحقیق. 9
1-5-1- هدف اصلی تحقیق. 9
1-5-2- اهداف فرعی. 9
1-5-3- هدف کاربردی 10
1-6) چهارچوب نظری تحقیق. 10
1-7) فرضیه های تحقیق. 12
1-8) قلمرو تحقیق. 13
1-8-1- قلمرو مکانی تحقیق. 13
1-8-2- قلمرو زمانی تحقیق. 13
1-8-3- قلمرو موضوعی تحقیق. 13
1-9) شرح واژهها و اصطلاحات بکار گرفته شده 13
1-9-1- تعریف مفهومی متغیرهای تحقیق. 13
1-9-2- تعریف عملیاتی متغیرها تحقیق. 16
فصل دوم: ادبیات تحقیق 20
2-1) مقدمه. 21
2-2) اهمیت و ضرورت ارزیابی عملکرد. 22
2-3) هدف مدیریت عملکرد. 24
2-4) مدیریت عملکرد به عنوان یک فرآیند. 24
2-5) نحوه ارتباط بین مدیریت عملکرد و ارزیابی عملکرد. 26
2-6) معیارهای ارزیابی عملکرد سازمان. 27
2-7) شاخصهای ارزیابی عملکرد سازمانها 28
2-8) اصول ارزیابی عملکرد. 29
2-9) روش های ارزیابی عملکرد. 31
2-10) فرایند ارزیابی عملکرد. 32
2-11) مدلهای ارزیابی عملکرد. 32
2-12) مزایای ارزیابی عملکرد سازمان. 45
2-13) سیر تکاملی مدلهای سرآمدی کسب و کار و جوایز کیفیت 46
2-14) بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت و مدل سرآمدیEFQM. 49
2-15) مدل تعالی سازمانی در ایران. 50
2-16) خود ارزیابی و سفر تعالی. 51
2-17) مدل سرآمدیEFQM در یک نگاه 53
2-18) منطق و معیارها 54
2-18-1) منطق رادار. 55
2-18-2) ماتریس امتیاز دهی رادار. 57
2-18-2-1) نتایج. 57
2-18-2-2) رویکرد. 57
2-18-2-3) بکار گیری- جاری سازی 58
2-18-2-4) ارزیابی و بازنگری 58
2-19) بررسی اجمالی مفاهیم بنیادین سرآمدی در مدل EFQM. 59
2-20) بررسی اجمالی معیارها در مدل EFQM. 61
2-20-1) رهبری 62
2-20-2) خط مشی و استراتژی 62
2-20-3) کارکنان. 63
2-20-4) منابع و شرکاء 63
2-20-5) فرآیندها 63
2-20-6) نتایج مشتریان. 64
2-20-7) نتایج کارکنان. 64
2-20-8) نتایج جامعه. 64
2-20-9) نتایج کلیدی عملکرد. 64
2-21) تاریخچه صنعت نفت ایران در سده گذشته. 65
بخش دوم: پیشینه تحقیق 70
2-22) مقدمه. 70
2-22-1) تحقیقات انجام گرفته در خارج از کشور. 70
2-22-2) تحقیقات انجام گرفته در داخل کشور. 71
فصل سوم: روش اجرای تحقیق 76
1-3) مقدمه. 77
2-3) فرآیند اجرای تحقیق. 78
3-3) روش تحقیق. 78
3-4) جامعه و نمونه آماری 78
3-5) روش ها و ابزار جمع آوری داده ها 79
3-5-1) روش جمع آوری داده ها 79
3-6) رواییو پایایی ابزار گردآوری داده ها 81
3-6-1) روایی ابزار گردآوری داده ها 81
3-6-2) پایایی ابزار گردآوری داده ها 81
3-7) روش تجزیه و تحلیل داده ها 82
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 83
4-1) مقدمه: 84
4-2) تجزیه و تحلیل متغیرهای تحقیق: 85
4-2-1) متغیر جنسیت 85
4-2-2) متغیر سن. 86
4-2-3) متغیر تحصیلات 87
4-2-4) متغیر سابقه کار. 88
4-3) آمار استنباطی. 89
4-4) رگرسیون چند متغیره 100
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات 111
5-1) مقدمه. 112
5-2) نتایج آمار توصیفی. 112
5-3) آمار استنباطی. 112
5-4) نتیجه گیری کلی. 116
5-5) پیشنهادات 117
محدودیتهای تحقیق: 121
منابع و مآخذ. 122
پیوستها 125
پرسشنامه. 126
الفای کرونباخ 131
چکیده:
امروزه نقش نظام­های ارزیابی و نظارت کارآمد در بهبود و تعالی سازمان­ها کاملاٌ شناخته شده است. ارزیابی عملکرد سازمان­ها جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف به منظور استفاده بهینه از منابع و امکانات از جایگاه خاصی برخوردار بوده و شایان توجه زیادی می­باشد. در همین راستا مدل­های تعالی سازمان بعنوان ابزاری قوی  در پاسخگویی به این نیاز سازمان­ها از موفقیت چشمگیری برخوردار بوده و شایان توجه زیادی می­باشد. در همین راستا مدل­های تعالی سازمان بعنوان ابزاری قوی در پاسخگویی به این نیاز سازمان­ها از موفقیت چشمگیری برخوردار بوده و توانسته تا حدود زیاد در تعیین مسیر حرکت جهت دسترسی به تعالی منابع انسانی مورد استفاده قرار گیرند. در بین این مدل­ها، مدل EFQM، بعنوان یکی از جامعترین مدل­ها ارزیابی عملکرد شناخته شده است. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی پیمایشی است که عملکرد شرکت نفت شهرستان گچساران را بر اساس مدل تعالی سازمانی(EFQM) ارزیابی کرده است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام تحقیق، تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی می­باشد. در این تحقیق تئوری­ها و نظریه­ های مربوط به مدل تعالی سازمان در ایران و سایر کشور­ها مورد بررسی قرار گرفته، بطوری که سؤالات و فرضیه ­های پژوهش از آن استخراج گردیده­اند برای جمع آوری اطلاعات از نمونه آماری و به منظور آزمون فرضیه ­های تحقیق، از پرسشنامه­ای که با توجه به متغیر­های تحقیق و عملیاتی نمودن آنها تنظیم شده استفاده گردیده است.
تجزیه و تحلیل و تحلیل داده­ ها و آزمون فرضیه ­ها با بهره گرفتن از آمار استنباطی و آزمون T تک گروهی انجام شده است. این کار از طریق نرم افزار آماری SPSS صورت گرفته است. یافته­ های تحقیق نشان می­دهد در این تحقیق فرضیه اصلی و 8 فرضیه از فرضیات فرعی مورد تایید قرار گرفتند و فقط یک فرضیه فرعی که عباتند از: پیاده سازی مدل EFQM باعث بهبود کارکنان در شرکت نفت و گاز گچساران شده است مورد تایید و پذیرش قرار نگرفته است. و در نهایت پیشنهاداتی در جهت افزایش سطح تعالی شرکت بهربرداری نفت و گاز گچساران ارائه، گردیده است.
واژگان کلیدی: شرکت نفت و گاز گچساران،  ارزیابی عملکرد، مدل EFQM
 
 
1-1) مقدمه
مدل­های تعالی سازمانی یا سرآمدی کسب و کار، به عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار سیستم­ها در سازمان­های مختلف به کار گرفته می­شوند. با به کار گیری این مدل­ها، ضمن اینکه یک سازمان می ­تواند میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه ­های بهبود در مقاطع زمانی مختلف مورد ارزشیابی قرار دهد، می­توان عملکرد خود را با سایر سازمان­ها به ویژه با بهترین آنها نیز مقایسه کند.
مدل­های سرآمدی(تعالی) کسب و کار، پاسخی است به این سوال که سازمان برتر چگونه سازمانی است، چه اهداف و مفاهیمی را دنبال می­ کند و معیار­هایی که بر رفتار آن حاکم هستند، چیست؟ امروزه اکثر کشور­ها دنیا با تکیه بر این مدل­ها، جوایزی را در سطح ملی و منطقه­ای ایجاد کرده­اند که محرک سازمان­ها و کسب و کار­ها در تعالی، رشد و ثروت آفرینی است. جایزه دمینگ در ژاپن، جایزه بلدریج در ایالات متحده آمریکا و جایزه اروپایی کیفت که توسط بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ایجاد شده، و به مدل EFQM معروف است، در سه قطب اقتصادی بزرگ صده اخیر یعنی ژاپن، آمریکا و اروپا، اصلی ترین نمونه از این جوایز هستند. در بین این مدل­ها، مدل EFQM عمومیت و استقبال بیشتری در سطح جهان یافته است و الگویی برای بسیاری کشور­های دیگر در طراحی این جوایز بوده است.
قریب به یک دهه است که در شرکت­های ایرانی علاقه زیادی برای انجام ارزیابی، چه داخلی و چه بیرونی، بر اساس مدل EFQM مشاهده می­شود. جریانی که بسیاری از شرکت­ها را درگیر پروژه­هایی در این حوزه نموده و رمقی نسبی به صنعت توسعه نیافته مشاوره مدیریت در ایران بخشیده است. مدل تعالی سازمانی در شرایطی در ایران مطرح می­شود که در جهان بیش از 70 مدل سرآمدی ملی و 90 جایزه کیفیت وجود دارد که عموماً بهره گرفته از مدل­های EFQM و بالدریج بوده و به سوی یکدیگر همگرا شده ­اند (نجمی; منوچهر; حسینی; سیروس, 1388).
در این تحقیق ابتدا مسئله مشروعیت وجودی نگارش موضوع بیان شد، سپس با تشریح لزوم توجه به ارزیابی عملکرد، مروری فهرست وار بر مدل EFQM انجام شد و با توجه به هدف عملیاتی تحقیق یعنی ارزیابی تأثیر پیاده­سازی EFQM در شرکت بهره­وری نفت و گاز گچساران اقدام به بررسی، تجزیه و تحلیل استراتژیک و توضیح نتایج بدست آمده از طیق نرم افزار SPSS انجام می­شود.
در این فصل به بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف، چارچوب نظری، سوالات و فرضیات ، تعاریف متغیرها و قلمرو تحقیق پرداخته خواهد شد.
1-2) بیان مسئله
در آغاز قرن بیستم به نظر می­رسید که بازرسی محصولات و کسب اطمینان از کیفیت و انطباق ویژگی محصول با مشخصات مورد نظر برای پیروزی در عرصه رقابت کافی است. پس از جنگ جهانی دوم، توسعه نظام ها و روش­های پیچیده کنترل کیفیت، سطح متعالی و پیچیده­تری از ابزارهای مدیریتی را عرضه نمود، ولی به زودی افزایش رقابت در بازارها نشان داد که نیاز به ابزارهای کارآمدتری است که در پاسخ به این نیاز، نظام­های تضمین کیفیت و سپس مدیریت کیفیت و استانداردهای جهانی متناسب با آن پدیدار شد. مدیریت کیفیت فراگیر، مرحله پیشرفته­تری از تلاش­های بشری در این حوزه به شمار می­آید و پیچیده­ترین ابزاری است که از تکامل تلاش­های مختلف در حوزه مدیریت و ارتقاء بهره­وری به وجود آمده است ( نیلی و همکاران، 1382 ).
امروزه مدل­های تعالی سازمانی به عنوان چارچوبی برای ارزیابی عملکرد و سنجش میزان موفقیت سازمان­ها در استقرار سیستم­های نوین مدیریتی و مدیریت کیفیت فراگیر، کاربردهای روزافزونی پیدا کرده­اند. مدل­های تعالی سازمانی از یک سو چارچوبی برای ارزیابی و سنجش عملکرد و وضعیت امروز و شناسایی زمینه ­های بهبود و تعالی سازمان است و از سوی دیگر نقشه و راهنمای عمل سازمان­ها برای پرداختن به تمامی عوامل مؤثر، یافتن نقاط قوت