سخن نیکو گفت وفذلک آن بود که بودنی بوده است.(همان: ۹)
ج)گاه ماضی نقلی به جای مضارع به کار می رود.
ومقدمی به خدمت درگاه خواهد آمد وما بنشابور چندان مانده ایم.(همان: ۷۱۵)
مانده ایم (می مانیم)
د) ماضی نقلی از مصدر مرکب
و بومحمد و ابراهیم گذشته شد ه اند.(همان: ۲۰۶)
ه) ماضی نقلی مجهول
وبا رسول ابوالقاسم مشافهه ای که اندران مشافهه سخن گشاده تر بگفته آمده است.(همان: ۲۵۸)
و) ماضی نقلی مجهول در وجه شرطی
اگر بودی که بدان دیار من یک چند بماندمی تا بغداد گرفته آمدستی.(همان: ۴۱۲)
ماضی نقلی درجهانگشا در موارد ذیل به کار می رود:
الف)گاه فعل معین از ماضی نقلی حذف می شود.
« ودر قصبۀ ارس در مزارات آن چند سال ساکن شده واز احوال با خبر بهر وقت به جانب خجند می رفت چون پسر را دیده است که با سیور غامیشی روی به نزدیک پسر نهاده است وگفته اگر تو پدر خود را بینی باز شناسی؟»
ب)ماضی نقلی از مصدر مرکب
« و اکثر لشکر و اعیان و وجوه حشم را در قلاع و بقاع پراکنده کردست.»(همان :۱/ ۱۱۳)
ماضی نقلی عطف به ماضی ساده یا بعید می آورد یا به عکس
« هر وقت به جانب خجند می رفت چون پسر را دیده است که با سیور غامیشی از حضرت با تو، املاک واسباب پدرش بدو مفوض فرموده اند…»(عطاملک۱/ ۷۳)
ماضی نقلی به صیغه ی وصفی یعنی اسم مفعول را بیش از متقدمان استعمال کرده است وعلت آن حذف ضمایر فعل مزبور در جمله های عطفی به قرینه فعل نخستین از ماضی های نقلی است.
« اطراف عالم از یشان معمور شده است ودل ها خراب گشته.»(همان: ۱۵۴)
۶-۱-۳- ماضی نقلی مستمر در بیهقی و تاریخ جهانگشا
ماضی نقلی مستمر معمولاً بدین گونه ساخته می شده است، می + صفت مفعولی + فعل اسنادی است
تقدیر چنان کرده است که ملک را انتقال می افتاده است.(همان: ۱۵۱)
ماضی نقلی مستمر درجهانگشا در موارد ذیل به کار می رود:
« وآن روز نیز سخن خادم حبشی می رفته است فرمودست که این شخص را بپرسید که او را استطاعت آن باشد که جهت ما خادمان حاصل کند.»(عطاملک :۱/ ۱۷۹)
« هذیاناتی که نه حدّ امثال او باشد بر زبان می رانده واز غایت حماقت وفرط جهالت سخن هایی که مادّه ی وحشت وسرمایه ی مقالت بوده می گفته .»( همان:۱/ ۲۱۸)
« غایر خان بدین سبب متغیر می شده است وبر خویش می پیچیده وطمع در مال ایشان می کرده»
(عطاملک۱/ ۶۱)
۶-۱-۴- ماضی نقلی پیشین در بیهقی و تاریخ جهانگشا
طریقه ساخت ماضی نقلی پیشین این گونه است، صفت مفعولی + ماضی نقلی سوم شخص مفرد
بونصرمشکان گفت روز آدینه بوده است ودانسته بوده است.(خطیب رهبر:۲۱۱)
درتاریخ جهانگشا برای ماضی نقلی پیشین ،موردی یافت نگردید.

ماضی بعید دربیهقی و تاریخ جهانگشا
الف) بیان فعلی که درگذشته دور اتفاق افتاده است.
وامیر عادل را پیشنماز بوده بود.(خطیب رهبر : ۷۱۳)
به حکم آن که بوطاهر خویشاوندش بوده بود.(همان: ۷۵۱)
ب) گاهی فعل معین از ماضی بعید به قرینه حذف می شود.
شارهای آن دو صف از در باغ شادیاخ بدور جای رسیده(بود).(همان: ۳۸)
موارد کاربرد ماضی بعید در جهانگشا بدین گونه می باشد:
فعل