دکتر علی یزدخواستی

چکیده
مدرسه هوشمند مدرسه‌ای فیزیکی است و کنترل و مدیریت آن، مبتنی بر فناوری کامپیوتر و شبکه انجام می‌گیرد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است  ودر آن روند اجرای کلیه فرآیند ها اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، یاددهی-یادگیری، منابع کمک آموزشی، ارزشیابی وامور دفتری مبتنی بر فناوری اطلاعات وارتباطات و درجهت بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است. هدف از تحقیق حاضر ارزیابی استقرار عوامل مدارس هوشمند ازدیدگاه مدیران ودانش آموزان مقطع دوم متوسطه مدارس کاشان وآران وبیدگل است.هدف دیگر مقایسه این ابعاد از دیدگاه مدیران ودانش آموزان است.روش تحقیق توصیفی-پیمایشی است.نمونه آماری  با استفاده ازروش سرشماری شامل 25 مدیر و135 دانش آموز مدارس هوشمند است.ابزار تحقیق پرسشنامه 28 گویه ای با 5 بعد در طیف لیکرت تنظیم شده است.با استفاده ازنرم افزارspss  در دوبخش آمار توصیفی واستنباطی داده ها مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.یافته ها نشان داد بین دیدگاه مدیران ودانش آموزان در وضعیت مطلوب عوامل استقرار مدارس هوشمند تفاوت معنادار وجود دارد.از نظر مدیران زیرساخت های فناوری اطلاعات و توانمند سازی معلمان مدارس هوشمند دروضعیت مطلوبی قرار ندارد.از دیدگاه مدیران ودانش آموزان مدیریت یکپارچه رایانه ای، ارتباط بادیگر مدارس ومحیط یاددهی-یادگیری مدارس هوشمند دروضعیت مطلوبی قرار دارد.
واژگان کلیدی:
مدارس هوشمند-زیرساخت فناوری اطلاعات-ارتباط رایانه ای-مدیریت یکپارچه –توانمندسازی معلمان-محیط یاددهی-یادگیری
فهرست مطالب 
عنوان                                                                                                                      صفحه 
فصل اول: کلیات تحقیق                                                                                                                
مقدمه 2
1-1-بیان مسئله. 3
1-2-اهمیت وضرورت موضوع. 5
1-3-اهداف تحقیق. 7
1-4- سوال های تحقیق 8
1-5- فرضیه های تحقیق 9
1-6-  قلمرو تحقیق. 9
1-7-مدل مفهومی تحقیق. 10
1-8- تعریف عملیاتی اصطلاحات تحقیق. 10
فصل دوم:مبانی نظری تحقیق
مقدمه . 14
2-1.  تاریخچه پیدایش مدارس هوشمند  . 14
2-2  .  تاریخچه آموزش با کمک فناوری در ایران . 16
2-3. تعریف مدرسه هوشمند                 17
2-4 . اهداف مدرسه هوشمند 18
2-5. مفهوم هوشمند سازی   20
2-6. ویژگی های مدارس هوشمند 20
2-7. ضرورت هوشمندسازی مدارس  . 21
2-8. فواید کلاس هوشمند . 24
2-9 . ابزار  مدرسه هوشمند25
2-10. ساختار مدرسه هوشمند . 26
2-11. پیشتازان ایجاد مدرسه هوشمند   27
2-12. معلمین مدارس هوشمند . 28
2-13.  دانش‌آموزان مدارس هوشمند. 29
2-14. ابعاد فناوری در مدارس هوشمند . 30
2-15. کارکردهای عمده مدارس هوشمند 34
2-16. تئوری ومبانی نظری 35
2-17. نقش فناوری اطلاعات در مدارس هوشمند . 37
2-18. آموزش هوشمند در مدرسه هوشمند . 39
2-19. مسئولیتها و مهارتهای حرفه ای در مدارس هوشمند40
2-20.فناوری مدارس هوشمند.44
 2-21.یادگیری الکترونیکی در مدارس هوشمند48
2-22.دلایل عدم شکل گیری مدارس هوشمند51
2-23.پیشینه تحقیق.53
فصل سوم:روش تحقیق
مقدمه 59
3-1. روش تحقیق. 59
3-2.جامعه آماری 60
3-3.حجم نمونه و نمونه گیری 61
3-4.روش گردآوری اطلاعات 61
3-5.ابزار گردآوری داده ها 61
3-6.روایی و پایایی پرسشنامه 62
3-7.روش تجزیه وتحلیل داده ها. 63
فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده های تحقیق
مقدمه 66
4-1.  آمار توصیفی. 67
4-1-1.توزیع متغیر زیرساخت های فناوری67
 4-1-3.توزیع متغیر محیط یاددهی-یادگیری 69
4-1-5.توزیع متغیرمعلمان آموزش دیده. 70
 4-1-7.توزیع متغیر نظام ارتباطات 72
 4-1-9.توزیع متغیر مدیریت 73
 4-2.آمار استنباطی 75
4-2-1.آزمون نرمال بودن متغیرها75
4-2-2.تحلیل عاملی76
4-2-3.آزمون فرضیات77
4-2-4.آزمون فرضیات فرعی.78
فصل پنجم: نتیجه گیری
مقدمه 83
5-1 .نتایج تحقیق 83
5-2 .پیشنهادها 87
5-2-1.پیشنهادات کاربردی. 87
5-2-2.پیشنهادات پژوهشی 89
5-3.محدودیتها. 90
پیوست
پرسشنامه. .92
spss. .94
منابع فارسی. 105
منابع لاتین. 108
مقدمه
آموزش رایج در مدارس کشور، یک آموزش سنتی و یا به عبارت دیگر آموزش فقط شنیداری می باشد. حداکثر اقدام تصویری در خصوص موضوعات مورد آموزش، نصب بعضی پوسترهای رنگی بر روی تخته سیاه کلاس می باشد. در روش دیداری- شنیداری سعی می شود آموزش به کمک فیلم ، انیمیشن، نماهنگ و . ارائه گردد. در این روش ماندگاری مطلب قریب به 20 سال می باشد در حالی که ماندگاری مطلب در روش شنیداری حداکثر 6 ماه است. در ضمن در روش دیداری- شنیداری مطالب علمی در محیطی جذابتر و در مدت زمان کمتر قابل انتقال است(ساعتچی،1387:27).
در مدارس معمولی، طرح درس معلم شامل مجموعه ای از دستورالعمل ها، برنامه های درسی، سؤالات تمرینات اضافه، امتحانات کلاس و . می شود. اما در مدارس چندرسانه ای علاوه بر این موارد، معلم از مواد آموزشی چندرسانه ای شامل فیلم، عکس، صدا، اسلاید و . استفاده می کند تا کیفیت و ماندگاری آموزش را ارتقا بخشد. این قدم اول در راه حرکت به سمت مدارس هوشمند است.درباره ی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر نظام آموزشی (و به طور خاص مدارس) دو رویکرد متفاوت وجود دارد. برخی معتقدند، اثر فناوری های جدید تدریجی است و صرفاً انتقال برنامه ی درسی سنتی را کارآمدتر می سازد و در واقع، دسترسی به اطلاعات سریع تر می شود. رویکردی دیگر معتقد است ورود فناوری اطلاعات و ارتباطات به مدرسه ها، هدف ها و ابزارهای تعلیم و تربیت را به طور اساسی تغییر می دهد. از این دیدگاه فناوری اطلاعات بر مرزهای ساختاری نظام آموزش سنتی فایق می آید(ساعتچی،1387: 27).
این که موارد بالا از دستاوردهای استفاده از فناوری اطلاعات است، با این حال ساده لوحانه است اگر تصور کنیم ورود فناوری اطلاعات (در جلوه های متفاوت آن : اینترنت ، رایانه ، چند رسانه ای و . ) به تنهایی باعث انقلاب آموزشی شود. اگر فرهنگ یاد دهی – یادگیری در نظام آموزشی تحول نپذیرد ، ورود فناوری های اطلاعاتی نه تنها تحولی ایجاد نخواهد کرد ، بلکه به تقویت سنت های محافظه کارانه ی آموزشی منجر خواهد شد. لذا تغییر در مدرسه سنتی به سوی مدرسه هوشمند نیازمند تغییر در نظام آموزش و پرورش کشور می باشد و هیچگاه راه اندازی مدارس هوشمند میسر نخواهد شد مگر ساختار نظام آموزش و پرورش تغییر یابد . این امر نیازمند برنامه ریزی حداقل بیست ساله می باشد. این تغییر می بایست قدم به قدم و با درایت و تفکر باشد(توکلی،1388: 34).
1-1.بیان مسئله
برخی کشورهای جهان به تأسیس مدارس الکترونیکی یا مدارس هوشمند دست زده‌اند. در مدارس هوشمند کامپیوتر در نحوه تدریس و ارزشیابی تأثیر می‌گذارد و برنامه‌های درسی را تا حدودی تغییر می‌دهد. ولی در عین حال کارکردهای اجتماعی مدارس بر جای خود باقی می‌ماند چون در روابط اجتماعی به دانش‌آموزان یاری می‌رساند. در این مدارس دانش‌آموزان می‌توانند با منابع علمی جهان و معلمان و بچه‌های مدارس دیگر ارتباط برقرار کنند.مدرسه هوشمند مدرسه‌ای فیزیکی است و کنترل و مدیریت آن، مبتنی بر فناوری کامپیوتر و شبکه انجام می‌گیرد و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند است. در چنین مدرسه‌ای یک دانش‌آموز هوشمند، با صرف وقت بر روی موضوعات به شکل مستمر، منابع و قابلیتهای اجرایی خود را توسعه و تغییر می‌دهد و این نکته‌ای است که به مسئولان مدرسه اجازه می‌دهد تا با توجه به تغییرات به وجود آمده و افزایش سطح اطلاعات دانش‌آموزان، آنها را برای اخذ اطلاعات جدید آماده نمایند (زمانی،54:1386).
مدرسه هوشمند[1] مدرسه ای است که در آن روند اجرای کلیه فرآیند ها اعم از مدیریت، نظارت، کنترل، یاددهی-یادگیری، منابع کمک آموزشی، ارزشیابی وامور دفتری مبتنی بر فناوری اطلاعات وارتباطات و درجهت بهبود نظام آموزشی و تربیتی پژوهش محور طراحی شده است(تسلسمی،46:1385).
دانش‌آموزان در مدرسه هوشمند نقش یاددهنده و یادگیرنده را برعهده دارند. در این مدرسه، برنامه درسی محدودکننده نیست و به دانش‌آموزان اجازه داده می‌شود از برنامه‌های درس خود فراتر گام بردارند. ابعاد مدرسه هوشمند استفاده ازفناوری اطلاعات، محیط یاددهی- یادگیری، معلمان آموزش دیده، ارتباط رایانه ای بادیگر مدارس وسیستم یکپارچه رایانه ای در بین دانش آموزان، فضایی توام با همکاری ورقابت ایجاد می کند و انگیزه یادگیری دانش آموزان رابالا می بردو دانش آموزان به روش های اکتشافی حل مسئله علاقمند می شوند. در مدرسه هوشمند به جهت رشد همه جانبه، دانش آموزان در ابعاد فکری، عاطفی و انسانی ارتباطات اجتماعی بالایی دارند و به عنوان نیروی کار متفکر، دارای سواد رایانه ای در همه زمینه ها فعال و مشارکت جو می باشند ( ساعتچی ، 1387: 38) .
به اعتقاد آیتی و همکاران (1386) از نتایج ورود فاوا در زندگی می توان به ظهور مفاهیمی از قبیل جامعه ی اطلاعاتی ، عصر اطلاعات و اقتصاد و دانش مدار اشاره کرد . تمامی ابعاد زندگی بشر تحت تأثیر فاوا بوده است و یکی از این ابعاد ، آموزش و پرورش و یادگیری است . یونسکو (2005) محورهای عمده کاربرد فاوا در آموزش را استفاده از ابزارها و الگوها ، استفاده از مدل ها و شبیه سازی ها ، پست الکترونیکی ، منابع فرا رسانه ای و سیستم آموزش هوشمند می داند . با بهره گیری از فاوا، کیفیت  دست یابی به مواد و موضوعات مناسب و به روز می تواند افزایش یابد . به کاهش هزینه سخت افزاری و دست یابی به اینترنت و گسترش روز افزون ارتباطات از راه دور انتظار می رود که مزایای استفاده از فن آوری جدید در مدارس ابتدایی کشورهای در حال توسعه از هزینه های آن پیشی بگیرد (کاپر[2] ، 132:2001) . پونی[3] (2007) یکی از اهداف فاوا در نظام آموزشی را کسب صلاحیت های دیجیتالی و سطح بالاتر می داند نظیر درک آنچه که زندگی در جامعه ی شبکه ای شده اتفاق می افتد (پونی،2007: 134).
در این سیستم، رکن اصلی برای هرگونه تغییر، تغییر در فکر است و ابزار و امکانات تنها وسیله ای برای جامه عمل پوشاندن به افکار هستند.در مدارس هوشمند معلمان مى توانند به جاى اینکه تلاش کنند خودشان پاسخى براى پرسشهاى دانش آموزان پیدا کنند، از آنها بخواهند پاسخ پرسش هایشان را در رایانه پیدا کنند و براى بقیه بازگو کنند.مدرسه هوشمند مدرسه اى است که با کمک فناوریهاى نوین سیستمهاى آموزشى و دیجیتالى هوشمند درصدد سرعت بخشى به فرآیند یاددهى، یادگیرى و بهبود مدیریت به صورت کاملاً نظام یافته باشد تا انسان عصر اطلاعات قادر به پردازش و دسته بندى و استفاده بهینه از منابع فنى دانش روز با توجه به طیف گسترده آن براى کشف استعداد خود و بروز خلاقیتها باشد. مدرسه هوشمند “دانش‌آموز– محور ” است و در آن معلم نقش هدایتگر را دارد . دانش‌آموز بر منابع موجود در مدرسه یا شبکه های اطلاع رسانی بیرونی نیز دسترسی دارد و در استفاده از منابع برای درسهای خود آزاد است. ارتباط والدین با این مدرسه “بر خط[4]” است، و از طریق اتصال به وسیله تلفیق کننده یا مودم[5] به رایانه مرکزی مدرسه ، این امکان را دارند که با مدیر یا معلمان مدرسه ارتباط پیدا کنند و از وضعیت تحصیلی فرزند خود آگاه شوند . بانک اطلاعاتی مدرسه باید با استانداردهای روز جهان مطابقت داشته باشد.
بنابراین نظام آموزشی کشور به مدرسه ای نیاز دارد که با بهره گیری ازفناوری اطلاعات و ارتباطات امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصت های نوینی را در اختیار افراد برای تجربه زندگی در جامعه اطلاعاتی قرار دهد ،به گونه ای که این فناوری نه به عنوان ابزار ،بلکه در قالب زیر ساخت توانمندساز برای تعلیم و آموزش حرفه ای محسوب شود(توکلی،45:1388)
بکارگیری فناوری اطلاعات وارتباطات در فرآیند آموزش وپرورش همزمان با تحول در رویکردهای آموزشی جهان زمینه شکل گیری مدارس هوشمند را فراهم آورده است.این مدارس از جمله نیازمندی های کلیدی جوامع دانش بنیان می باشند و رویکردهای توسعه مهارت های دانشی و کارآفرینی دانش آموزان را دنبال می نماید.در این مدارس فرآیندهای یاددهی-یادگیری تقویت شده و محیط تعاملی یکپارچه برای ارتقای مهارت های کلیدی دانش آموزان