به نظر می‏رسد با توجه به عصمت پیامبر، بحث از اینکه ایشان تا چه حد بر امور شخصی افراد ولایت دارند، بی مورد باشد. علامه طباطبایی درباره آیه «النبی اولی بالمؤمنین…» چنین می‌گوید:
«انفس مؤمنان، همان مؤمنان است. پس معنای آیه این است که پیامبر از خود آنان به خودشان اولویت دارد؛ و معنای اولویت، رجحان جانب پیامبر است هنگامی که امر دایر بین ایشان و دیگران شود. پس خلاصه اینکه هر چه مؤمن برای خودش قائل است، مانند حفاظت، محبت، مراقبت، بزرگی و به اجرا گذاشتن اراده، پس پیامبر از خودش به آن امر اولی است و اگر امر بین پیامبر و خودش در یکی از آنها دایر شود، جانب پیامبر بر خودش ارجحیت دارد.»^[۵]
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۳ ـ آیه‌هایی که در زمینه‌ی حکم پیامبر سخن می‏گویند
دسته سوم از آیه‌هایی که به مسؤولیت ‏سیاسی پیامبر می‏پردازند، ایشان را حاکم در میان مردم معرفی می‏کنند. این آیات به سه صورت در قرآن کریم مطرح شده ‏است: یک دسته، هدف از فرو فرستادن کتاب بر پیامبر را حکمیت بین مردم معرفی می‏کند: «إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقّ‏ِ لِتَحْکُمَ بَینْ‏َ النَّاس‏… ما این کتاب را به حقّ بر تو نازل کردیم تا میان مردم به [موجب‏] آنچه خدا به تو آموخته داوری کنی…‏» (نساء/۱۰۵)
دسته‌ی دیگر، مقتضای ایمان را حاکم کردن پیامبر در امور اختلافی میان مؤمنان و تسلیم حکم وی بودن، می‏داند: «فَلَا وَ رَبِّکَ لایُؤْمِنُونَ حَتی‏ یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لایجَِدُواْ فی أَنفُسِهِمْ حَرَجًا مِّمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُواْ تَسْلِیمًا. ولی چنین نیست. به پروردگارت قَسَم که ایمان نمی‏آورند مگر آنکه تو را در مورد آنچه میان آنان مایه اختلاف است، داور گردانند؛ سپس از حکمی که کرده‏ای در دلهای‌شان احساس ناراحتی [و تردید] نکنند، و کاملًا سرِ تسلیم فرود آورند.» (نساء/۶۵)
دسته‌ی سوم، حکم ابتدایی پیامبر را در امور آنان نافذ دانسته و اختیار آنان را در این موارد سلب می‏کند: «وَ مَا کاَنَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَهٍ إِذَا قَضی اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَن یَکُونَ لهَُمُ الخِْیرََهُ مِنْ أَمْرِهِم‏… و هیچ مرد و زن مؤمنی را نرسد که چون خدا و فرستاده‏اش به کاری فرمان دهند، برای آنان در کارشان اختیاری باشد…» (احزاب/۳۶) حکم در قرآن کریم، مربوط به قانون‏گذاری و تشریع است; زیرا حکم به ‏طور انحصاری در اختیار خداوند است: «وَ مَا اخْتَلَفْتُمْ فِیهِ مِن شی‏ْءٍ فَحُکْمُهُ إِلی الله‏… و درباره‌ی هر چیزی اختلاف پیدا کردید، داوری‌اش به خدا [ارجاع می‏گردد].» (شوری/۱۰) اما گاهی نیز به کتاب و گاه به پیامبران نسبت داده شده است. از این رو، تشریع خداوند در قالب کتاب و کلام پیامبران، احکام کلی مورد نیاز مردم را بیان می‏کند; همان ‏طور که این آیه شریفه بر آن دلالت دارد: «…وَ أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَینِ‏َّ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیهِْم‏… و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آنچه را به سوی ایشان نازل شده، بیان کنی…» (نحل/۴۴)
امور حکومتی که به شرایط مختلف بستگی دارد و همین‏طور امور قضایی جزئی که بر طبق قوانین کلی در موارد مختلف صادر می‏شود، بر عهده‌ی پیامبر است: «إِنَّا أَنزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقّ‏ِ لِتَحْکُمَ بَینْ‏َ النَّاس‏… ما این کتاب را به حقّ بر تو نازل کردیم تا میان مردم به [موجب‏] آنچه خدا به تو آموخته داوری کنی…‏» (نساء/۱۰۵)
علامه طباطبایی‏ قدس سره در این باره می‏فرماید: «اطاعت از پیامبر دو جهت دارد: یکی جهت تشریع آنچه خداوند بدون آوردن در کتاب، بر او وحی می‏کند که همان تفصیل مجملات قرآن کریم و متعلقات و مرتبطات آن است; همان ‏طور که خداوند متعال فرموده است: «و انزلنا الیک الذکر…». دوم، تصمیمات خودش است که مربوط به امر ولایت ‏حکومت و قضای اوست و خداوند متعال فرموده: «لتحکم بین الناس…» و این شامل تصمیماتی است که بر اساس ظاهر قوانین قضایی، بین مردم حکم می‏کند؛ و نیز تصمیماتی که در امور مهم به آنها حکم می‏کند و خداوند به او دستور داده که در آنها با مردم مشورت کند: «و شاورهم فی الامر فاذا عزمت فتوکل علی الله‏» که در مشورت، مردم را داخل کرده است; ولی در تصمیم‏ گیری، پیامبر را تنها ذکر کرده است.»^[۶]
معنای حکمیت پیامبر
سیاق آیات با اختصاص آن به مورد قاضی تحکیم که در خصوص آیه ۳۶ سوره‌ی احزاب احتمال داده شده، منافات دارد; زیرا:
اولا همان گونه که از آیات روشن شد، دادن این حکم به پیامبر، همان حکم انحصاری خداوند است که به او تفویض شده و مورد آن، امور دین و جامعه‌ی مؤمنان می‏باشد. ثانیا در آیه «فَلَا وَ رَبِّکَ لایُؤْمِنُونَ حَتی‏ یُحَکِّمُوکَ…» (نساء/۶۵) نیز با رجوع به آیات قبل، می‏بینیم که ابتدا آیه «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول…» قرار دارد و سپس به این مساله پرداخته شده که هرگاه به مردم گفته می‏شود به سوی آنچه خدا نازل کرده و به سوی رسول بیایید، منافقان از رسول اعراض می‏کنند. آن گاه این حکم کلی درباره‌ی همه پیامبران مطرح گردیده است: «ما ارسلنا من رسول الا لیطاع باذن الله‏» (نساء/۶۴) و سپس آیه مورد نظر قرار گرفته است و مؤمنان را کسانی قلمداد کرده که هم پیامبر را در میان خود حاکم می‌گردانند; یعنی ملزم هستند که او را حاکم کنند؛ و هم از دل و جان به حکم او راضی وتسلیم هستند و در آیه بعد، یکی از احکامی را که احتمال داشت از سوی پیامبر صادر گردد، با این مضمون توضیح می‏دهد: «اگر ما به آنان دستور می‏دادیم که همدیگر را بکشید یا از شهر و دیارتان خارج شوید، جز عده‌ی اندکی آن را اجرا نمی‌‏کردند.»
ثالثا در آیه مورد استشهاد، برای حمل حکم پیامبر بر قاضی تحکیم ـ همان‏طور که قبلا هم توضیح داده شدـ، مساله روشن‏تر است; زیرا در آن‏ جا اصلا سخن از پذیرش یا عدم پذیرش نیست تا حمل بر قضاوت در امور شود؛ بلکه بحث در این است که هرگاه امر مبرمی از سوی خدا و رسول صادر گردید، مؤمنان از خود اختیاری ندارند; یعنی حتی اموری که به ‏طور عادی در اختیار خودشان است، با حکم خدا و رسول، از آنان سلب می‏شود. این مطلب، حکایت از این می‏کند که حکم پیامبر شامل همه دستورهایی است که ایشان در موارد مختلف داده‌اند و حتی عمل به این احکام، اعم از این است که او حضور داشته باشد یا نه و در صورت عدم حضور او نیز اگر مساله‌ای پیش آید که حکمش از سوی پیامبر صادر شده باشد، عمل به آن لازم است.
۴ ـ آیه‌هایی که پیامبر را محور امور اجتماعی معرفی می‏کنند
محور بودن انبیا در ایجاد قسط در جامعه
قرآن کریم، یکی از اهداف بعثت انبیا را اقامه‌ی قسط در جامعه انسانی معرفی می‏کند:
«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط…‏ ما پیامبران‌مان را با دلیل‌های روشن فرستادیم و با آنها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم به عدالت رفتار کنند.» (حدید/۲۵)
عدالت اجتماعی یکی از آرزوهای جوامع بشری در طول تاریخ بوده و هست و همه‌ی کسانی که به گونه‌ای اداره‌ی جامعه را بر عهده دارند یا می‏خواهند بر عهده بگیرند، آن را به مردم نوید می‏دهند و خداوند نیز پیامبران را با همین هدف به میان مردم فرستاده و ابزار لازم را نیز که عبارت از کتاب و میزان باشد، در اختیار آنان قرار داده است. (ناگفته نماند که قسط در مورد انبیا، دایره‏ای بسیار وسیع‌تر از آنچه مربوط به زندگی مادی انسان است، را شامل می‏شود.)
نکته‏ای که در آیه شریفه وجود دارد ـ و جزو سنت‏های تغییرناپذیر خداوند است ـ اینکه مردم در پذیرش هدایت تشریعی خداوند، مختارند. از این رو، رهبری پیامبران بر اساس ایمان تحقق می‏یابد نه بر اساس زور؛ و در این آیه نیز پس از تامین محورهای تحقق قسط در اجتماع که عبارت است از: رهبری معصومان و قانون، قیام به قسط بر عهده‌ی خود مردم گذاشته شده است. جالب اینکه قوه‌ی قهریه که یکی از ضروریات برای اصلاح جامعه است، در مرحله بعد قرار داده شده و هدف از آن، نصرت پیامبران و خداوند بیان شده است: «…وَ أَنزَلْنَا الحَْدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَ مَنَفِعُ لِلنَّاسِ وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَ رُسُلَهُ بِالْغَیْب‏ إِنَّ اللَّهَ قَوِی عَزِیز. و آهن را که در آن برای مردم خطری سخت و سودهایی است، پدید آوردیم تا خدا معلوم بدارد چه کسی در نهان، او و پیامبرانش را یاری می‏کند. آری، خدا نیرومند شکست ناپذیر است.»
در نتیجه، اجرا شدن قسط در جامعه به وسیله‌ی پیامبران، پس از ایمان به آنان تحقق خواهد یافت و پیش از این مرحله ـ همان‏طور که گذشت ـ وظیفه‌ی آنان هشدار برای ایمان آوردن کافران و مشرکان است که خود، نوع دیگری از قسط است؛ زیرا در منطق قرآن کریم «…إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیم. به راستی شرک ستمی بزرگ است‏‏‏». از اینجا این پرسش نیز پاسخ داده می‏شود که چرا عده‌ای از پیامبران به رهبری مردم نپرداختند؟ علت آن را باید در عدم پذیرش ایشان از سوی اقوام مخاطب‌شان جست‏وجو کرد به گونه‏ای که شرایط تحقق یک جامعه‌ی مؤمن که تابع ایشان باشد، فراهم نگردید.
اجازه گرفتن از پیامبر هنگام شرکت در امور اجتماعی
در سوره‌ی نور، خداوند بر محوریت پیامبر در امور اجتماعی تاکید می‏کند و مؤمنان را کسانی قلمداد می‏کند که در این امور، تابع او هستند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذَا کَانُواْ مَعَهُ عَلی أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ یَذْهَبُواْ حَتی‏ یَسْتَْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَْذِنُونَکَ أُوْلَئکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَْذَنُوکَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَن لِّمَن شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لهَُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیم‏. جز این نیست که مؤمنان کسانی‏اند که به خدا و پیامبرش گرویده‏اند، و هنگامی که با او بر سر کاری اجتماع کردند تا از وی کسب اجازه نکنند، نمی‏روند. در حقیقت، کسانی که از تو کسب اجازه می‏کنند، آنانند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند. پس چون برای برخی از کارهای‌شان از تو اجازه خواستند، به هر کس از آنان که خواستی اجازه ده و برای‌شان آمرزش بخواه که خدا آمرزنده مهربان است.» (نور/۶۲)
این آیه شریفه، نقش رهبری مؤمنان را به پیامبر نسبت می‏دهد و تقدم امور اجتماعی بر امور شخصی را بیان می‏کند و تذکر می‏دهد که در امور اجتماعی، هیچ کس حق تک‏روی و عمل بر اساس رای خویش را ندارد و باید همه‌ی امور با اجازه‌ی پیامبر انجام گیرد. البته به پیامبر نیز سفارش می‏کند که اگر افرادی برای رفع گرفتاری‏های شخصی از تو اجازه خواستند، به آنان اجازه بده; ولی این اجازه نیز به خواست ایشان بستگی دارد. در آیه بعد نیز به این محوریت، به گونه‏ای دیگر توجه شده و دعوت پیامبر به عنوان رهبر، غیر از دعوت دیگران تلقی گردیده و به آثار زیان‏بار مخالفت ‏با دستورهای ایشان که تحقق فتنه یا نزول عذاب می‌باشد، پرداخته شده است: «لاتجَْعَلُواْ دُعَاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعَاءِ بَعْضِکُم بَعْضًا قَدْ یَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِینَ یَتَسَلَّلُونَ مِنکُمْ لِوَاذًا فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یخَُالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَن تُصِیبهَُمْ فِتْنَهٌ أَوْ یُصِیبهَُمْ عَذَابٌ أَلِیم‏. خطاب کردن پیامبر را در میان خود، مانند خطاب کردن بعضی از خودتان به بعضی [دیگر] قرار مدهید. خدا می‏داند [چه‏] کسانی از شما دزدانه [از نزد او] می‏گریزند. پس کسانی که از فرمان او تمرّد می‏کنند بترسند که مبادا بلایی به آنان رسد یا به عذابی دردناک گرفتار شوند.» (نور/۶۳)
علامه طباطبایی در این باره می‏فرماید: «خواندن رسول، عبارت از خواندن مردم به کاری از کارها است; مانند خواندن آنان به ایمان و عمل صالح و خواندن آنان برای مشورت در کارهای اجتماعی و خواندن آنان به نماز جمعه و دستور به آنان در کارهای دنیوی یا اخروی‌شان. پس همه‌ی اینها، خواندن از سوی پیامبر محسوب می‏شود.»^[۷]
بدین ترتیب، با توجه به سیاق آیات، این احتمالات که مراد از خواندن رسول، صدا زدن مردم اسم رسول خدا را، مانند دیگر مردم باشد، یا مقصود از مخالفت از امر، در «فلیحذر الذین یخالفون‏» دستور خداوند باشد، منتفی می‏گردد؛ هر چند اگر این احتمالات را درست نیز فرض کنیم، صراحت آیات در محوریت پیامبر در امور اجتماعی، بر جای خود باقی است.
محور بودن پیامبر در امور مالی جامعه
از محورهای مهم در امور اجتماعی، امور مالی است. در اسلام، سه محور مهم برای تحقق عدالت اجتماعی در این بعد در نظر گرفته شده که هر سه در اختیار پیامبر به عنوان رهبر اجتماع قرار داده شده است. زکات، خمس و انفال، این سه محور را تشکیل می‏دهد (هر چند صدقات و کفارات واجب و مستحب دیگری نیز در این زمینه مطرح است که بیش‌تر جنبه‌ی فردی دارند و قابل پیش‏بینی نیز نیستند).
خداوند پیامبر را متولی امور زکات قرار داده و از مؤمنان می‏خواهد به سهمی که از سوی خداوند و پیامبر به آنان داده می‏شود، راضی باشند: « وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضُواْ مَا ءَاتَئهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ قَالُواْ حَسْبُنَا اللَّهُ سَیُؤْتِینَا اللَّهُ مِن فَضْلِهِ وَ رَسُولُهُ إِنَّا إِلی اللَّهِ رَاغِبُون‏. و اگر آنان به آنچه خدا و پیامبرش به ایشان داده ‏اند خشنود می‏گشتند و می‏گفتند: «خدا ما را بس است به زودی خدا و پیامبرش از کَرَم خود به ما می‏دهند و ما به خدا مشتاقیم» [قطعاً برای آنان بهتر بود].» (توبه/۵۹)
سهام افراد و نیز افرادی را که مشمول زکات هستند، پیامبر معین می‏کند. علاوه بر اینکه یکی از مصادیق آن، که فی سبیل الله است، هنگام مصرف نیز به سرپرست نیاز دارد. انفال و خمس نیز مانند زکات است؛ جز اینکه انفال، تنها ویژه‌ی خداوند است: «یَسَْلُونَکَ عَنِ الْأَنفَالِ قُلِ الْأَنفَالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُول‏… از تو در باره غنایم جنگی می‏پرسند. بگو غنایم جنگی اختصاص به خدا و فرستاده‌ی [او] دارد …»
ولی در خمس، افراد دیگری نیز شریکند: «وَ اعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شی‏ْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُول وَ لِذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتَامَی‏ وَ الْمَسَاکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیل‏ ‏… و بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و برای خویشاوندان [او] و یتیمان و بینوایان و در راه‏ماندگان است…» (انفال/۴۱)
۵ ـ آیه‌هایی که مؤمنان را به ایمان به پیامبر فرا می‏خوانند
در قرآن کریم آیه‌هایی وجود دارد که مؤمنان را به ایمان به خداوند و رسول فرا می‏خواند. در بعضی از این آیات، خداوند و رسول هر دو ذکر شده‌اند:
«یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ ءَامِنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ الْکِتَابِ الَّذِی نَزَّلَ عَلی‏ رَسُولِهِ وَ الْکِتَابِ الَّذِی أَنزَلَ مِن قَبْل‏… ای کسانی که ایمان آورده‏اید، به خدا و پیامبر او و کتابی که بر پیامبرش فرو فرستاد، و کتاب‌هایی که قبلا نازل کرده، بگروید…» (نساء/۱۳۶)
هر چند این آیه نیز برای استدلال بر مطلوب کفایت می‏کند، ولی چون ممکن است ‏بر مراتب ایمان قلبی حمل شود، آیه‏ای را دراین باره می‏آوریم که مؤمنان را به ایمان به رسول فرا می‏خواند:
«یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ءَامِنُواْ بِرَسُولِه‏ یُؤْتِکُمْ کِفْلَینْ‏ِ مِن رَّحْمَتِه‏ … ای کسانی که ایمان آورده‏اید! از خدا پروا دارید و به پیامبر او بگروید تا از رحمت خویش شما را دو بهره عطا کند…‏» (حدید/۲۸)
در این آیه، مؤمنان به ایمان به رسول دعوت شده‌اند و با توجه به اینکه آنان قبلا به خداوند، رسول او و کتاب ایمان آورده‌اند، در این آیه، نکته‏ای نهفته است. علامه طباطبایی در این باره می‏فرماید: «مقصود از ایمان به رسول، اطاعت کامل از او در آنچه دستور می‏دهد و آنچه باز می‏دارد، می‌باشد؛ چه حکمی از احکام شرع باشد یا از جهت ولایت امور امت، دستوری از او صادر شده باشد.»^[۸]
آنگاه که این آیه شریفه را به ضمیمه‌ی آیات قبل که هدف از بعثت انبیا را اقامه‌ی قسط معرفی می‏کنند در نظر بگیریم و به نتیجه‌ی ایمان به رسول‌ـ که نوری از سوی خداوند است که به واسطه آن، مردم در دنیا حرکت می‏کنند ـ توجه کنیم، این مساله آشکارتر می‏شود که خداوند اطاعت کامل از پیامبرش را خواسته و او را حاکم بر امور مردم قرار داده است.
فصل دوم
مسؤولیت‌ سیاسی پیامبر در قرآن
رویکرد قرآن به جایگاه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل در حکومت نبوی
روابط خارجی، به مجموعه‌ی روابط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی سیاسی ودیپلماسی میان دولت‌ها و ملت‌ها گفته می شود. تفاوت روابط خارجی با سیاست خارجی درآن است که سیاست خارجی به مفهوم امروزی خود، تنها به سیاست‌هایی گفته می شود که مجری آنها وزارت خارجه‌ی دولت‌ها باشد و از کانال آن وزارت پایه‌ریزی گردد. به دیگر سخن، سیاست خارجی عبارت است از سیاست یک دولت در کنش متقابل با دیگر دولت ها و ملت‌ها.
روابط دیپلماتیک هم عبارت از روابطی می باشد که بین دولت‌ها پس از شناسایی یکدیگر وتوافق در برقراری روابط، با اعزام نماینده ایجاد می شود. به بیان دیگر، روابط دیپلماتیک، شامل کلیه ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است که بین دو یا چند دولت از طریق نمایندگی‌های دیپلماتیک دولت‌ها صورت می‌گیرد. پس روابط دیپلماتیک، به روابط میان دولت‌ها گفته می‌شود و شامل روابط میان ملت‌ها وسازمان های غیر دولتی نمی‌گردد. بنا براین، روابط خارجی مفهوم وسیع‌تری از سیاست خارجی و روابط دیپلماتیک دارد. هدف ما در این بخش، بررسی رفتار پیامبر درعرصه‌ی روابط خارجی به معنای وسیع کلمه است و شامل هر گونه روابط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و دیپلماسی می‌گردد.
اهداف سیاست خارجی پیامبر
رسالت پیامبر که خاتم پیامبران است، دو ویژگی عمده دارد:‌ جهانی و جاودانگی؛ این دو ویژگی نشان می‌دهد که اسلام عقیده‌ای است فراتر از سرزمین یا سرزمین‌های خاص؛ بلکه به تمامی افراد با تفاوت‌های نژادی، قومی تعلق دارد. قرآن نیز بر این دو حقیقت تصریح دارد: «وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا کَافَّهً لِّلنَّاسِ بَشِیرًا وَ نَذِیرًا وَ لَکِنَّ أَکْثرََ النَّاسِ لَا یَعْلَمُون. تو را به پیامبری نفرستادیم، مگر بر همه‌ی مردم مژده ‏دهنده و هشدار ‏دهنده؛ ولی بیش‌تر مردم ]این موضوع را[ نمی‏دانند.‏» (سبأ/۲۸) علت این عمومیت نیز این است که مبنای تشریع و احکام اسلامی فطرت انسانی است؛ لذا اختصاص به مکان خاصی ندارد. فطرت، روح، فکر و هدف مشترک آدمی، همواره جامعه‌ی بشری را به همگونی فرا می‌خواند؛ و چون جایگاه رسالت پیامبر فطرت و خواسته‌ی مردم بود، آرمان نهایی اسلامی، رسیدن به امت واحد بشری و از میان رفتن مرزهای جغرافیایی و به وجود آمدن کشور واحد جهانی، تحت حاکمیت قانون واحد الهی است.
در مورد انسان‌ها نیزگروه بندی‌های میهنی یا قبیله‌ای، در عین اینکه افراد یک کشور و یا یک قبیله را در یک مجموعه گرد می‌آورد و به آنها وحدت می‌بخشد، آنها را در برابر واحد دیگری قرار می‌دهد؛ لذا یکی از اهداف رسالت پیامبر، سرعت بخشیدن به روند تکاملی جامعه برای رسیدن به این هدف مطلوب است. اسلام با استراتژی دعوت به مکتب فطرت و ارائه‌ ایدئولوژی سازگار با فطرت و عقل، جوامع بشری را به سمت چنین جامعه‌ی جهانی و شکل گیری یک امت نزدیک می‌کند.
از این رو، هدف غایی پیامبر، دعوت تمامی مردمان آن روزگار به اسلام بود. پیامبر نه تنها باید مردم مکه، حجاز و شبه جزیره عربستان را به اسلام دعوت می‌نمود، بلکه می‌بایست طبق فرمان خداوند متعال، دعوت خویش را حتی به خارج از شبه جزیره، از ایران تا روم و مصر و حبشه و دیگر کشورهای وقت می‌رساند. از سوی دیگر، چون دعوت پیامبر جاودانی بود باید زمینه‌های آن نیز فراهم می‌شد.
نظام سیاسی اسلام در عصر پیامبر، از ساختار بسیار ساده‏ای برخوردار بود. پیامبر به عنوان رهبر دینی و سیاسی جامعه، مسؤولیت تمام امور را در دست داشت. او همچنان که مسؤولیت ‏سیاسی را به عهده داشت، مسؤولیت قضایی، اجرایی و نظامی را نیز عهده‏دار بود. سیستم اداری او از چند نفر کاتب و تعدادی اصحاب و یاران که معمولا در کنار او بودند و داوطلبانه و بدون برخورداری از عناوین رسمی انجام وظیفه می‏کردند تشکیل شده بود.
ساختار تصمیم‏ گیری مرکب بود از شخص پیامبر، وحی و مشورت. این ساختار به ایشان امکان می‏داد تا تصمیمات و برنامه‏ ریزی‏ها را در کوتاه‏ترین مدت انجام داده و در اجرای آنها نیز از سرعت فوق‏العاده‏ای بهره‏مند باشد. دیپلماسی‏ای که از مرکزیت این ساختار رهبری می‏شد، همانند سیاست‏های داخلی، در کمال سادگی و صراحت انجام می‏گرفت. از طرف دیگر، با توجه به ساختار تصمیم‏ گیری ویژه، اهداف و اصول حاکم بر سیاست ‏خارجی، ماهیت کاملا دینی و الهی به خود می‏گرفت؛ ‏به همین دلیل دیپلماسی پیامبر اسلام، دیپلماسی کاملا دینی بود.
دیپلماسی عصر پیامبر
دیپلماسی پیامبر را در سه سطح می‏توان تحلیل کرد:
الف ـ دیپلماسی با قبایل عرب و یهودیان;
ب‌ـ دیپلماسی با دولت‏های همجوار;
ج‌ـ دیپلماسی با قدرت‏های بزرگ ایران و روم.

حقوقدانان بین المللی انتقادها و نگرانیهای متفاوتی را نسبت به جنبه های اجرایی نظریه مسئولیت حمایت ابراز نمودهاند.. شایسته است تا این نگرانیها و ایرادات را مورد موشکافی قرار دهیم.
. بند نخست: چالشهای پیش روی سازماندهی اجرایی نظریه مسئولیت حمایت
در میان سازوکارهای ملل متحد و سازمانهای منطقهای، از حیث آمادگی اجرایی برای نظریه مسئولیت حمایت، هنوز اقدام چشمگیری صورت نگرفته است؛ چه اینکه به نظر میرسد، مرحله سازماندهی کردن مسئولیت حمایت و گنجاندن وظایف حاصل از این نظریه، در قالب یک مؤسسه یا نهادی بین المللی یا منطقهای، جز در مواردی خاص، هنوز انجام نگرفته است. در قاره افریقا، مطابق با فصل ششم پروتکل ۱۹۹۹ راجع به سازوکارهای پیشگیری از درگیریها، مدیریت، حلو فصل، ایجاد صلح و امنیت، نظامی برای کنترل امنیت و صلح در منطقه، بوجود آورده که به نام شبکه هشدار و واکنش جامعه اقتصادی کشورهای غرب افریقا^[۳۲۳] مشهور است. در اروپا نیز گروه مبارز اتحادیه اروپا^[۳۲۴]، سازوکارهای مشابهای را داراست.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

هنوز در میان اسناد منتشر شده راجع به مسئولیت حمایت مشخص نیست که چه نهادی یا چه کسی صلاحیت آن را داراست تا وضعیتهای مربوط به مسئولیت حمایت را اعلام نماید. کماکان این سوال باقی است که آیا دبیرکل ملل متحد این اقدام را انجام میدهد یا مشاور ویژه دبیرکل در پیشگیری از نسلزدایی یا اینکه مشاور ویژه دبیرکل در مسئولیت حمایت، وظیفه انجام این کار را برعهده دارند. اختلاف نظرها درباره صلاحیت داشتن شورای امنیت یا مجمع عمومی یا سازمانهای منطقهای در این موضوع نیز وجود دارد.^[۳۲۵] اما به نظر میرسد، مجمع عمومی اختیاری در تجویز مداخله نظامی نداشته باشد و سازمانهای منطقهای نیز مطابق با ماده ۵۳ منشور، که اشعار میدارد: «هیچ گونه عملیات اجرایی به موجب قراردادهای منطقهای یا توسط مؤسسات منطقهای بدون اجازه شورای امنیت صورت نخواهد گرفت»، نمیتوانند بطور مستقل اقدام نمایند و از این جهت شورای امنیت بهترین گزینه خواهد بود.^[۳۲۶]
باید اضافه کرد، در اجرای مسئولیت حمایت، هنوز هماهنگیهای لازم میان ملل متحد و سازمانهای منطقهای بوجود نیامده است؛ بدین معنا که ملل متحد هنوز به خوبی قادر نیست تا به تحلیل دلایل وقوع بحران در مناطق مختلف بپردازد و در جهت حل بحران از بازیگران منطقهای استفاده نماید.^[۳۲۷] به عبارتی دیگر، به دلیل فقدان سازماندهی مناسب نظریه مسئولیت حمایت، در میان سازمانهای بین المللی از جمله ملل متحد و در پی آن عدم تقسیم وظایف و تعهدات حاصل از آن میان ارکان مختلف ملل متحد یا سازمانهای بین المللی و منطقهای دیگر، هنوز متصدیان اجرای مسئولیت حمایت مشخص نیستند. به عنوان نمونه هنوز واضح نیست که چه رکنی در جامعه بین المللی باید اطلاعات زمینه ساز بحرانهای را در کشورهای مختلف جمعآوری کند و به تحلیل آن بپردازد، یا آنکه ملموس نیست که چه کسی یا چه رکنی باید هشدارهای به هنگام را انجام دهد و حتی مشخص نیست که این هشدارها باید به چه مقام دارای صلاحیتی منعکس شود. در فرض انعکاس این هشدارهای به دبیرکل ملل متحد یا شورای امنیت، باید این سوال را مطرح کرد که آیا میتوان به همکاری سازمانهای بین المللی و منطقهای، که دارای ظرفیتهای مناسبی اجرایی هستند، چشم امید داشت. در نهایت، باید اذعان کرد، که در بیانیه نشست سران، برعکس گزارش کانادایی مسئولیت حمایت، به سازمانهای منطقهای در قالب فصل هشتم، نقشی فرعی داده شده است؛ بدین معنا که در گزارش کانادایی مسئولیت حمایت، به محض ناکامی شورای امنیت، سازمانهای منطقهای در قالب فصل هشتم، صلاحیت این را مییافتند تا در راستای اهداف مسئولیت حمایت اقدام نمایند، در حالی که در بیانیه نشست سران، سازمانهای منطقهای، تنها با مجوز و خواست شورای امنیت است، که میتوانند در اجرای مسئولیت حمایت همکاریهایی را به عمل آورند.
نگرانی مهم دیگر، با توجه به موردی بودن مسئولیت حمایت، خطر بالقوه سوءاستفاده از این نظریه و اعمال معیارهای دوگانه^[۳۲۸]، است. استناد اعضای دائمی شورای امنیت به نظریه مسئولیت حمایت در قضیه برمه^[۳۲۹]، یکی از این نمونه ها است. در این قضیه، کشور برمه، پس از طوفان سال ۲۰۰۸، در حالی که خود از کنترل اوضاع درمانده بود، از قبول کمکهای بشردوستانه خودداری میکرد و این دلیلی بود تا در شورای امنیت به تحریک فرانسه، به مسئولیت حمایت برای مداخله در برمه استناد شود. در حالی که بحران برمه، ابتداً بوسیله بلایای طبیعی آغاز شده بود و در قالب مسئولیت حمایت، که میبایست بحران توسط انسانها ایجاد شده باشند و موجب خدشه به وجدان بشری گردند، نمیگنجید. در این قضیه، اعمال نظریه مسئولیت حمایت با مخالفت چین و روسیه در شورای امنیت به بهانه داخلی بودن مسئله برمه همراه بود.^[۳۳۰] مثال دیگر، قضیه روسیه و گرجستان در سال ۲۰۰۸ است. در این سال، روسیه با ادعای اینکه علیه تابعانش در گرجستان، جنایت نسلزدایی در حال وقوع است، به نظریه مسئولیت حمایت استناد میکند و بصورت یکجانبه علیه گرجستان از نیروی نظامی استفاده میکند. در حالی که، اقدام نظامی صورت گرفته علیه گرجستان، بدون رعایت اصول مسئولیت حمایت در الزام به اقدام از طریق ملل متحد و حتی بدون گذراندن مرحله پیشگیری صورت گرفته بود و هیچ گونه تناسبی با سطح جنایات وقوعیافته در گرجستان نداشت.^[۳۳۱] این وقایع خود میتواند ترس از سوءاستفاده از نظریه مسئولیت حمایت و بازگشت به دوران قبل از منشور و ایجاد فضای مداخلهگرایی با استناد به این نظریه، را گسترش دهد.
در این زمینه که در اجرای مسئولیت حمایت چه اقداماتی و در سطحی و در چه دوره زمانیای باید انجام شود، نیز ابهامات فراوانی وجود دارد. بدین معنا که در رابطه با بهره گرفتن از زور، گزارش کمیسیون و همچنین گزارش هیأت عالیرتبه اصولی پنجگانه را برای انجام هر مداخله نظامی، بیان کردهاند؛ اما در سند نهایی سران جهان در سال ۲۰۰۵، که شاید مهمترین سند درباره مسئولیت حمایت است، هیچگونه استناد یا اشاره ای به این اصول نشده و همین امر موجب گردیده است تا ابهاماتی راجع به زمان و نحوه اقدامات نظامی در نظریه مسئولیت حمایت ایجاد شود. باید اضافه کرد، راجع به سطح اقدامات پیشگیرانه در اجرای مسئولیت حمایت نیز هنوز ابهاماتی وجود دارد.
بند دوم: چالشهای حقوقی مانع اجرای نظریه مسئولیت حمایت
اساساً راجع به وضعیت حقوقی اجرای مسئولیت حمایت هنوز ابهاماتی وجود دارد. هنوز جامعه بین المللی، با وجود سند نهایی ۲۰۰۵ و همچنین بیانیه مجمع عمومی در سال ۲۰۰۹، درباره این موضوع که نظریه مسئولیت حمایت، توانسته در سطح یک هنجار بین المللی ظاهر شود و برای اعضای جامعه بین المللی الزامی حقوقی ایجاد نماید، دچار تردید هستند.
برخی از کشورها نظیر امریکا ، نظریه مسئولیت حمایت را اصلی اخلاقی میپندارند و الزامی حقوقی برای آن قائل نیستند و معتقدند، نه ملل متحد و نه کشورها، الزامی در انجام مداخله مطابق حقوق بینالملل ندارند.^[۳۳۲] همینطور برخی از حقوقدنان بر این باورند که غیر از کنوانسیون منع نسلزدایی، هیچ دکترین محکمی به وجود نیامده است که کشورهای ثالث برابر جلوگیری نکردن از جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت در کشور دیگر، مسئول بداند. بنابراین بسیاری از کشورها نظریه مسئولیت حمایت، را بیشتر تعهدی سیاسی میداند تا اینکه برای آن الزامی حقوقی قائل شوند.^[۳۳۳] در هر حال، توقع انجام مسئولیت از سوی جامعه بین المللی و کشورها بر پایه نظریه مسئولیت حمایت، نقطه آغازی بر ملاحظه چنین مسئولیتهایی در قبال نقضهای فاحش حقوق بینالملل بشردوستانه و حقوق بشر است و بحثهای دقیقتر و دیدگاه های حقوقی موشکافانهتر در آینده، به ویژه از سوی کمیسیون حقوق بینالملل، میتواند زوایای مسئولیتهای ناشی از این نظریه را بیش از پیش روشن سازد. در هر حال، مسئولیت حمایت به عنوان هنجاری بین المللی که هر روز شکل بهتر و قوام یافتهتری به خود میگیرد، نیازمند سازماندهی مناسب اجرایی است تا ابهامات ارگانیک آن رفع و و انتظار مسئولیت به ویژه از جامعه بین المللی، ملموستر گردد.
اما با این وجود، شاید بتوان اینگونه استدلال کرد که وضعیت کنونی سند نهایی نشست سران جهان در مجمع عمومی در سال ۲۰۰۵، قابل مقایسه با بیانیه جهانی حقوق بشر^[۳۳۴] است که پیش از آنکه به عنوان اصلی عرفی در حقوق بینالملل قابلیتی حقوقی یابد، از سوی بسیاری از کشورها به عنوان الزامی اخلاقی به آن نگاه میشد. اکنون نیز نظریه مسئولیت حمایت چنین وضعیتی را تجربه میکند که با گذشت زمان و با تکرار آن در بیانیهها و قطعنامههای آینده مجمع عمومی و شورای امنیت میتوان آن را در قالب اصلی عرفی بین المللی دارای الزامی حقوقی دانست. لازم به ذکر است، بیانیه سال ۲۰۰۹ مجمع عمومی درباره مسئولیت حمایت، با تأکید بر سند نهایی ۲۰۰۵، اعلام نموده است که هر ساله به ملاحظاتش راجع به مسئولیت حمایت ادامه میدهد.^[۳۳۵]
مبحث دوم: چگونگی ارتقای سطح اجرایی نظریه مسئولیت حمایت
ارتقای سطح اجرایی نظریه مسئولیت حمایت، میبایست در دو سطح بین المللی و داخلی، همگام با یکدیگر، پیگیری شوند تا بتوان با ایجاد سازوکارهای واقعی و کارکردی در این دو سطح، برای اجرای مسئولیت حمایت اقدامات هماهنگی را صورت داد.
بند نخست: ایجاد سازوکارهای اجرایی برای مسئولیت حمایت در سطوح بین المللی
افزایش آگاهیها از مفاهیم مسئولیت حمایت در میان جوامع مدنی، سیاستگذاران و عموم مردم، نخست، از طریق توسعه آموزشهای ابتدایی درباره اصول مسئولیت حمایت، نظیر آشنایی با مراحل مختلف این نظریه، محدود بودن آن به چهار جنایت هولناک و تأکید این نظریه بر پیشگیری و هشدار به هنگام، صورت میگیرد و سپس با انتشار ترجمه متون اصلی راجع به مسئولیت حمایت در کشورهای مختلف جهان، میتوان اقدامی مؤثر در جهت درک صحیح از زوایای مختلف مسئولیت حمایت صورت داد. این افزایش آگاهیها خود میتواند موجب ایجاد اجماع در جامعه بین المللی برای پذیرش تعهدات نظریه مسئولیت حمایت باشد.
در ارتقای سطح نظریه مسئولیت حمایت به عرفی بین المللی، باید تلاش شود تا مباحث مسئولیت حمایت و سازوکارهای آن، وارد گفتگوها و دستور کارهای بین المللی گردد. ورود نظریه مسئولیت حمایت به معاهدات دو یا چند کشورها یا ورود آن میان قراردادهای منطقهای و بین المللی میتواند به تبدیل شدن این نظریه به عرفی بین المللی، کمک نماید.^[۳۳۶]
چنانکه پیش از این نیز بیان نمودیم، بسیار پر اهمیت است تا به نظریه مسئولیت حمایت شکلی مؤسساتی داده شود؛ بدین معنا که بدانیم، چه رکنی مسئول انجام وظایف مسئولیت حمایت یا هماهنگکننده سایر ارکان بین المللی در اجرای مسئولیتهای حاصل از این نظریه است. به نظر میرسد، در اجرای بهتر مسئولیت حمایت، ایدهآل آن است تا رکنی در ملل متحد مانند دبیرخانه یا شورای امنیت، وظیفه پرداختن به تعهدات و وظایف حاصل از نظریه مسئولیت حمایت را بر عهده گیرد و این رکن اختیار و ظرفیت آن را داشته باشد تا بتواند از سایر ارکان ملل متحد و همچنین سایر مؤسسات بین المللی و منطقهای که شکلی تخصصیتر به خود دارند، بخواهد که در انجام اجرای تعهدات نظریه مسئولیت حمایت همکاریهای لازم را به عمل آورند.
یکی دیگر از روش های ارتقا و گسترش نظریه مسئولیت حمایت، قانونمند شدن آن در حقوق بینالملل است؛ با قانونگذاری است که مؤسسات و ارکان مختلف بین المللی و منطقهای و حتی کشورها به درک واقعی و ملموس از وظایف خود در اجرای مسئولیت حمایت میرسند و در عملیاتی ساختن آن همت میگمارند. نقش کمیسیون حقوق بینالملل، چنانکه اشاره شد، در این ارتباط مهم و اثرگذار خواهد بود. پیش از این نیز ملاحظه کردیم که شورای امنیت در سال ۲۰۰۶ و مجمع عمومی در سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹ اقداماتی را در این راستا صورت دادند.
نکته مهم دیگر در ارتقای هنجار مسئولیت حمایت در سطح عرف بین المللی، ایجاد رویه^[۳۳۷] است. چنانکه میدانیم، رویه در حقوق بینالملل یکی از مهمترین عناصری است که میتواند در شکلگیری عرف بین المللی اثری تعیین کننده داشته باشد.
ساخت ظرفیتهای دپیلماتیک، از اهمیت فراوانی در اجرای مراحل مختلف مسئولیت حمایت برخودار است. افزایش ظرفیتهای دپیلماتیک، از طریق ملل متحد، سازمانهای منطقهای و ارتباطهای دوجانبه کشورها ممکن است به تنظیم قواعد و الزاماتی برای کشورها و سازمانهای بین المللی منجر شود و در نهایت، زمینه های مناسبی برای کسب آمادگی مناسب در سطح بین المللی در جهت واکنش به بحرانهای شدید انسانی فراهم آورد.
بند دوم: ایجاد سازوکارهای اجرایی برای مسئولیت حمایت در سطوح داخلی کشورها
چنانکه میدانیم، مسئولیت نخستین حمایت از شهروندان یک کشور بر عهده دولت همان کشور است؛ بنابراین در داخل کشورها باید راهبردها و سازوکارهایی برای مقابله با بحرانهای شدید انسانی در نظر گرفته شود. طراحی و برنامه ریزی های ملی درباره اجرایی ساختن مسئولیت حمایت، از طریق ایجاد مراکزی برای انجام مباحثات درباره این نظریه و همچنین افزایش سطح آگاهیهای جامعه و تلاش برای ایجاد اجماع در داخل کشورها نسبت به اجرای مسئولیتهای حمایت، میتواند در عرصه بین المللی اجرای این نظریه را تسهیل نماید. در هر حال، برنامههای ملی گسترش و اجرایی ساختن مسئولیت حمایت، در هر کشور با توجه به اهداف و ایدهها و شرایط خاصی که هر کشور درباره مسئولیت حمایت دارد، میتواند متفاوت باشد. بدین منظور، اصولاً برنامههایی که چین در سطح ملی درباره نظریه مسئولیت حمایت خواهد داشت با برنامههایی که سودان در این ارتباط طراحی میکند، تفاوت میکند. به عنوان نمونه، چین باید به بیشتر به سیاستگذاریهای استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت درباره اجرای مسئولیت حمایت و ایجاد اجماع در این باره در داخل کشورش، بپردازد؛ اما در مقابل کشوری مانند سودان باید به افزایش مؤسساتی که در زمینه انجام هشدارهای اولیه و پیشگیریهای مستقیم و ساختاری، به طور تخصصی فعالیت میکنند، بپردازد.
در هر حال، اختصاص مؤسساتی در نظام داخلی کشورها برای پرداختن به مسائل مربوط به مسئولیت حمایت، میتواند موجب افزایش امنیت انسانی در آن کشورها و کاهش هزینه های احتمالی ناشی از وقوع بحرانها و جنایات علیه انسانها، باشد. کشورها با قانونگذاری داخلی راجع به مسئولیت حمایت و افزایش حمایتهای اجرایی در داخل از نظریه مسئولیت حمایت، میتوانند هم سطح رعایت حقوق بشر را در کشور خود متحول سازند و هم جامعه بین المللی را در رسیدن به استقرار کامل مسئولیت حمایت در جهان یاری رسانند. تأئید و تأکید سیاستمداران و سردمداران در داخل یک کشور، راه مناسبی است تا حمایتها به سمت مسئولیت حمایت افزایش یابد. ضمن آنکه میتوان با تأسیس مؤسسات آموزشی و سازمانهای غیردولتی، در داخل کشور، آگاهیهای تخصصی را در این باره افزایش داد.^[۳۳۸] به عنوان نمونه، کشور فرانسه، نظریه مسئولیت حمایت را سرلوحه دفاع و امنیت ملی و سیاست خارجیاش قرار داده است.^[۳۳۹]
دبیر کل ملل متحد، در گزارش سال ۲۰۰۹ خود، با آگاهی از اهمیت سازوکارهای داخلی کشور در ارتقا و اجرای مناسب نظریه مسئولیت حمایت، رکن نخست گزارش خویش را به این موضوع اختصاص داده است. وی در این گزارش، پیشنهادهایی را برای بهبود وضعیت اجرای نخستین تعهد نظریه مسئولیت حمایت در درون کشورها، مطرح میسازد که در ذیل به برخی از آنها اشاره میکنیم.
کشورها باید در داخل مکانیزم مناسبی برای حل و فصل اختلافات داخلی داشته باشند و باید از حقوق زنان و اقلیتها و جوانان در کشورها به خویش حمایت و حفاظت گردد.
کشورها باید تلاش کنند تا نحوه ترکیب مسئولیت حمایت را با ارزشها و معیارهای محلی، در عین جهانی بودن نظریه مسئولیت حمایت، را بیابند.
کشورها باید عوامل خطرناکی را که منجر به جنایات گسترده و هولناک میشوند، شناسایی نمایند.
فعالیتهای قانونگذاران، پلیس، سازمانقضایی و نیروهای نظامی، برای تسهیل اجرای حقوق بشر و بشردوستانه، گسترش یابد.^[۳۴۰]
گفتار دوم: توانمندیهای نهادهای بین المللی در اقدام برای مسئولیت حمایت
در این گفتار، به نقش نهادهای مختلف بین المللی، اعم از منطقهای یا جهانی، در اجرای مسئولیت حمایت خواهیم پرداخت تا بتوانیم توانمندیها و ظرفیتهای نهادهای مختلف را مشخص سازیم و تلاش مینماییم تا با بیان قابلیت‌های مختلف هر نهاد بین المللی، تعیین نماییم که این نهادها چگونه میتوانند در ارتقای سطح مسئولیت حمایت و اجرایی شدن هر چه سریعتر و بهتر آن، نقشآفرینی نماید.
مبحث نخست: نقش ارکان مختلف ملل متحد در اجرای مسئولیت حمایت
ملل متحد، چه در انجام مسئولیتهای پیشگیری و چه در انجام مسئولیتهای واکنش، باید در کانون مباحث مسئولیت حمایت قرار گیرد؛ چرا که ملل متحد در حال حاضر، دارای عضویت مؤثر جهانی است و با توجه به وجود صحنههای مختلف ابراز وجود کشورها در این سازمان، اعم از مجمع عمومی و شورای امنیت و سایر بخشهای وابسته به ملل متحد، در بالاترین نقطه از حیث مشروعیت، به نسبت سایر بازیگران عرصه حقوق و روابط بینالملل، قرار دارد. ارکان مختلف ملل متحد از جمله مجمع عمومی، شورای امنیت، دبیرخانه و سایر بخشهای وابسته به ملل متحد، در تکامل، گسترش و اجرایی شدن مسئولیت حمایت نقش به سزایی را دارند. ملل متحد، در ارتقای سطح مسئولیت حمایت، چه از منظر قانونمند نمودن این نظریه و چه از حیث سازماندهی کردن و تقسیم مسئولیتهای این نظریه میان ارکان مختلف ملل متحد و همچنین در انجام عملیاتهای اجرایی، نقش محوری و سازندهای را میتواند ایفا نماید.
بند نخست: نقش مجمع عمومی در ارتقای سطح اجرایی نظریه مسئولیت حمایت
مجمع عمومی با توجه به بیانیه سال ۲۰۰۹، در صدد نقشآفرینی مؤثر در زمینه هنجارسازی، در ارتباط مسئولیت حمایت و قانونمند نمودن آن در سطح جهان است. این مجمع قصد دارد تا با ملاحظه سالانه این موضوع و برگزاری جلسات رسمی و غیررسمی طی نشستهای سالیانه این مجمع با شرکت سران کشورها، به اجماعی در سطح بین المللی برای این نظریه، دست یابد تا بتواند در قدمهای بعدی، راه را برای تدوین و قانونگذاری درباره نحوه اعمال مسئولیت حمایت هموار سازد.
هنگامی که به سابقه فعالیتهای مجمع عمومی در زمینه مسئولیت حمایت نگاه میکنیم، میبینیم که این رکن از ملل متحد از هر رکن دیگری در داخل ملل متحد و همچنین هر نهاد دیگر خارج از آن، توانسته است، بهتر نقشآفرینی نماید. یکی از این ایفای نقشها برگزاری نشست سران جهان در مجمع عمومی در سال ۲۰۰۵ است که موجب شد تا مهمترین سند مسئولیت حمایت یعنی سند نهایی نشست سران، منتشر گردد. این سند نزد اکثر صاحبنظران نظریه مسئولیت حمایت به عنوان سندی که قریب به اتفاق کشورهای جهان به آن نظر مثبت دارند، بسیار حائز اهمیت است. برگزاری مباحث سال ۲۰۰۹ از سوی مجمع عمومی، از دیگر اقدامات مهم هنجارسازانه این رکن درباره مسئولیت حمایت است که در نهایت، به اتخاذ بیانیه شماره ۳۰۸ از سوی مجمع عمومی درباره مسئولیت حمایت منجر گردید.
در زمینه انجام واکنش برابر با وضعیتهای وخیم انسانی ناشی از چهار جنایت در حوزه مسئولیت حمایت، مجمع عمومی، چنانکه ذکر آن در فصول قبل به میان آمد، برابر با سند نهایی ۲۰۰۵ و با اتخاذ صلاحیتهای حاصله از قطعنامه اتحاد برای صلح، قادر است تا در صورت توقف شورای امنیت در انجام وظایفش در زمینه مسئولیت حمایت، وارد عمل شود و اقدامات لازم را انجام دهد. هرچند که به نظر میرسد، مجمع عمومی، باتوجه به فقدان رویه در زمینه بکارگیری اقدامات واکنشی قهری، در مسائل مربوط به انجام مسئولیت واکنش در نظریه مسئولیت حمایت، نتواند چندان موفق عمل نماید.
بند دوم: نقش شورای امنیت در ارتقای سطح اجرایی نظریه مسئولیت حمایت
همان قدر که نقش مجمع عمومی در هنجارسازی، بسیار پراهمیت است، نقش شورای امنیت به عنوان بازوی اجرایی ملل متحد، در تصمیمسازی، اجرا و عملیاتی ساختن مسئولیت حمایت، پررنگ جلوه میکند. هر چند که استناد شورای امنیت به مسئولیت حمایت، در قطعنامههای خود علاوه بر جنبه عملیاتی، به خودی خود، جنبه هنجارسازی و قانونمند نمودن را نیز به همراه خواهد داشت.
چنانکه پیش از این بدان پرداختیم، با انتشار گزارش سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۹ دبیرکلهای ملل متحد و همچنین انتشار سند نهایی نشست سران ۲۰۰۵، در خصوص مقام صالح برای صدور مجوز برای انجام واکنشهای نظامی، شورای امنیت تنها مقام صالح برای تصمیمگیری راجع به واکنشهای نظامی بشردوستانه در نظر گرفته شده است.^[۳۴۱] در واقع، در تمام اسناد موجود درباره مسئولیت حمایت، از تقویت شورای امنیت سخن گفته شده است و راجع به کنار گذاردن این شورا، در مسائل راجع به مسئولیت حمایت، سخنی به میان نیامده است.
سخن از اینکه چه کسی بایست برای توقف و رفع وضعیتهای وخیم انسانی مداخله نماید، از سال ۱۹۹۹ و مداخله نظامی ناتو در کوزوو آغاز گردید. در حالی که، تلاشهای نهادهای اروپایی برای ایجاد صلح در یوگسلاوی سابق به جایی نرسید، شورای امنیت ملل متحد بحران کوزوو را در دستور کار خود قرار داد و قطعنامههای ۱۱۶۰ و ۱۱۹۹ را صادر نمود و در قطعنامه اخیر، وضعیت کوزوو را تهدید علیه صلح و امنیت بین المللی تلقی نمود. عدم توجه یوگسلاوی به این قطعنامهها و ناتوانی شورای امنیت به دلیل مخالفت روسیه در اتخاذ تصمیمات شدیدتر موجب ورود ناتو به قضیه و تهدید این سازمان به استفاده از زور علیه یوگسلاوی شد. این تهدید ناتو ابتدا کارساز واقع شد اما در ادامه با وقوع قتل عام مسلمانان در شهر راساک توسط صربها، ناتو به یوگسلاوی حمله کرد و در جنگ ۷۷ روزه توانست میلوشویچ را شکست دهد و مقدمات بازگشت صلح را فراهم آورد.^[۳۴۲] شورای امنیت در مقابل این حمله اقدامی انجام نداد و مداخله ناتو در کوزوو به مداخلهای “غیر قانونی اما مشروع”^[۳۴۳] مشهور گردید. از آن پس بود که مسئله اصلاح منشور، بسیار جدیتر دنبال شد. در گزارش هیأت عالی رتبه، مسئله اصلاح شورای امنیت، به تفصیل مطرح شده است.^[۳۴۴]
در هر حال به نظر میرسد، انجام اقداماتی که شورای امنیت را وادارد تا عملکرد بهتری را در اینگونه مسائل، از خود بروز دهد، تنها با انجام پارهای از اصلاحات در منشور، درباره ساختار و نحوه تصمیمگیری این شورا، امکان پذیر است. این درحالی است که برخی نویسندگان تأسیس نهادهای جدید برای ایفای تعهدات نظریه مسئولیت حمایت، در صورت ناکامی در اصلاح منشور ملل متحد در مواد مربوط به نحوه تصمیمگیریها و ساختار شورای امنیت، را پیشنهاد میدهند.^[۳۴۵]
در هر حال باید شورای امنیت را مهمترین رکنی دانست که بنابر اسناد موجود بین المللی توانایی تجویز، انجام و هدایت، مسئولیت های ناشی از نظریه مسئولیت حمایت را خواهد داشت.
بند سوم: نقش دبیرخانه و سایر نهادهای ملل متحد در ارتقا سطح اجرایی نظریه مسئولیت حمایت
در مقایسه با مجمع عمومی که نقش پررنگتری در قانونمند نمودن و هنجارسازی مسئولیت حمایت دارد و همچنین در مقایسه با شورای امنیت که نقش اجرایی مسئولیت حمایت در آن بیشتر جلوه میکند، دبیرخانه ملل متحد و شخص دبیرکل، نقشی میانه را دارد. بدین معنا که وی با گزارشهای خویش در ارتباط با مسئولیت حمایت به مجمع عمومی و حتی شورای امنیت، میتواند زمینه مؤثری را در هنجارسازی بین المللی مسئولیت حمایت به وجود آورد و از سوی دیگر، با ترتیب دادن سازوکار مناسب، میتواند در زمینه اجرای مسئولیت حمایت، به ویژه در ارتباط با دریافت اطلاعات نقضهای گسترده حقوق بشری و انجام هشدارهای بههنگام، نقش خویش را برجسته سازد.
بخش امور سیاسی^[۳۴۶] دبیرخانه ملل متحد که زیر نظر دبیرکل فعالیت میکند، میتواند به مهمترین بخش در انجام اقدامات پیشگیرانه، به ویژه در زمینه انجام هشدارهای بههنگام، در نظریه مسئولیت حمایت تبدیل گردد. این بخش که در سال ۱۹۹۲ تأسیس گردیده است، میتواند با همکاری شعبههای منطقهای خود، گزارشها و تجزیه و تحلیلهای سیاسیای را از وضع موجود صلح و امنیت در کشورهای عضو ملل متحد به دبیرکل منعکس نماید. همچنین، این بخش از دبیرخانه، در اجرای دیپلماسی پیشگیرانه و ایجاد صلح از طریق دبیرکل با وی همکاری میکند. ضمن آنکه با کشورهای عضو در ارائه خدماتی نظیر کمک به برگزاری انتخابات و با شورای امنیت ملل متحد در زمینه تمهید کارکنان اداری همکاری دارد.^[۳۴۷]
شورای حقوق بشر، به ویژه با ساختار بازدید دورهای^[۳۴۸]، از کشورهای عضور ملل متحد که هر چهار سال یک بار صورت میگیرد، میتواند وضعیتهای حقوق بشری را به ملل متحد منعکس کند که این خود میتواند در تصمیمگیری برای انجام اقدامات پیشگیرانه با استناد به نظریه مسئولیت حمایت، بسیار سازنده و مفید باشد. به نظر میرسد، این شورا با گسترش حوزه عملکرد کنونی خود میتواند به تنها نهاد دارای صلاحیت در ملل متحد، مبدل گردد که وظیفه گزارش دادن وضعیتهای شدید حقوق بشری را برای اعمال اقدامات لازم از سوی شورای امنیت، برعهده داشته باشد.
در ملل متحد بخشهایی نظیر دفتر سازمان ملل در زمینه همکاریهای امور بشردوستانه^[۳۴۹]، بخش عملیاتهای حفظ صلح ملل متحد^[۳۵۰]، کمیسیون حفظ صلح ملل متحد^[۳۵۱]، برنامه توسعه ملل متحد^[۳۵۲]، دفتر مشاور عالی حقوق بشر^[۳۵۳]، مشاور ارشد ملل متحد در زمینه پناهندگان^[۳۵۴]، دفتر نماینده ویژه دبیرکل در حقوق بشری افراد رانده شده داخلی^[۳۵۵]، کمیته راهنمای واکنشهای بشردوستانه^[۳۵۶] و سایر نهادهای وابسته به ملل متحد، میتوانند همکاریهای مناسبی را درباره انجام تعهدات مسئولیت حمایت انجام دهند.^[۳۵۷]
مبحث دوم: نقش سازمانهای منطقهای در اجرای نظریه مسئولیت حمایت
اولین اقدام را برای نهادینهسازی ایفای نقش سازمانهای منطقهای در انجام همکاریهای مختلف برای حفظ صلح و امنیت بین المللی را منشور ملل متحد برداشته است. در ماده ۵۲ منشور، در فصل هشتم، بیان شده است که «هیچ یک از مقررات این منشور مانع وجود موافقتنامهها یا نهادهای منطقهای برای انجام امور مربوط به صلح و امنیت بین المللی که متناسب برای اقدامات منطقهای باشد، نیست؛ مشروط بر اینکه اینگونه قراردادها و نهادها و فعالیتهای آنها با اهداف و اصول منشور سازگار باشد.» با گذشت زمان و اهمیت یافتن انجام اقدامات مؤثر و به موقع در دفع و کنترل عوامل مخاطرهانگیز صلح و امنیت بین المللی، بر اهمیت فعالیتهای سازمانهای منطقهای افزوده شد.^[۳۵۸]
در هر حال، با وجود آنکه فعالیتهای ملل متحد در زمینه مسئولیت حمایت، بسیار قابل توجه است اما این امر مانع از آن نیست تا سازمانهای منطقهای نظیر اتحادیه افریقا، اتحادیه اروپا و اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا (آ.سه.آن)، در این زمینه فعال باشند. سازمانهای منطقهای به عنوان یکی از بازیگران مهم در زمینه مسئولیت حمایت، در اسناد مهمی نظیر سند نهایی نشست سران ۲۰۰۵ و گزارش کانادایی مسئولیت حمایت، آورده شدهاند.
در واقع، استفاده از سازمانهای منطقهای برای اعمال مسئولیت حمایت، موافقان و مخالفانی دارد. آنانی که موافق حضور این سازمانها در اجرای تعهدات مسئولیت حمایت هستند، استدلال میکنند که اینگونه سازمانها در بازگرداندن صلح، امنیت و ثبات در منطقه، منافع عمیقتری دارند و بدلیل آنکه یکسانی و هماهنگی بیشتری با یکدیگر دارند، در اقداماتشان حساسیت بیشتری بروز میدهند. ضمن آنکه به دلیل نزدیک بودن به بحران، درک صحیحتر نسبت به موضوع خواهند داشت و همچنین میتوانند سریعتر و دقیقتر در اقداماتی نظیر انجام هشدارهای بههنگام، عمل کنند. در مقابل گروه مخالف حضور سازمانهای منطقهای استدلال میکنند که اینگونه سازمانها تبحر کمتری نسبت به ملل متحد در انجام عملیاتهای حفظ صلح دارند. ضمن آنکه سازمانهای منطقهای ممکن است در حضور در بحرانها رعایت بیطرفی را نداشته یاشند و این موضوع موجب خدشهدار شدن مشروعیت مداخلاتی است که توسط سازمانهای منطقهای صورت میگیرد.^[۳۵۹] در هر حال، با توجه به ماده ۵۳ منشور ملل متحد، به نظر میرسد، اجرای تعهدات مسئولیت حمایت، توسط سازمانهای منطقهای با مجوز شورای امنیت، از عناصر قانونی لازم برخوردار باشد.
در مناطق مختلف جهان، سازمانهای منطقهای فراوانی وجود دارند که میتوانند در زمینه مسئولیت حمایت، نقش آفرینی نمایند. سازمانهای منطقهای قاره افریقا، اروپا، امریکا و همچنین برخی از سازمانهای آسیایی، میتوانند نقش برجستهای را در اجرای تعهدات مسئولیت حمایت، ایفا نمایند. در مباحث آتی راجع به توانمندی این سازمانها در مناطق مختلف جهان سخن خواهیم گفت.

۶- خرید کالا: ممکن است بعضی از اعضای گروه مخاطبین هدف نسبت به خرید کالا متقاعد شده باشند اما اقدام به خرید نکنند، لازم به ذکر است که این دسته از افراد مترصد دریافت اطلاعات بیشتری نسبت به ویژگی های دیگر کالا بوده و اقدام خود را برای خرید به فرصت دیگری موکول کرده اند لذا ما باید آنها را به سوی اقدام نهایی خرید هدایت نموده و با ارائه تمهیدات فروش مانند تخفیف های ویژه یا قیمت گذاری مناسب، مخاطبین هدف را به خرید تشویق کنیم(۶۹).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مراحل فرایند تصمیم خرید
مصرف کنندگان همه روزه تصمیمات خرید بسیاری می گیرند، اکثر شرکتهای بزرگ نیز در زمینه تصمیم گیریهای خرید مشتریان تحقیقات مفصلی انجام داده اند. ولی آگاهی درباره چراهای رفتار خرید، بسی دشوار است و معمولا در عمق اندیشه مشتریان قرار دارد .
مراحلی را که خریدار برای رسیدن به یک تصمیم خرید طی میکند در شکل(۲-۷) نگاه کنید.
شکل(۲‑۷): مراحل فرایند تصمیم خرید
فرایند خرید با شناخت مشکل آغاز می شود، در این مرحله است که خریدار مشکل یا نیاز را تشخیص می دهد مانند نیاز به ورزش، غذا و غیره. یک مصرف کننده تحریک شده، به اطلاعات بیشتری نیازمند است، آنها از طریق منابع اطلاعاتی مختلف سعی دارند آگاهی و اطلاعات خود را درباره ی مارک های موجود و ویژگی آن با بهره گرفتن از منابعی مانند: رسانه های جمعی، آگاهی تبلیغاتی، دوستان و بستگان و استفاده از آن کالا افزایش دهند. بعد از جمع آوری و طیقه بندی اطلاعات، مشتری برای انتخاب نهایی مجموعه ای از مارک های مختلف، شروع به ارزیابی گزینه ها می کند. در ارزیابی گزینه ها به مفاهیمی مانند؛ فواید، درجه اهمیت، برجستگی و مطلوبیت آن مارک توجه دارد(۷۲).
فرایند تصمیم خرید مصرف کننده روشی است که درآن افراد به جمع آوری و ارزیابی اطلاعات می پردازند و از بین گزینه های کالا، خدمات، سازمان ها، افراد، مکان ها و ایده ها،انتخاب می کنند. این فرایند شش مرحله را در بر می گیرد: محرک، اطلاع از مساله، جستجوی اطلاعات، ارزیابی گزینه ها، خرید و رفتار پس از خرید(۷۳). عوامل اجتماعی، جمعیت شناختی و روان شناختی بر فرایند تصمیم تاثیر می گذارند. واضح است که فرایند واقعی خرید، قبل از اقدام به خرید آغاز می شود و پیامد های فراوان پس از خرید را نیز شامل می شود. هنگامی که مصرف کننده کالا یا خدمتی را می خرد در واقع فرایند تصمیم را طی می کند. با این وجود گاهی اوقات کل شش مرحله تصمیم و گاهی، برخی مراحل آن را مورد استفاده قرار می دهد. در هر نقطه ای از فرایند تصمیم، ممکن است شخص از خریدش منصرف شود و در نتیجه فرایند خاتمه یابد(۷۴). ممکن است کالا، غیر ضروروی، خیلی گران یا نا مطلوب به نظر برسد. موسسات و شرکت های زیرک، فرایند تصمیم خرید را در مقوله تولید کالای خود مورد بررسی قرار می دهند. بازاریابان می توانند با درون نگری و بررسی رفتارهای احتمالی خود(شیوه درون گرایانه) و یا مصاحبه با دسته کوچکی از خریداران اخیر و پرسیدن در مورد واقعه ای که به خرید آن ها منجر شده است(روش عطف به ماسبق)، راجع به مراحل خرید مصرف کنندگان آگاه شوند. آن ها هم چنین می توانند در این رابطه از یک مشتری بخواهند تا در مورد خرید کالای فرضی خاص افکارش را بیان کند(روش عطف به آینده)، و یا از مشتریان بخواهند که روش ایده آل خرید را شرح دهند(روش بعد نمایی)(۷۵).
بازاریابی بین المللی
بازاریابی بین المللی عبارت است از اجرای فعالیت های بازرگانی که جریان کالا ها و خدمات را به مصرف کنندگان یا استفاده کنندگان در بیش از یک کشور، برای کسب سود هدایت می کند. در این تعریف تنوع تفاوت بین بازاریابی بین المللی و داخلی این است که فعالیت های بازاریابی در بیش از یک کشور انجام می پذیرد. اما این تفاوت به ظاهر جزیی در برگیرنده تفاوت های عمیقی است. ویژگی بازاریابی بین المللی در گستره مسائل ناآشنا و در تنوع استراتژی هایی است که برای تطبیق با سطوح مختلف عدم اطمینان محیطی انجام می گیرد. هنر بازاریابی بین المللی و جالب بودن آن در چالش تطبیق عوامل قابل کنترل محیط بازار(محصول، قیمت، ترویج و مکان) با عوامل غیرقابل کنترل محیط بازار (رقابت، سیاست، قوانین، رفتار مصرف کنندگان، تغییرات تکنولوژی و …) به طریقی است که رسیدن به اهداف بازاریابی عملی باشد(۷۶).
اگرچه اصول بازاریابی و مفاهیم آن کاربرد عام دارند، اما محیطی که بازاریاب می خواهد در آن برنامه های بازاریابی را اجرا کند به طور قابل توجهی از یک کشور به کشور دیگر متفاوت است. پس مشکلات و مسائل ناشی از تفاوت های محیطی یکی از مقوله های مورد توجه اولیه بازاریابان فرا ملی به شمار می رود(۷۷).
پوشاک مجید
شرکت مروژ در سال ۱۹۸۷ توسط مجید ساعدی فر با تولید توپ فوتبال در ایران آغاز به کار کرد. پس از اندکی با هدف تولید و تهیه پوشاک ورزشی با بالاترین کیفیت در ایران فعالیت های خود را گسترش بخشید و با بکارگیری پیشرفته ترین ماشین آلات و دستگاه ها جهت طراحی و دوخت البسه ورزشی در کوتاهترین زمان ممکن جایگاه خود را در رقابت میان برند های مطرح دنیا در بازار ایران به دست آورد. مجید ساعدی فر متولد ۱۳۳۴ اندیمشک، بازیکن سابق تیم ملی فوتبال ایران با سال ها سابقه ورزشی و فیزیوتراپیست اسبق تیم ملی ایران این شرکت را بر اساس تولید و تهیه پوشاک و تجهیزات ورزشی پایه گذاری کردند.
اهداف ساعدی فر الهام بخش کارمندان شرکتی است که مبتکرانه به دنبال توسعه استعدادهای بالقوه صنعت پوشاک ورزش ایران در جهان هستند. برند مروج هم اکنون با نام تجاری مجید در ایران شناخته می شود و بیش از ۱۷ نمایندگی فعال در سراسر کشور دارد که فعالانه محصولات مجید را به علاقمندان عرضه می‎کنند. بیش از ۳۰۰ نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم در این شرکت مشغول فعالیت هستند.
مجید تنها برند ایرانی در عرصه پوشاک ورزشی است که توانسته در عرصه رقابت با برندهای معتبر دنیا در بازار پوشاک ورزشی به رقابت پرداخته و گام به گام با آنها قدم بردارد و در بیشتر موارد نیز پیشتر از آنها باشد(۲۶).
پوشاک آدیداس
آدیداس یکی از بزرگ ترین شرکت های صنایع پوشاک و تجهیزات ورزشی در دنیا می باشد که در داخل کشور نیز دارای محبوبیت زیادی است. در مجموع زیر شاخه های برند آدیداس که در بازار وجود دارند پنج شرکت به نام ها ی آدیداس، ریبوک، تایلور مید- آدیداس گلف، راکپورت و ریبوک سی سی ام راکی می باشد. در آمد ۱۳۴/۷ میلیارد دلاری این شرکت در شش ماهه اول سال جاری میلادی نشان می دهد این شرکت یکی از غول های موجود در بازار ورزش می باشد که سودی معادل ۴۸۰ میلیون دلار را نصیب سهام داران نموده است. هرچند فروش این شرکت نسبت به سال قبل میلادی کاهش یافته است اما آدیداس هنوز هم یکی از قدرتمند ترین شرکت های صنعت پوشاک و تجهیزات ورزشی در جهان می باشد. وجود ۲۶ درصد بازار فروش آدیداس در آسیا که ۱۱ درصد آن در چین و بقیه هم در دیگر کشورهای آسیایی بوده است نشان از اهمیت بالای بازار آسیا برای آدیداس دارد زیرا بعد از اروپای غربی که ۲۷ درصد فروش آدیداس در آنجا بوده است، آسیا رتبه دوم را در اختیار دارد در حالی که آمریکای شمالی با ۲۴، بازارهای در حال رشد اروپا با ۱۲ و آمریکای لاتین با ۱۱ درصد در رتبه های بعدی قرار دارند. توجه به فروش آدیداس براساس نوع محصول نشان می دهد که کفش ورزشی با فروشی بالغ بر ۵۰۳/۳ میلیارد دلار در رتبه نخست قرار دارد و پوشاک با فروش ۶۵۲/۲ میلیارد دلاری در رتبه دوم قرار دارد و وسایل سخت افزاری ۹۷۹ میلیون دلار در رده سوم قرار دارند که به جز پوشاک، شرکت آدیداس در دو بخش دیگر نسبت به سال قبل میلادی افزایش فروش داشته است(۲۵).
پیشینه تحقیق
استفاده موثر و بهره گیری از پژوهش های بازاریابی یک ابزار مهم استراتژیک برای شرکت هایی به شمار می آید که در تلاش برای دستیابی به جایگاهی شایسته و تعیین کننده در دنیای تجارت کننده ی امروزی هستند(۷۸). در زمینه اولویت بندی عناصر آمیخته بازاریابی بر تصمیم و رفتار خرید مشتریان در رشته های مختلف تحقیقات مختلفی صورت گرفته است و با توجه به این که در عرصه ورزش پژوهش های محدودی در این زمینه وجود دارد که به تعیین و اولویت بندی عناصر آمیخته بازاریابی در زمینه محصولات ورزشی پرداخته باشد و از سوی دیگر همدمی، محرم زاده و کاشف در تحقیق خود در سال ۹۰ با عنوان ارتباط برند برتر در فروش محصولات ورزشی(بازاریابی ورزشی) اذعان کردند که این تحقیق اولین تحقیق در زمینه محصولات ورزشی در کشور می باشد و محدودیت زیادی در زمینه جمع آوری تحقیقات مشابه ورزشی به علت نبود آن وجود داشت لذا در این بخش از پیشینه تحقیقات غیر ورزشی نیز استفاده شده است.
در پژوهش های محدود در حیطه آمیخته بازاریابی پوشاک ورزشی خارجی در ایران، می توان به پژوهشی که توسط زمانی دادانه (۱۳۹۲) با عنوان بررسی آمیخته بازاریابی پوشاک ورزشی خارجی از دیدگاه مشتریان (مطالعه موردی آدیداس) که به تعیین و اولویت بندی عناصر آمیخته بازاریابی و گویه های موثر در خرید پوشاک ورزشی آدیداس در شهر تهران پرداخت، نتایج تحقیق وی نشان داد که تمامی عناصر آمیخته بازاریابی در خرید پوشاک ورزشی آدیداس از دیدگاه مشتریان تاثیر گذار می باشند. همچنین اولویت بندی تاثیر عناصر آمیخته بازاریابی به ترتیب اهمیت شامل: ۱- محصول ۲- قیمت ۳- توزیع ۴- ترویج بود و عامل رضایت مشتریان و توجه به آمیخته بازاریابی ورزشی عامل مهمی در خرید مجدد است لذا باید با ارائه محصولات متنوع، قیمت مناسب نسبت به رقبا، شیوه صحیح تبلیغات و توزیع مناسب نظر مشتریان ورزشی را جذب کنند(۲۵).
در پژوهشی مشابهی در زمینه پوشاک ورزشی داخلی توسط مدرس زاده (۱۳۹۲) با عنوان “بررسی آمیخته بازاریابی پوشاک ورزشی داخلی از دیدگاه مشتریان( مطالعه موردی مجید)” انجام شده است. نتایج بیانگر این بود که در مورد اولویت بندی عناصر آمیخته بازاریابی به ترتیب عناصر محصول ، قیمت، ترویج و توزیع مهم ترین عناصر آمیخته بازاریابی در خرید پوشاک ورزشی مجید از دیدگاه مشتریان ورزشی می باشند. با توجه به یافته های تحقیق می­توان نتیجه گرفت اولویت و درجه اهمیت هریک از این عناصر بر تصمیم خرید متفاوت است(۲۶). دو پژوهش ذکر شده هر کدام به بررسی و تعیین اولویت آمیخته بازاریابی در پوشاک ورزشی از دیدگاه مشتریان پرداخته اند، با این حال پژوهشی که به مقایسه آمیخته بازاریابی مشتریان پوشاک ورزشی داخلی و خارجی با نام تجاری های مختلف بپردازد کمتر انجام شده است. یا به عبارتی دیگر تحقیقی که به مقایسه آمیخته بازاریابی و رفتار خرید دو شرکت داخلی و خارجی بپردازد مشاهده نشد.
اگرچه در زمینه آمیخته بازاریابی و رفتار خرید پوشاک ورزشی داخلی و خارجی، مطالعات اندکی در داخل کشور انجام شده است، با این حال مطالعاتی در زمینه های مرتبط با آن انجام گرفته است. به عنوان مثال در بخش پوشاک ورزشی، کشگر و همکاران(۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان"رابطه رضایت مندی و وفاداری با ویژگی های پوشاک ورزشی داخلی و خارجی در زنان ورزشکار بدنساز” به این نتیجه رسیدند که بیشتر بانوان (۸۰ درصد) پوشاک ورزشی خارجی را انتخاب کردند و دلایل این انتخاب را کیفیت، طرح و قیمت مناسب عنوان کردند. در بین ویژگیهای این محصول، برای بانوان قیمت پوشاک، اهمیت بیشتری قائل بودند و درنهایت عنصر قیمت عامل تاثیر گذاری بر رفتار و خرید مجدد مشتریان محسوب می شد. همچنین بین ویژگی های محصول (کیفیت، قیمت، طرح زیبایی) با بومی بودن برند محصول رابطه معناداری وجود داشت ودر نهایت بین رضایت مندی و وفاداری ورزشکاران با پوشاک با برند ایرانی رابطه معناداری مشاهده شد(۲۲).
درزمینه تاثیر برند برتر بر خرید مشتریان ورزشی نیز مطالعات محدودی در زمینه بازاریابی انجام گرفته است از جمله همدمی و همکاران(۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان ” ارتباط برند برتر در فروش محصولات ورزشی” به بررسی ارتباط بین ایجاد برند برتر با فروش محصولات ورزشی پرداختند. یافته های پژوهش بیانگر وجود رابطه مثبت و معنی دار بین برند مناسب و قدرتمند و وفاداری مشتریان بود. شخصیت نام تجاری قدرتمند می تواند مشتریان را به سمت مصرف سوق دهد و در نهایت یافته های این تحقیق بیانگر این است که برند معتبر باعث افزایش فروش محصولات ورزشی می شود(۷۶).
همان گونه که در تحقیقات بالا اشاره شد همه ی عناصر آمیخته بازاریابی بر خرید مشتریان پوشاک ورزشی تاثیر می گذارد به طوری که عناصر محصول و قیمت از مهم ترین عناصر تاثیر گذار بر تصمیم خرید مشتریان ورزشی در تحقیقات ورزشی بوده اند. در بخش پوشاک غیرورزشی نیز مطالعاتی در این زمینه انجام گرفته است که در این تحقیقات غیر ورزشی نیز از نظر مشتریان همه ی عناصر بر تصمیم خرید آنها تاثیر می گذارد اما برخی از تحقیقات غیر ورزشی نیز از نظر مشتریان کیفیت محصول و قیمت به عنوان عناصر تاثیر گذارتر معرفی کرده اند. به طور مثال، طالب زاده(۱۳۸۹)، در پژوهشی با عنوان “شناسایی ورتبه بندی مهمترین عناصر آمیخته بازاریابی در خرید کاشی و بررسی سه برند خزر، تبریز و سامان بر اساس عناصر شناسایی شده “، به تصمیم گیری راجع به انتخاب عناصر آمیخته بازاریابی (محصول ،قیمت ،توزیع ، ترفیع ) و تعیین اولویت نسبی هر کدام پرداخت و به این نتیجه رسید در خرید کاشی ترتیب اولویت عناصر آمیخته بازار یابی بر خرید به ترتیب : محصول رتبه اول، قیمت رتبه دوم، ترفیع رتبه سوم و توزیع رتبه چهارم است(۸۰).
علاوه بر این در پژوهشی که توسط چوبینه(۱۳۹۰) با عنوان” بررسی تاثیر عناصر آمیخته بازاریابی بر تصمیم گیری خرید مشتریان ابزار برقی در شهر تهران” انجام شد، وی به این نتیجه رسید که همه ی عناصر آمیخته بازاریابی با تصمیم گیری خرید مشتریان رابطه مثبت و معناداری دارند. ترتیب هر یک از عناصر آمیخته به ترتیب محصول، قیمت، توزیع و ترویج به دست آمد(۸۱). زرگریان (۱۳۹۱) در پژوهش خود تحت عنوان ” بررسی رابطه عناصر آمیخته بازاریابی با رفتار خرید مصرف کنندگان آب معدنی( مطالعه موردی مصرف کنندگان شهرستان رامسر)” به این نتیجه رسید همه ی عناصر آمیخته با رفتار خرید مشتریان رابطه معنادار و در مورد اولویت بندی عناصر آمیخته بازاریابی به ترتیب کیفیت، توزیع، بسته بندی، ویژگی کالا، روابط عمومی، طرح کالا، برند، تبلیغات غیر شخصی، فروشندگی شخصی، قیمت و تبلیغات پیشبرد فروش مهم ترین عناصر آمیخته بازاریابی از دیدگاه مشتریان می باشند(۸۲).
در این بین گراوند و همکاران (۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان” تأثیرآمیخته بازاریابی درتصمیم خرید و میزان رضایت مشتریان شرکت های تعاونی تولیدی شهرستان کوهدشت” به این نتیجه رسیدند که رضایت مشتریان از خرید محصولات این شرکت ها به مراتب از میانگین مورد انتظار کمتر است که این مهم گویای رضایت کم متقاضیان از تعاونی هاست. بدین ترتیب این نتیجه حاصل می شود که راهبردهای بازاریابی (یعنی نحوه ترکیب آمیخته بازاریابی) شرکت های تعاونی تولیدی شهرستان کوهدشت نتوانسته اند به نحو شایسته رضایت مشتریان خود را جلب کنند که در نتیجه ی آن مشتریان به تصمیم در انتخاب و خرید محصولات این شرکت ها تشویق و ترغیب نگردیده اند. به دیگر سخن، رضایت مندی خریداران تابعی از متغیرهای کیفیت، قیمت، تبلیغ و توزیع است که به عنوان متغیرهای مداخله گر، با ایجاد و تأمین خواسته های مشتریان، تصمیم به خرید از این شرکت ها را موجب می شود(۱۷). علاوه برآن پیتر دارک و همکاران^[۵۶](۲۰۰۵)، در پژوهشی با عنوان” قیمت گذاری و ترویج بر درک مشتری” نتیجه گرفتند که کیفیت محصول عامل مهمی برای بقا در بازار رقابت می باشد و کیفیت منفی به خصوص زمانی که تضمین کیفیت کالا وجود نداشته باشد، باعث تحلیل ارزش معامله می شود. همچنین دریافتند قیمت پایین ارائه شده به استنباط کیفیت منفی منجر می شود(۸۳).
در حوزه تحقیقات خارجی نیز چومای دیا^[۵۷](۲۰۱۴) در تحقیقی با عنوان” استراتژی آمیخته بازاریابی به عنوان مزیت رقابتی” به این نتیجه دست یافت که همه ی عناصر آمیخته بازاریابی به طور همزمان می تواند به مزیت رقابتی تبدیل شده و برای شرکت سود آور باشند که به ترتیب اولویت این عناصر شامل محصول، قیمت، مکان و ترویج می باشد(۸۴). همچنین می توان به پژوهش وارنگ کنا و نوچنرت^[۵۸](۲۰۱۱) با عنوان” تاثیر خدمات آمیخته بازاریابی بر رفتار خرید قهوه خارجی” اشاره کرد، این پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که تمام عناصر از خدمات آمیخته بازاریابی شامل محصول، قیمت، مکان، ترویج و شواهد فیزیکی با رفتار و خرید مجدد مشتریان رابطه مثبت و معنادار دارند همچنین همه ی عناصر بر رفتار خرید مشتریان تاثیر می گذارد، معیار محصول و معیار استاندارد از موارد حائز اهمیت برای مصرف کنندگان بود(۸۵).
از طرف دیگر برخی از تحقیقات غیر ورزشی عنصر قیمت را دارای کمترین تاثیر در تصمیم خرید دانسته اند به طور مثال در پژوهشی مشابه توسط کریمی(۱۳۹۱) با عنوان” بررسی و اولویت بندی آمیخته بازاریابی از دید خریداران محصولات غذایی در فروشگاه های زنجیره ای” به این نتیجه رسید که همه ۴ عنصر آمیخته بر رفتار مشتریان اثر گذارند و در نهایت اولویت بندی تاثیر عناصر آمیخته بازاریابی از دیدگاه مشتریان به ترتیب محصول، توزیع، ترویج و قیمت می باشد که منجر به وفاداری و خرید مجدد و تبلیغ توسط مشتریان می شود(۸۶). بهنامی فر(۱۳۸۹) نیز در پژوهشی با عنوان “بررسی عوامل آمیخته بازاریابی مؤثر بر خرید تلویزیون (ال سی دی) در خانوارهای شهر تهران” به بررسی عوامل آمیخته بازاریابی موثر بر خرید تلویزیون ال سی دی با رویکرد استراتژیک به منظور ارزیابی همزمان شرایط فعلی و احتمالی آینده محیط داخلی و خارجی پرداخت و به این نتیجه دست یافت بین عناصر آمیخته بازاریابی و رفتار و خرید مجدد مشتریان رابطه معنی داری وجود دارد و مصرف کننده در خرید خود به تمامی عناصر آمیخته بازاریابی از قبیل ویژگی های محصول، قیمت، کانال های توزیع و فعالیت های ترفیعی توجه دارد و از بین عناصرآمیخته بازاریابی محصول بیشترین و قیمت کمترین تأثیر را بر رفتار وخرید مجدد مشتریان داشته است(۱۶) و یا در پژوهش فخیمی آذر(۱۳۹۰) با عنوان “بررسی تأثیرآمیخته بازاریابی(۴p) برافزایش فروش آبگرمکن های تولیدی شرکت قاینارخزر” ، به تأثیر آمیخته بازاریابی بر افزایش فروش آبگرمکن های تولیدی قاینار خزر و چهار فرضیه فرعی در باب تأثیر هر یک از آمیخته ها بر افزایش فروش آبگرمکن های تولیدی قاینار خزر در شهر تبریز پرداخت به این نتیجه رسید که آمیخته بازاریابی و هر چهارآمیخته(۴p) تشکیل دهنده آن برافزایش میزان فروش آبگرمکن های تولیدی قاینارخزر تأثیردارد .به گونه ای که تأثیر متغیرهای به ترتیب محصول، ترفیع، توزیع و قیمت می باشد لذا در این پژوهش نیز عنصر قیمت دارای کمترین تاثیر بر خرید مشتریان غیر ورزشی می باشد(۸۷).
علاوه بر این در مطالعات خارجی نیز سرن گوتا^[۵۹] و همکاران(۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان” تحلیل آمیخته بازاریابی و رفتار مصرف کننده” دریافتند که بین همه ی عناصر آمیخته بازاریابی و رفتار مصرف کننده رابطه مثبتی وجود دارد و از بین عناصر آمیخته بازاریابی شناسایی بهترین راه برای ترویج محصول عامل موثری برای تاثیر گذاری بر رفتار خرید مشتریان می باشد در حالی که عنصر قیمت تاثیری بر رفتار خرید مشتریان ندارد(۸۸).
از سوی دیگر برخی از پژوهش های انجام شده عنصر محصول را در خرید بی تاثیر دانسته اند در این زمینه می توان به تحقیق کردشولی وهمکاران(۱۳۹۱) با عنوان “بررسی تاثیرآمیخته بازاریابی سبز بر تصمیم خرید سبز مصرف کنندگان (مطالعه موردی: مصرف کنندگان محصولات لبنی شرکت پگاه درشهرستان شیراز)” اشاره نمود به این نتیجه رسیدند که هریک از عناصر به ترتیب تبلیغ، توزیع و قیمت آمیخته بازاریابی سبز بر خرید سبز مصرف کننده اثرمثبت ومعناداری دارند، درحالی که محصول سبز بر خرید سبز مصرف کنندگان دارای تأثیر منفی و غیر معنی داری است(۸۹).
همچنین عنصر ترویج یکی از تاثیر گذارترین عناصری است که پژوهش های زیادی توجه خاص به آن را تاکید کرده اند. بر همین تحلیل می توان به پژوهش اسدالهی(۱۳۸۴) با عنوان بررسی تأثیر تبلیغات تجاری بر رفتار مصرف کننده در تصمیم خرید محصولات لوازم خانگی به تحلیل تئوریک و جایگاه تبلیغات تجاری به عنوان یک ابزار کارآمد در مدیریت بازاریابی و تحلیل رفتار مصرف کننده در فرایند خرید کالاها و خدمات و سنجش میزان تأثیرگذاری تبلیغات تجاری بر رفتار مصرف کنندگان در فرایند تصمیم خرید مصرف کننده اشاره کرد و به این نتیجه رسید که تبلیغات و رفتار مصرف کننده رابطه مثبت و معناداری دارند و نقش تبلیغ در مرحله خرید پررنگ تر است می تواند خرید آتی مشتری را تحت تاثیر قرار دهد لذا همه ی شرکت ها بایستی به عامل ترویج توجه بیشتری داشته باشند تا بتوانند مشتریان بیشتری را جذب و مشتریان خود را حفظ نمایند(۹۰). و یا در تحقیق دیگر توسط سالار (۱۳۸۳) در تحقیق خود تحت عنوان بررسی ارتباط بین عناصر آمیخته بازاریابی و خرید محصولات شرکت یک و یک با تأکید بر متغیرهای رفتار مصرف به بررسی و ارزیابی ارتباط بین مهم ترین عناصرآمیخته محصولات غذایی و خرید این محصولات و نیز رتبه بندی این عناصر پرداخت و به این نتیجه دست یافت بین عناصر آمیخته بازاریابی و خرید مشتریان شرکت یک و یک رابطه معناداری وجود دارد به طوری که نحوه تبلیغات مهم ترین عامل مؤثر بر خرید مصرف کنندگان می باشد(۹۱).
همچنین دراپ^[۶۰]در سال ۲۰۱۴ در تحقیق خود تحت عنوان” تاثیر بسته بندی، قیمت و نام تجاری بر وفاداری بر نام تجاری” به این نتیجه رسید که بین وفاداری به نام تجاری و خرید مجدد و بسته بندی و قیمت و نام تجاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و قیمت و بسته بندی و نام تجاری بر خرید مجدد و وفاداری مشتریان موثر است. لذا مدیریت باید با اجرای موثری در بسته بندی، قیمت گذاری و همچنین با نام تجاری آگاهی بخش موجب افزایش وفاداری و در نهایت خرید مجدد را موجب گردد(۹۲). علاوه بر آن می توان به پژوهشی که واکراتساس^[۶۱] (۲۰۰۸) در پژوهش خود با عنوان “تاثیر تبلیغات، قیمت ها و توزیع بر از بین رفتن سهم بازار ” اشاره کرد این پژوهشگر به این نتیجه رسید که تبلیغات، قیمت ها و توزیع به طور معنا داری براز بین رفتن سهم بازار تاثیر دارند. او همچنین دریافت آمیخته بازاریابی بر از بین رفتن سهم بازار بیشتر از رشد سهم بازار تاثیر دارد(۹۳). از طرف دیگر بریجز و همکاران^[۶۲] (۲۰۰۶)، در پژوهشی با عنوان ” تاثیرات برند قبلی مورداستفاده و ترویج بر پاسخ ترویجی مشتریان” به عامل ترویج توجه نموده و به این نتیجه رسیدند که تاثیر برند قبلی مورد استفاده برای همه برند ها در طبقه محصول، به خرید ترویجی منجر می شود اما به کاهش در خرید برند اخیر منجر می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که خرید های ترویجی قبلی، انتخاب را تحت تاثیر قرار می دهد(۹۴). همچنین دل وکیو و همکاران^[۶۳] (۲۰۰۸)، در پژوهشی با عنوان ” تاثیر ترویج فروش روی برتری برند پست- ترویج: تحلیل آشکارگر” به این نتیجه رسیدند ترویج بر خرید مجدد مشتریان اثر می گذارد و مشتریان را وادار به خرید مجدد می نماید که این منفعت می تواند برای برندی که قبلاً ترویج نداده شده است کاهش یابد همچنین بر اساس مشخصات ترویج فروش و محصول ترویج داده شده، ترویج ها هم می تواند باعث کاهش و هم باعث افزایش برتری یک برند شود(۹۵).
تحقیق دیگر در این زمینه، ترایل و کیم^[۶۴] در سال ۲۰۱۱ به توسعه بیشتر پژوهش های خود در زمینه محدودیت ها و محرک های درونی و بیرونی موثر بر خرید ورزشی پرداختند. آنها انگیزه های درونی، انگیزه های بیرونی تبلیغات و ترویج، محدودیت های درونی نبود همراه و محدودیت های بیرونی جایگزین های ورزشی، هزینه و محل را مهم ترین محدودیت ها و انگیزه های خرید ورزشی معرفی نمودند. قابل ذکر است که محدودیت های بیرونی تاثیر منفی بر مصرف ورزشی دارند(۹۶).
اما از طرفی پژوهش هایی نیز به چشم می خورد که اذعان داشته اند که ترویج عامل اثر گذاری بر رفتار خرید نمی باشد و رابطه منفی با رفتار خرید دارد در این زمینه می توان به تحقیقی که رمضانیان و همکاران (۱۳۸۹) با عنوان تأثیر آمیخته بازاریابی سبز بر فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کنندگان (مطالعه موردی : مصرف کنندگان خانگی لامپ کم مصرف شهر رشت) به این نتایج دست یافت که بین همه عناصر آمیخته بازاریابی سبز و فرایند تصمیم گیری خرید مصرف کنندگان، رابطه مثبت معناداری وجود دارد، و همه ی عناصر به جز عنصر ترویج بر رفتار خرید مشتریان تاثیر دارد(۹۷). و یا جعفر پور و بهشتی زواره (۱۳۹۰) در پژوهشی با عنوان ” تأثیر عناصر آمیخته بازاریابی بر ارزش نام و نشان تجاری در صنعت خرده فروشی(مطالعه موردی فروشگاه های زنجیره ای شهروند)” به تعیین اثر عناصر آمیخته بازاریابی بر ارزش نام و نشان تجاری از نگاه مشتریان در صنعت خرده فروشی در فروشگاه های زنجیرهای شهروند پرداختند و به این نتیجه رسیدند شدت توزیع، تصویر فروشگاه به ترتیب اثر مثبت و قوی تری نسبت به سایر عناصر بر ارزش نام و نشان تجاری فروشگاه شهروند دارند. اثر تبلیغات مثبت بر تصمیم خرید مشتریان ضعیف است و در نهایت افزایش قیمت تأثیر منفی بر ارزش نام ونشان تجاری داشته است(۹۸).
از سوی دیگر تحقیق پونگ نیراند^[۶۵] (۲۰۱۳) اشاره نمود این پژوهشگر در تحقیق خود با عنوان” تاثیر آمیخته بازاریابی بر رفتار خرید مشتریان در بازار” دریافت که سه متغیر با رفتار خرید مشتریان و تبلیغ دهان به دهان رابطه معناداری دارند، این سه متغیر شامل قیمت، مکان و ترویج محصول است که بر فرایند خرید مشتریان تاثیر می گذارد اما عنصر ترویج تاثیری بر رفتار خرید مشتریان ندارد، در این بین عنصر قیمت و مکان بیشترین تاثیر را بر فرایند خرید مشتری می گذارد(۹۹). همچنین دکیمپ و همکاران^[۶۶] (۲۰۰۹)، در پژوهشی با عنوان ” تاثیرات اجرای بلند مدت ترویج فروش در فروش اسکنر ” در آزمون چهار دسته محصول (اسکنر های کیفیت بالا) به این نتیجه رسیدند با تفاوت در تاثیر ترویج، رده و فروش برند به طور غالب ثابت است و حتی با رویداد تحول عملکرد نیز تاثیرات بلند مدت ترویج قیمت لزوماً مثبت نیست(۱۰۰).
در زمینه عنصر مکان نیز پژوهش های زیادی توجه به آن را اشاره کرده اند از جمله مطالعه انجام شده بر عنصر مکان که برخی از پژوهش ها آنرا حائز اهمیت دانسته اند می توان به مطالعه ای که توسط، وستربیک^[۶۷] و شیلبوری^[۶۸]در سال ۱۹۹۹ با عنوان “افزایش تمرکز بر مکان در آمیخته بازاریابی خدمات ورزشی"اشاره نمود، این مطالعه سعی در بررسی افزایش تمرکز بر عنصر مکان در عناصر آمیخته بازاریابی ورزشی از ابعاد و نقطه نظرهای مختلف دارد. استدلال و مبنای منطقی این تحقیق از تمرکز مجدد عناصر آمیخته بازاریابی در هنگام بازاریابی ورزش از یک مفهوم سازی در ارتباط با عنصر مکان به عنوان یکی از تسهیلات و امکانات لازم در استراتژی های بازاریابی نشات می گیرد. برای مدیران ورزشی، این قضیه بسیار مهم است که بتوانند از این عناصر به عنوان مزیت های خویش درفرآیند بازاریابی ورزش استفاده نمایند(۱۰۱). همچنین این پژوهشگران در سال(۲۰۰۸) نشان دادند که رابطه مثبت و معناداری بین نام تجاری (برند)، کیفیت محصول، قیمت، سبک، تبلیغات، کیفیت خدمات و محیط فروشگاه با وفاداری به نام تجاری پوشاک ورزشی وجود دارد(۱۵). از سوی دیگر کاتلر(۲۰۰۰)، عوامل فیزیکی ملموس و محل ارائه، را به عنوان عوامل موثر بر رفتار مشتریان، معرفی کرد(۳۰).
در تحقیقات دیگر که عنصر مکان را عنصری بدون تاثیر در رفتار خرید می داند می توان به تحقیق وامشی کرشنا^[۶۹] (۲۰۰۸)، با عنوان ” ارزیابی رفتار خرید جوانان نسبت به کفش های ورزشی” اشاره نمود، این محقق به این نتیجه رسید از میان عناصر آمیخته بازاریابی عنصر مکان معیار تاثیر گذار بر رفتار خرید آنها نبوده و به ترتیب عناصر حالت کفش، کیفیت محصول، قیمت و در آخر تبلیغات را به عنوان مهم ترین عناصر موثر بر خرید انتخاب کردند(۲۶).
همچنین بیتنر^[۷۰] (۱۹۹۲)، عواملی را شناسایی کرد که برای شرح تاثیر عوامل فیزیکی بر روی رفتار مشتریان در تکرار و عدم تکرار رفتار خرید، تعیین کننده بودند. مخصوصا عوامل محیطی فیزیکی مثل طرح بندی فضایی که بر روی ادراک مشتریان و حالات رفتاری مشتریان تاثیر دارند. بیتنر نشان داد که مکان و عوامل فیزیکی نقش مهمی در افزایش سطح رضایت مشتریان دارد و می تواند موجب حفظ مشتری و خرید مجدد وی شود(۱۰۲). تحقیق رونگ هونک^[۷۱] و همکاران(۲۰۱۰) در پژوهشی با عنوان"چگونه برند(مارک) از ارتباط بین تولید، کیفیت برند و عناصر آمیخته بازاریابی اطلاع دارند” اشاره کرد، به این نتیجه رسیدند ابتدا تبلیغ، ترویج و سپس قیمت تاثیر بسزایی بر آگاهی تولیدکنندگان برای ارائه محصولات با کیفیت به مشتریان و رفتار های آتی دارد در این بین عنصر مکان و محصول تاثیری بر رفتار خرید آنها ندارد(۲۵).
به طور کلی در تحقیقات بالا می توان که در بیشتر پژوهش ها همه ی عناصر بر رفتار خرید تاثیر گذارند اما شدت تاثیر گذاری آنها متفاوت است. نظری (۱۳۹۰) نیز در پژوهش خود با عنوان تاثیر عوامل آمیخته بازاریابی در جذب مشتریان (مطالعه موردی در بانک صادرات استان کرمانشاه) به این نتیجه دست یافت که همه عوامل آمیخته بازاریابی در فرایند جذب مشتریان در بانک صادرات تاثیر مثبت و معناداری دارند(۱۰۳). علاوه بر این می هارت^[۷۲] (۲۰۱۲) با عنوان” تاثیر ارتباطات بازاریابی بر رفتار مصرف کننده در محصولات قابل فروش” به این نتیجه رسید که ارتباطات بازاریابی با رفتار مصرف کننده رابطه مثبتی دارد از این رو از مهم ترین اهداف شرکت، نیاز به شناسایی فرصت ها برای افزایش تاثیر بر رفتار مصرف کننده و تاثیر گذاری بر روی دیگران است که این مورد به طور خاص از طریق تمام چهار عناصر کلاسیک بازاریابی (محصول، قیمت، مکان و بازاریابی ارتباطات) است(۱۰۴).
علاوه بر این کلودیو ویگنالی^[۷۳] (۲۰۰۱) در پژوهشی با عنوان “مک دونالد: جهانی فکر کنید، محلی عمل نمایید – آمیخته بازاریابی"، آمیخته بازاریابی p7 را جهت تحلیل استراتژی های شرکت مک دونالد مورد استفاده قرار داد و سیاست هایی که شرکت در زمینه هر یک از اجزای آمیخته بازاریابی مورد توجه قرار داده بود مورد بررسی قرار داده بود، مورد بررسی قرار گرفت و تاثیر هریک از اجزای آمیخته بازاریابی در افزایش فروش تایید شد(۱۰۵).
تحقیقات انجام شده بر روی مولفه های رفتار خرید نیز نشان می دهد که بین عناصر آمیخته بازاریابی و مولفه های رفتار مشتریان رابطه وجود دارد به طور مثال در بررسی تاثیر عنصر محصول بر خرید رسانه ای می توان به تحقیق دکرکتون^[۷۴] در سال(۲۰۱۴) در پژوهشی با عنوان ” رسانه های اجتماعی در توسعه محصول” به این نتیجه رسید که بین عنصر محصول و خرید رسانه ای رابطه مستقیمی وجود دارد و عدم نفوذ رسانه های اجتماعی ممکن است در هزینه های بالاتر توسعه محصول نفوذ داشته باشد(۱۰۶). همچنین تانگ بااو^[۷۵] در سال ۲۰۱۴ در تحقیق با عنوان” مطالعه تجربی اثرات چند برابر رسانه ها بر روی فروش محصول” به این نتیجه دست یافت که در یک سیستم رسانه های تعاملی، بین محصول و خرید رسانه ای رابطه معنی داری وجود دارد که در نهایت فروش محصولات و رسانه ها هر دو تحت تاثیر یکدیگر هستند(۱۰۷).
بر همین تحلیل کارلوتا^[۷۶](۲۰۱۴) در تحقیق خود با عنوان” ادغام مشتری در رسانه های اجتماعی بر اساس محصولات و خدمات” به این نتیجه رسید که با توجه به بالا رفتن رقابت جهانی و همچنین تعداد رو به رشد سازمان ها نوآور، شرکت ها امروزه مجبور به پیدا کردن راه های جدید برای جذب، به دست آوردن و حفظ مشتریان وفادار هستند، لذا عنصر محصول قابلیت پیش بینی و اثر گذاری بر خرید رسانه ای دارد(۱۰۸). در زمینه تاثیر عنصر ترویج بر خرید رسانه ای می توان به پژوهش چی وی پنگ^[۷۷]( ۲۰۱۳) اشاره کرد، این محقق در پژوهشی با عنوان” تاثیر تعامل با کاربر و رسانه های اجتماعی در قصد مصرف” به این نتیجه رسید که ترویج محصولات تو رفتگی در دیوار ممکن است به خصوص در ترویج در تمایل مصرف کنندگان به شرکت در تولید محصولات، بر خرید از طریق رسانه تاثیر داشته باشند(۱۰۹).
بلومر و ادرکن^[۷۸] نیز به بررسی رابطه نیاز تعلق اجتماعی و تمایل ارتباطی مشتری و تاثیر آن بر روی رفتار مشتریان پرداختند. آنها در این پژوهش که در سال ۲۰۰۲ صورت گرفت، در مدلی پیشنهادی تاثیر مستقیم نیاز تعلق اجتماعی و تمایل ارتباطی مشتری را روی نتایج رفتاری (تبلیغ دهان به دهان، حساسیت قیمت، تکرار خرید) بررسی کردند. نتایج نشان داد سطح بالاتری از نیاز تعلق اجتماعی سبب افزایش ارتباطات دهان به دهان، حساسیت قیمت و خرید مجدد می شود(۱۱۰).
همچنین در زمینه رابطه بین آمیخته بازاریابی و رضایت ارتباطی مشتریان که در نهایت منجر به خرید مجدد می شود تحقیقاتی انجام شده به عنوان مثال عبدالموهمین^[۷۹](۲۰۰۳)، به بررسی متغیرهای میان فردی و ابزاری پرداخته است. متغیرهای ابزاری این مدل شامل محصول، قیمت، توزیع و ارتباطات بازاریابی است که هر شرکتی ضرورتا در آمیخته بازاریابی از این متغیرها استفاده می کند. برای متغیرهای میان فردی متغیرهای مدل شامل اعتبار، خیرخواهی و فرصت طلبی است. نتایج نشان داد بین فاکتورهای ابزاری(رضایت از محصول، رضایت از قیمت گذاری، رضایت از توزیع) و رضایت ارتباطی که در نهایت منجر به تبلیغ دهان به دهان می شود ارتباط مستقیم وجود دارد(۱۱۱). علاوه بر پژوهش های ذکر شده، در زمینه بررسی و مقایسه رفتار خرید مشتریان نسبت به محصولات داخلی و خارجی تحقیقات کمی انجام شده که می توان به تحقیق نعلچی کاشی و همکاران (۱۳۹۱) در پژوهشی با عنوان"بررسی رفتار خرید مصرف کنندگان نسبت به برندهای خارجی در مقابل برندهای داخلی” اشاره کرد، به این نتیجه رسیدند که نیاز به منحصر به فرد بودن مصرف کنندگان بر گرایش به کالاهای خارجی تاثیر گذار است. با افزایش گرایش به کالاهای خارجی، مصرف کنندگان کیفیت محصول و ارزش احساسی برندهای خارجی را بهتر می دانند و هرچه پذیرش کیفیت درک شده و ارزش احساسی برندهای خارجی افزایش یابد قصد خرید برندهای خارجی در مصرف کنندگان افزایش می یابد، بر همین تحلیل آنچه که باعث گرایش مصرف کننده به کالای خارجی می شود نیاز به منحصر به فرد بودن است، لذا باید به این مورد توجه شود که کالاهای خارجی چگونه توانسته اند در محصول خود ویژگی منحصر به فرد بودن به وجود آوردند. همان گونه که در بالا اشاره شد عامل کیفیت محصول یکی از این موارد است که باعث شده است شرکت های خارجی مزیت رقابتی بیشتری پیدا کنند لذا شرکت های داخلی باید بتوانند رضایت مشتری را زمینه کیفیت محصول داخلی به دست آورند(۱۱۲).
همچنین در پژوهشی توسط وحدتی(۱۳۸۰) با عنوان “بررسی اولویت عناصر آمیخته بازاریابی بر مصرف کالا های خارجی” به این موضوعات پرداخت که آیا عناصر آمیخته بازاریابی در ارجحیت مصرف کالای خارجی به داخلی توسط مصرف کننده تاثیر دارند یا خیر؟ وحدتی به این نتیجه رسید که عناصر آمیخته بازاریابی در ارجحیت مصرف کالای خارجی به داخلی توسط مصرف کننده موثر می باشند و از نظر مصرف کننده کالای خارجی دارای اولویت متفاوت اند که به ترتیب مدیریت عملیات، ویژگی های کارکنان و محصول، قیمت محصول، کانال های توزیع، فعالیت های ترفیعی و تشویقی و امکانات و دارایی های فیزیکی از عوامل مؤثر بر خرید کالاهای خارجی توسط مشتریان است(۱۱۳). همان گونه که ذکر شد آنچه که باعث شده مصرف کنندگان به سمت کالاهای خارجی در زمینه محصول سوق پیدا کنند در درجه اول کیفیت محصول است که در دو تحقیق انجام شده مشاهده شد لذا عوامل دیگری که شرکت های داخلی بعد از کیفیت محصول بایستی توجه کنند قیمت، کانال های توزیع و در نهایت فعالیت های ترویجی است تا بتوانند بازار محصولات در کشور خود به دست بگیرند.
جمع بندی پیشینه پژوهش
مرور نتایج پژوهش نشان می دهد که تحقیقات محدودی در ایران بر روی محصولات و پوشاک ورزشی صورت گرفته است و در زمینه پوشاک ورزشی، تحقیقی که بتواند به طور جامع به بررسی و تعیین و مقایسه نام های تجاری گوناگون خارجی و داخلی و اولویت آمیخته بازاریابی هر کدام از آنها و در نهایت به تعیین مدل معادلات ساختاری بپردازد یافت نشد. در واقع تحقیقاتی نیز که بر روی محصولات انجام شده است بیشتر متمرکز بر یک نام تجاری و یک متغیر بوده است و اینکه در پژوهش های مرتبط انجام شده هر دو مهم ترین عناصر را محصول و قیمت معرفی کرده اند در صورتی که در پژوهش های غیر ورزشی در برخی موارد عدم تاثیر محصول و یا قیمت به چشم می خورد. تاکید تحقیقات خارجی نیز بیشتر بر روی تبلیغات و ترویج و مکان محصولات بوده است. همچنین آمیخته بازاریابی ورزشی از موضوعاتی است که چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور با بی توجهی پژوهشگران مواجه شده است و تحقیقات محدودی فقط در این چندسال بر روی آن انجام شده است.
مرور نتایج مرتبط با تعیین عناصر آمیخته بازاریابی نشان می دهد که در خرید محصولات ورزشی عوامل متعددی نقش دارند که می توان به موارد زیر اشاره نمود:
تقریبا تمامی عوامل آمیخته بازاریابی در خرید محصولات مصرفی یا ورزشی و خوراکی موثر هستند اما در رتبه بندی عوامل دارای اولویت های مختلفی هستند.

• : درصد حداکثر شارژ باطری

• همچنین راندمان مربوط به اینورتر شارژ _دشارژ نیز در مدل­سازی لحاظ شده است.

در این پروژه ما حداقل شارژ را Kwh10 و شارژ حداکثر شارژ آن Kwh25 است که برابر با کل ظرفیت باطری است.

قیود خروج اجباری:

این واحدها به دلیل خروج اجباری و تعمیرات در برنامه­ ریزی مشارکت واحدها شرکت داده نمی‌شوند. این قید بیشتر در برنامه­ ریزی میان مدت و بلند مدت لحاظ می­ شود و در برنامه­ ریزی کوتاه مدت لحاظ نمی­ شود.

قید تعادل توان:

واحدهای تولیدی و باد و خورشید باید بتوانند بار مورد تقاضای پیش ­بینی شده را تأمین کنند. چون برنامه­ ریزی مشارکت واحدها برای آینده صورت می‌گیرد پیش ­بینی بر بار مبنای محاسبات است و باید ظرفیت تولیدی واحدها طوری باشد که بتواند بار پیش ­بینی شده را تأمین کند. در این پروژه علاوه بر باد و خورشید ما از خودرو الکتریکی نیز استفاده کرده‌ایم. خودرو الکتریکی می‌تواند هم به صورت بار و هم به صورت منبع باشد. قید تعادل توان در دو حالت خودرو به صورت بار و منبع باشد در زیر داده شده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اگر خودروهای الکتریکی به صورت منبع باشند.
(۳-۸)
اگر خودروهای الکتریکی به صورت بار باشد.
(۳-۹)
در روابط بالا:
: تولید واحد iام در طول دوره زمانی t.
N: تعداد واحدها.
: توان تولید شده توسط سیستم فتوولتاِییک در طول دوره زمانی.
: توان تولید شده توسط نیروگاه بادی در طول دوره زمانی t.
: تقاضای بار در طول دوره زمانی t.
: بازدهی باطری.

: ظرفیت خودرو j.
: حالت اولیه و نهایی از شارژ است.
فقط خودروهای ثبت شده در برنامه ریزی مشارکت واحدها در نظر گرفته می‌شوند.

قید ذخیره چرخان:

ذخیره چرخان یعنی ماکزیمم توانی که همه واحدها و بارهای قابل قطع و ذخیره­کننده‌ها منهای بار و تلفات در آن ساعت می‌توانند تامین کنند. ذخیره چرخان باید طوری باشد که اگر یک یا چند واحد تولیدی از مدار خارج شدند در سیستم ما افت شدید فرکانسی نداشته باشیم. یعنی اگر مثلا یک واحد از مدار خارج شد دیگر واحدها بتوانند توان تولیدی واحد از دست رفته را تامین کنند. برای تامین ذخیره چرخان راه­کارهای مختلفی وجود دارد، که با توجه به سیستم و قابلیت اطمینان مورد نیاز تامین می‌شود. در بعضی موارد آن را به صورت درصدی از کل بار سیستم در نظر می‌گیرند. در بعضی موارد هم دیده شده است که ذخیره چرخان به اندازه­ای است که بتواند نبود بزرگ‌ترین واحد تولیدی را در هر زمانی جبران کند. در بعضی موارد هم به صورت مقدار ارزش بار از دست رفته که هزینه آن بزرگ‌تر یا مساوی هزینه تامین ذخیره چرخان باشد تامین می‌کنند.
نه تنها ذخیره بایستی توان از تولیدی از دست رفته را تامین کند بلکه باید سریعا وارد مدار شده تا بتواند نوسانات فرکانس را سریعا جبران کرده و از فروپاشی سیستم جلوگیری کند. همچنین ذخیره باید در کل سیستم پخش باشد تا محدودیت‌های خطوط انتقال در زمان بروز خطا از ارائه ذخیره جلوگیری نکند.
اگر خودرو الکتریکی به صورت منبع باشد:
(۳-۱۰)

اگر خودرو الکتریکی به صورت بار باشد:
(۳-۱۱)

افق برنامه­ ریزی مشارکت واحدها

در این پایان نامه برنامه­ ریزی کوتاه مدت مشارکت واحدها برای فاصله زمانی ۲۴ساعته و در فواصل یک ساعته انجام شده است. برنامه­ ریزی کوتاه مدت مشارکت واحدها از جمله ضروری‌ترین برنامه‌ریزی‌ها برای مشارکت واحدها است. در این نوع برنامه­ ریزی باید قیود حداقل زمان روشن و خاموش بودن، نرخ شیب کاهشی و افزایشی، حداقل و حداکثر تولید واحدها و.. در نظر گرفته شود. اما تعمیم آن به برنامه‌ریزی میان مدت و بلند مدت مشارکت واحدها ناقص است. چون در آن قیود خروج اجباری واحدها، هزینه­ های تعمیر و نگهداری و…. در نظر گرفته نشده است.

بررسی توابع هدف مساله

همان‌طور که ذکر شد برنامه­ ریزی دقیق منابع انرژی در ریز شبکه­ ها از درجه اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بهبود بهره ­برداری از یک شبکه چه از لحاظ اقتصادی و چه از نقطه نظر زیست محیطی و کاهش آلودگی در گرو این مهم خواهد بود و لذا ارائه روش­های بهینه سازی مناسب در جهت رفع این مشکل امری لازم و ضروری است.

• تابع هدف اول : حداقل‌سازی کل هزینه بهره ­برداری

هزینه کل بهره ­برداری از یک ریز شبکه در حقیقت شامل هزینه­ های سوخت واحدهای تولیدی و هزینه مربوط به روشن و یا خاموش شدن آن‌هاست. خروجی این تابع هدف معرفی مجموعه ­ای از توان­های تولیدی مربوط به واحدها و در بازه زمانی خاصی است که در شرایط بهینه اقتصادی محاسبه شده است. باید اضافه نمود در ساختار ریز شبکه نمونه و در مدل‌سازی ریاضی مسئله فرض شده است علاوه بر واحدهای تولید پراکنده، ذخیره کننده­ های انرژی نیز حضور دارند که جهت تولید و یا مصرف انرژی در ساعات مناسبی از روز برنامه­ ریزی می­شوند. بدین سان اولین تابع هدف به صورت رابطه بیان می‌گردد:

(‏۰‑۱۲)

که در آن ،، ، و به ترتیب بیان‌گر شاخص‌های زمان(ساعت)، دوره‌ی عملکرد (در این‌جا  )، هزینه‌ی راه‌اندازی/خاموش کردن واحدهای تولید پراکنده (cent)، توان تولیدی واحدهای تولید پراکنده در ساعت tام (kW) و توان مبادله شده با شبکه در ساعت tام (kW) می‌باشد. همین‌طور تابع هدف هزینه‌ی تولید واحدهای تولید پراکنده و هزینه‌ی توان مبادله شده با شبکه می‌باشد.

S.Asokan

فصل دوم
بررسی مصداقی مدل الکتروگرمایی در پدیده کلیدزنی و اثرات میدان الکتریکی قوی بر رسانش نیمرساناهای آمورف (معرفی اثر پول-فرنکل و پدیده کلیدزنی)
۲-۱ ) مقدمه
با مطالعه رسانندگی الکتریکی هر محیط اطلاعاتی از فرایندهای انتقال حامل های بار به دست می آید؛ این رسانش می تواند ناشی از عوامل زیر باشد[۴۱و۴۲]:
حرکت حاملهای آزاد (الکترونها) در نوار رسانش
حرکت حاملهای آزاد (حفره ها) در نوار ظرفیت
توسط حرکت حاملهای نیمه جایگزیده به عنوان جهش حاملهای مقید بین حالات جایگزیده در دی الکتریکها
توسط پلارونها یا یونها.
حرکت حاملها در نوار ظرفیت و رسانش نیازمند انرژی فعال سازی^[۶۴] است تا یک حامل بار بتواند به نوار مورد نظر برانگیزش انجام دهد که این انرژی بطور گرمایی و یا توسط حاملهای آزاد دیگری که از میدان الکتریکی انرژی بالایی را کسب کرده اند - فرایند بهمنی^[۶۵]- تأمین می شود. انرژی فعال سازی، ممکن است همانند اثر پول – فرنکل^[۶۶] به وسیله میدان الکتریکی تأمین شود.
فرایند سوم نیازمند انرژی جهشی^[۶۷] است. که این فرایند نیازمند انرژی کمتری نسبت به انرژی فعال سازی به نوار آزاد می باشد . انرژی جهشی در حد بالای چگالی مراکز جایگزیده به سمت صفر میل می کند[۴۲]. این فرایند در مورد جامدات به شدت بی نظم مانند آمورف ها، صدق می کند.
برای کارتجربی و تحلیل نظری، معمولاً از وضعیت میدان ضعیف^[۶۸] شروع می کنیم. هنگام بحث در مورد یک سیستم از حاملهای آزاد، از قبیل یک نیمرسانا یا فلز، روابطی برای تحرک حامل ها و رسانندگی آنها در میدان ضعیف ارائه می شود که بکار بردن میدان الکتریکی بالا روی این موارد اثر می گذارد[۴۱].
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

افزایش کاربرد لایه‏های نازک و ضخیم از دی‏الکتریکها و نیمرساناهای آمورف^[۶۹] یا به شدت بی نظم، همچنین کشف پدیده کلید زنی بین حالات با مقاومتهای بالا و پایین در بسیاری از مواد آمورف، ما را به مطالعه در زمینه اثرات میدانهای الکتریکی بالا وامی‏دارد. در ادامه فصل به مطالعه این اثرات خواهیم پرداخت.
۲-۲) پدیده های میدان قوی
در زمینه جامدات با تحرک پایین، ممکن است چهار گروه از پدیده‏هایی را که در حضور میدانهای الکتریکی قوی در سیستم رخ می دهند متمایز کنیم[۴۱]:
الف) اثرات القایی اتصال^[۷۰]، از جمله اثرات القایی می توان تزریق حاملها، اثرات سد پتانسیل و تونل زنی از سد را نام برد.
ب) اثرات صرفاًَ گرمایی، که این اثرات نیز ناشی از گرمای ژول در نمونه مورد بررسی است.
ج) اثرات حجمی^[۷۱] ، که به خاطر افزایش رسانندگی در اثر میدانهای الکتریکی قوی اتفاق می افتد.
د) اثرات حجمی غیر عادی^[۷۲] که منجر به رسانش فیلمانی می شود که این رسانش ممکن است همراه یا بدون اثرات گرمایی و تغییر ساختار و کلید زنی باشد.
۲-۳) سرعت رانشی حامل ­ها در میدان ­های الکتریکی قوی
در میدان­های پایین برای نیمرساناهای بلوری ، سرعت رانشی سوق، رابطه­ خطی به صورت، با میدان الکتریکی دارد که در آن ، تحرک حامل می­باشد همچنین برای میدان­های بالا، این رابطه­ خطی دیگر برقرار نیست و هر چه این میدان بیشتر افزایش یابد، سرعت سوق آرام تر افزایش یافته و نتایجی که در موردGaAs ، Si و Ge به دست آمده است نشانگر این است که جدای از تحرک دیفرانسیلی منفی که در GaAs، دیده می­ شود، سرعت سوق در میدان­های بالا تمایل به اشباع دارد.
میدان الکتریکی بالا در نیمرساناهای بلوری به دو اثر منجرمی‏شود، یکی یونش برخوردی^[۷۳] و دیگری تونل­زنی از سد پتانسیل می­باشد. که در یونش برخوردی، انرژی ای که توسط حامل بار از میدان الکتریکی کسب می شود، صرف تولید جفت­های الکترون- حفره می­ شود در صورتیکه در تونل­زنی مسافتی که الکترون باید برای رسیدن به نوار رسانش طی کند، کاهش می­یابد.
در تونل­زنی بدلیل اینکه فرایند یک الکترون را شامل می­ شود، انرژی جنبشی برای آن دارای بقا است اما این مطلب در مورد الکترون فرودی در فرایند یونش برخوردی صحیح نیست. در فرآیندهای یونش برخوردی و تونل­زنی کمیت­هایی که برای ما مهم هستند نرخ تولید جفت­های الکترون- حفره و احتمال تونل­زنی است. تعداد جفت­های الکترون- حفره تولید شده بر واحد مسافت طی شده توسط یک حامل پر انرژی را ضریب یونش^[۷۴] Me، می­نامیم و پدیده­ یونش برخوردی که در واقع پدیده­ تکثیر حامل^[۷۵] است که در حد Me → ∞ می تواند به ریزش بهمنی^[۷۶] منجر شود.
با این توضیحات میدان الکتریکی بالا در جامدات آمورف نیز با توجّه به آنچه که به آن اشاره خواهد شد رسانش و در واقع تحرک حامل­ها را افزایش خواهد داد [۴].
۲-۴) اثرات حجمی میدان قوی
مبحث اثرات حجمی میدان قوی را می توان با مروری بر انواع ترازهای جایگزیده محتمل­الوجود در نوار ممنوعه­ی جسم جامد آمورف دنبال کرد. ترازهای جایگزیده در نیمرساناهای بی‏نظم (بی نظمی جایگزینی) بصورت پیکهایی در نوار ممنوعه می باشند و الکترونهای اشغال کننده این ترازها آزاد نیستند.
در این حالت دو تراز را می توان نام برد یک نمونه از این ترازها وقتی که سرشار از الکترون است، تراز مرکز خنثی^[۷۷] است و وقتی الکترون از دست بدهد دارای بار مثبت می شود. این حالت بطور نمادی به صورت رابطه زیر نمایش داده می شود [۴۳,۴۴]:
(۲-۱)
در این وضعیت، حالت خنثی را با و حالت یونیزه را با نشان داده ایم که این مرکز بطور کلی دهنده^[۷۸] نامیده می شود. انرژی فعال سازی حاملها به نوار رسانش را در این نوع تراز با ε_d نمایش می دهیم که همیشه کوچکتر از عرض نوار ممنوعه ε_g است.
یک تراز انرژی دهنده در نوار ممنوعه وقتی ایجاد می شود که توسط نقص محلی که این تراز انرژی در شبکه تولید میکند به سیستم الکترون وارد شود. که از طریق جایگزینی اتمی که ظرفیت بالاتری نسبت به اتمهای سیستم دارد، از قبیل فسفر در سیلیکان ایجاد می شود.
نوع دوم این تراز ها، یک تراز مرکز خنثی است وقتی کمبود الکترون داشته و وقتی توسط الکترون اشغال می شود دارای بار منفی می­ شود. و به صورت رابطه­ زیر نشان داده می­ شود:
(۲-۲)
که و به ترتیب حالت­های خنثی و غنی از الکترون را نمایش می­دهد که این مرکز را به عنوان تله^[۷۹] می­شناسیم. تراز تله وقتی نقص محلی که این تراز انرژی در شبکه به وجود می آورد، هیچ الکترون اضافی در سیستم بر جای نگذارد.
اختلاف اساسی بین مراکز دهنده و تله از طبیعت نیروهای بستگی الکترون به مرکز ناشی می شود که این نیروی بستگی در یک مرکز دهنده نیروی کولمبی است که نسبتاً بلند برد می باشد در صورتی که در مورد تله، نیرو غیر کولمبی و کوتاه برد است. یک جامد آمورف ممکن است توزیع گسترده ای از هر دو مرکز را داشته باشد[۴۱].
در شکل (۲-۱) چنین توزیعی نشان داده شده است که در آن مراکز دهنده با مربع و تله ها با دایره نشان داده شده اند و اشکال سایه دار شده مراکز پر را نشان می دهند.
شکل۲-۱) گذارهای الکترونیک در جامدات آمورف [۴۱[.
هر گاه گذارها شامل کمترین تغییر در انرژی باشند، مناسبترین و مساعدترین گذارها هستند. برای انتقال حامل در میدان ضعیف، همه گذارهای نشان داده شده در جریان شرکت کرده و نمیتوان تله ها و مراکز دهنده را از هم جدا و متمایز کرد.اما در میدان‏های بالا تله ها و مراکز دهنده را میتوان از هم متمایز کرد.
پس بطور کلی گذارهای الکترونیکی در جامدات آمورف بصورت زیرند:

• i) → + ii) → conduction band → +

iii) → O iv) - → O v) - →+
همه این گذارها به عنوان جهش حامل بین مراکز جایگزیده توصیف می شوند بجز حالت (ii) که گذار از طریق نوار آزاد صورت می گیرد. بطور کلی سه حالت زیر را می توان متمایز کرد:

• i) Donor – Donor Hopping

• ii) Trap – Trap Hopping